Ô nhiễm không khí được chứng minh là gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là chức năng phổi. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đầy hứa hẹn vừa được trình bày tại Đại hội Hiệp hội Hô hấp Châu Âu (Amsterdam, Hà Lan) đã mở ra một hướng đi bất ngờ khi cho thấy việc tăng cường tiêu thụ trái cây có thể là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp bảo vệ phổi của chúng ta khỏi các chất độc hại trong không khí.
Từ dữ liệu khổng lồ từ UK Biobank, các nhà khoa học đã tiến hành phân tích thói quen ăn uống của khoảng 200.000 người tham gia, bao gồm việc tiêu thụ trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt. Cụ thể, nghiên cứu đã đánh giá mối quan hệ giữa chế độ ăn và hai chỉ số quan trọng: Dung tích thở ra gắng sức trong giây đầu tiên (FEV1) - thước đo chính của chức năng phổi và mức độ phơi nhiễm với vật chất hạt mịn (PM2.5).
Nghiên cứu mới nhất cho thấy trái cây có thể đóng vai trò như một yếu tố giảm thiểu thiệt hại do ô nhiễm không khí gây ra.
PM2.5 là các hạt lơ lửng trong không khí có kích thước rất nhỏ (≤ 2.5 micromet) phát sinh từ khí thải xe cộ và nguồn công nghiệp. Những hạt bụi mịn này có khả năng xâm nhập sâu vào phổi và máu, gây ra tổn thương nghiêm trọng.
Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn uống lành mạnh, đặc biệt là chế độ ăn giàu trái cây có liên quan đến chức năng phổi tốt hơn ở cả nam và nữ, bất kể mức độ ô nhiễm không khí họ tiếp xúc. Điều đáng chú ý hơn cả chính là tác dụng bảo vệ trực tiếp của trái cây trước ô nhiễm.
Các nhà nghiên cứu đã đưa ra con số định lượng thuyết phục: Cứ mỗi 5 microgam PM2.5 tăng thêm trên mỗi mét khối không khí, những phụ nữ tiêu thụ ít trái cây (dưới bốn phần mỗi ngày) cho thấy mức suy giảm chức năng FEV1 trung bình là 78,1ml. Trong khi đó, nhóm phụ nữ có thói quen ăn uống nhiều trái cây hơn (từ bốn phần trở lên mỗi ngày) chỉ ghi nhận mức giảm nhỏ hơn đáng kể, khoảng 57,5ml. Sự chênh lệch gần 21ml này là minh chứng mạnh mẽ cho thấy trái cây có thể đóng vai trò như một yếu tố giảm thiểu thiệt hại do ô nhiễm gây ra.
Thú vị là, tác dụng bảo vệ này chỉ được quan sát thấy rõ rệt ở phụ nữ. Bà Pimpika Kaewsri, đại diện nhóm nghiên cứu lý giải rằng sự khác biệt này có thể xuất phát từ thói quen ăn uống. Trong nhóm đối tượng nghiên cứu, báo cáo mức tiêu thụ trái cây của nam giới có xu hướng thấp hơn so với phụ nữ. Điều này gợi ý rằng một mức tiêu thụ trái cây tối thiểu nhất định là cần thiết để kích hoạt khả năng bảo vệ của cơ thể.
Điều gì khiến trái cây có sức mạnh bảo vệ đáng nể như vậy? Câu trả lời nằm ở thành phần dinh dưỡng tự nhiên của chúng. Các hợp chất chống oxy hóa và chống viêm dồi dào trong trái cây chính là chìa khóa bảo vệ phổi trước bụi mịn.
Khi cơ thể tiếp xúc với các hạt mịn PM2.5, các chất độc hại này sẽ gây ra stress oxy hóa và phản ứng viêm tại phổi, dẫn đến tổn thương và suy giảm chức năng hô hấp theo thời gian. Các chất chống oxy hóa trong trái cây hoạt động như những chiến binh, trung hòa các gốc tự do gây hại và giảm thiểu phản ứng viêm do các hạt mịn gây ra. Bằng cách này, chúng giúp làm dịu và bảo vệ mô phổi khỏi những tác động xấu của không khí ô nhiễm. Đây không chỉ là lời khuyên về dinh dưỡng mà còn là một cơ chế sinh học hỗ trợ chức năng hô hấp.
Giáo sư Sara De Matteis, Chủ tịch nhóm chuyên gia về sức khỏe môi trường và nghề nghiệp thuộc Hiệp hội Hô hấp Châu Âu nhận định nghiên cứu này củng cố thêm lợi ích tiềm năng của một chế độ ăn uống lành mạnh, đặc biệt là chế độ giàu trái cây tươi, đối với sức khỏe hô hấp.
Tuy nhiên, giới chuyên môn cũng nhấn mạnh rằng việc thúc đẩy chế độ ăn giàu thực vật trong cộng đồng không phải là giải pháp thay thế cho trách nhiệm của chính phủ. Trong khi chúng ta chờ đợi những chính sách môi trường triệt để hơn, việc đưa trái cây vào chế độ ăn hàng ngày là một chiến lược thiết thực và cá nhân có thể thực hiện ngay để củng cố khả năng phòng vệ của phổi. Các nghiên cứu tiếp theo sẽ tiếp tục theo dõi để xem chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến sự thay đổi chức năng phổi theo thời gian như thế nào.
Quỳnh Lâm