Băn khoăn việc phân cấp, phân quyền quá mạnh trong lĩnh vực tài nguyên

8 giờ trướcBài gốc

Sáng 4/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

BẢO ĐẢM TÍNH CẠNH TRANH TRONG KHOÁNG SẢN

Sau khi nghe Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản, bà Nguyễn Thanh Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã trình bày báo cáo thẩm tra.

Theo bà Nguyễn Thanh Hải, về quy định tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản (khoản 23 Điều 1), Ủy ban KH,CN&MT cơ bản tán thành với việc sửa đổi, bổ sung như quy định tại khoản 23 Điều 1 dự thảo Luật (sửa đổi, bổ sung các khoản 2, 3 và 4 Điều 100 Luật ĐC&KS).

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định để việc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản bảo đảm tính công khai, minh bạch, phù hợp với công suất khai thác, chế biến, sử dụng thực tế của các nhà máy sản xuất xi măng, nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động theo quy định pháp luật, tránh dẫn đến tình trạng đầu cơ giữ mỏ, trục lợi; không làm ảnh hưởng tiêu cực đến việc phát triển mới các dự án thăm dò, khai thác khoáng sản theo quy hoạch; bảo đảm tính cạnh tranh, thúc đẩy chế biến sâu.

Có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật quy định các khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nếu đã được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động theo quy định của pháp luật; quy định này có nội hàm rất rộng, bao trùm nhiều loại khoáng sản quan trọng, đặc biệt là nhóm khoáng sản kim loại, như: quặng bauxite, quặng titan, quặng sắt... Đây đều là những loại khoáng sản còn nhiều tiềm năng khai thác, có giá trị thương mại lớn; các mỏ này đều có thể chuyển thành cơ chế không đấu giá, tiếp tục thực hiện cơ chế “xin cho”.

Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, cân nhắc ở góc độ bảo đảm tính cạnh tranh để hoàn thiện quy định, bảo đảm việc cấp phép khai thác khoáng sản đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất, không hạn chế sự tham gia của các nhà đầu tư mới sở hữu công nghệ khai thác khoáng sản tiên tiến, hiệu quả hơn.

Về quy định quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với tài nguyên, trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận (các khoản 12, 19 và 24 Điều 1), Ủy ban KH,CN&MT cơ bản tán thành việc sửa đổi, bổ sung quy định như dự thảo Luật nhằm phân định từng thời gian ưu tiên đối với từng nhóm, loại khoáng sản (cụ thể là 36 tháng đối với khoáng sản nhóm I, nhóm II; 18 tháng đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV kể từ ngày được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận báo cáo kết quả thăm dò khoáng sản) để có cơ chế quản lý rõ ràng, minh bạch.

"Các quy định này nhằm hạn chế tối đa việc chậm đưa mỏ vào khai thác, đồng thời cũng quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép thăm dò khoáng sản có trách nhiệm sớm đưa mỏ vào khai thác, cung cấp nguồn nguyên vật liệu phục vụ thi công, xây dựng công trình trên cả nước trong thời gian tới", bà Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh.

Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT, có ý kiến đề nghị xem xét quy định tại khoản 12 Điều 1, đối với khoáng sản nhóm I có tính chất phức tạp hơn về thành phần vật chất, công nghệ chế biến; quy mô và giá trị thường lớn hơn nhiều so với khoáng sản nhóm II; xem xét quy định thời hạn ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm I là 48 tháng để bảo đảm đủ thời gian cần thiết cho việc lập, phê duyệt dự án đầu tư, xin cấp Giấy chứng nhận đầu tư, đánh giá tác động môi trường..., đặc biệt đối với các dự án khai thác quy mô lớn chiếm nhiều thời gian trong quá trình lập, thẩm định dự án.

Có ý kiến đề nghị xem xét quy định tại khoản 19 Điều 1 (về việc bổ sung khoản 2a vào sau khoản 2 Điều 73) theo hướng cân nhắc điều chỉnh thời gian tăng hơn 45 ngày kể từ ngày hết thời hạn khảo sát, đánh giá thông tin chung về khoáng sản dự kiến khai thác đối với trường hợp khai thác khoáng sản nhóm IV cho phù hợp hơn, để có có đủ thời gian xử lý trong trường hợp khu vực khoáng sản nhóm IV có xuất hiện khoáng sản nhóm khác.

BĂN KHOĂN VIỆC PHÂN CẤP QUÁ MẠNH TRONG KHOÁNG SẢN

Về một số nội dung quy định về phân quyền, phân cấp (các khoản 5, 11, 26 và 29 Điều 1), Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT cho biết, nhiều ý kiến cơ bản tán thành việc sửa đổi, bổ sung các quy định về phân quyền, phân cấp là cần thiết, phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW, luật hóa các nội dung hiện đang được xử lý tại Nghị định số 136/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định tại khoản 5 Điều 1 để bảo đảm tính khả thi, phù hợp với năng lực của cơ quan tham mưu chuyên môn về địa chất, khoáng sản trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Hiện nay, khoản 4 Điều 26 của Luật ĐC&KS đang quy định “Ủy ban nhân dân cấp tỉnh khoanh định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt khu vực cấm hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản sau khi có ý kiến của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ, cơ quan ngang Bộ có liên quan”, nhưng khoản 5 Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 4 Điều 26 như sau: “Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức khoanh định, phê duyệt, điều chỉnh khu vực cấm hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản”.

Một số ý kiến đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình làm rõ cơ chế thay thế việc “lấy ý kiến của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ, cơ quan ngang Bộ có liên quan” vì việc khoanh định, phê duyệt, điều chỉnh khu vực cấm hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản sẽ liên quan đến nhiều quy hoạch khác do các Bộ chủ trì xây dựng, trong đó có thể liên quan đến khu vực quốc phòng, an ninh.

Một số ý kiến cho rằng việc phân cấp, phân quyền theo quy định tại khoản 26 Điều 1 (giao thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp giấy phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm II, III và giấy phép khai thác khoáng sản nhóm IV) là cần thiết, tuy nhiên cũng băn khoăn việc phân cấp quá mạnh trong lĩnh vực tài nguyên có giá trị lớn mà không đi kèm cơ chế kiểm soát rủi ro có thể gây ra tình trạng khai thác tràn lan, vượt quy hoạch, buông lỏng quản lý dẫn đến các hệ lụy tiêu cực.

Ngoài ra, đối với một số loại khoáng sản có tính chiến lược cần cân nhắc trong việc trao toàn quyền cấp phép thăm dò và khai thác cho địa phương. Đề nghị xem xét quy định cơ chế phối hợp bắt buộc của chính quyền địa phương 2 cấp trong việc thẩm định hồ sơ và xác nhận trước khi cấp phép. Ủy ban KH,CN&MT đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, có quy định phù hợp về các nội dung nêu trên.

Về điều khoản thi hành (Điều 2), Ủy ban KH,CN&MT tán thành với Tờ trình của Chính phủ dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026 nhằm sớm đưa các quy định của Luật đi vào cuộc sống, giải quyết kịp thời, nhanh nhất các vướng mắc, bất cập, điểm nghẽn gây khó khăn cho hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản, góp phần giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển, phục vụ sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, nhiều quy định của Luật cần được Chính phủ tiếp tục hướng dẫn thực hiện, do đó đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo Chính phủ để chuẩn bị đầy đủ các dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết các nội dung được giao khi trình Quốc hội xem xét, thông qua...

Thiên Tuấn

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/ban-khoan-viec-phan-cap-phan-quyen-qua-manh-trong-linh-vuc-tai-nguyen-post1582366.html