Bằng đại học không còn là 'tấm vé vàng' với nam giới Gen Z?

5 giờ trướcBài gốc

Thực tế mới trên thị trường lao động Mỹ cho thấy, lợi thế việc làm của nam giới trẻ có bằng đại học đang mờ dần so với những người không học đại học. Ảnh: Financial Times

Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay, khi phụ nữ được hưởng lợi từ những ngành nghề tăng trưởng nhanh như y tế, nhiều nam thanh niên đang rẽ hướng sang lĩnh vực kỹ thuật - bỏ lại phía sau con đường học thuật từng được xem là chuẩn mực thành công.

Bằng cấp mất dần giá trị với nam giới Gen Z

Thế hệ Gen Z đang đặt dấu hỏi lớn về giá trị thực tế của tấm bằng đại học trong bối cảnh thị trường lao động có nhiều biến động hiện nay. Một nghiên cứu mới của Financial Times, dựa trên dữ liệu từ Khảo sát Dân số Mỹ cho thấy: tỷ lệ thất nghiệp của nam giới từ 22 đến 27 tuổi có bằng đại học hiện tương đương với nhóm không có bằng cấp - điều chưa từng xảy ra trong hơn một thập kỷ qua.

Dữ liệu từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cũng cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới tốt nghiệp đang ở mức 5,5%, thấp hơn mức trung bình 6,9% của toàn bộ nhóm lao động trẻ. Tuy nhiên, đối với riêng nam giới, chênh lệch giữa người có và không có bằng cấp gần như không còn.

So sánh với giai đoạn hậu khủng hoảng năm 2010, sự đảo chiều này là rất rõ rệt. Khi đó, tỷ lệ thất nghiệp của nam giới không có bằng đại học vượt 15%, trong khi nhóm có bằng chỉ ở mức khoảng 7%. Sự thu hẹp khoảng cách hiện nay cho thấy bằng đại học không còn là yếu tố đảm bảo thành công trong việc tìm kiếm việc làm, đặc biệt ở các vị trí khởi đầu.

Với nam giới Gen Z, bằng đại học hiện không còn là yếu tố đảm bảo thành công trong việc tìm kiếm việc làm, đặc biệt ở các vị trí khởi đầu.

Một phần nguyên nhân là sự thay đổi trong tiêu chí tuyển dụng. Nhiều doanh nghiệp, nhất là trong các lĩnh vực kỹ thuật, dịch vụ hay công nghệ, đã dần loại bỏ yêu cầu bằng cấp đối với nhân sự mới, thay vào đó ưu tiên kỹ năng thực hành và kinh nghiệm làm việc.

Nữ

giới

hưởng lợi từ các ngành “kháng suy thoái”

Trái ngược với tình hình của nam giới, nữ giới trẻ tuổi, đặc biệt là những người có bằng đại học đang chứng kiến tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp hơn rõ rệt. Theo Financial Times, tỷ lệ thất nghiệp của nữ giới có bằng đại học chỉ khoảng 4%.

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của các ngành như y tế và chăm sóc sức khỏe, vốn có lực lượng lao động nữ chiếm ưu thế, là một trong những nguyên nhân chính. Không chỉ vậy, đây cũng là một trong những ngành ít bị tác động bởi chu kỳ kinh tế. “Y tế là ngành kinh điển có tính kháng suy thoái, bởi nhu cầu chăm sóc sức khỏe luôn tồn tại”, chuyên gia nghề nghiệp Priya Rathod nhận định.

Biểu đồ thể hiện Tỷ lệ thất nghiệp của nam giới và nữ giới trong độ tuổi 22–27 ở Mỹ, theo trình độ học vấn, cho thấy từ khoảng năm 2023–2025, tỷ lệ thất nghiệp của nam giới có bằng đại học và không học đại học gần như bằng nhau. Nguồn: Phân tích của Financial Times dựa trên Khảo sát Dân số hiện hành của Mỹ

Ngoài sự khác biệt về ngành nghề, thái độ tiếp cận công việc cũng tạo nên khoảng cách giới trong tỷ lệ thất nghiệp. Theo ông Lewis Maleh, CEO công ty tuyển dụng Bentley Lewis, phụ nữ thường linh hoạt hơn trong việc chấp nhận công việc, kể cả khi vị trí đó không hoàn toàn phù hợp với định hướng nghề nghiệp hoặc chỉ mang tính tạm thời. Trong khi đó, nam giới có xu hướng kiên trì chờ đợi những công việc “lý tưởng” hơn, kể cả khi đối mặt với nguy cơ thất nghiệp kéo dài.

Nam giới Gen Z từ bỏ đại học, theo đuổi nghề kỹ thuật

Không ít thanh niên trẻ đã nhận ra những hạn chế của con đường học thuật truyền thống và quyết định chuyển hướng. Theo phân tích của Pew Research Center, số lượng sinh viên đại học trong độ tuổi thanh niên tại Mỹ đã giảm khoảng 1,2 triệu người từ năm 2011 đến 2022. Đáng chú ý, phần lớn trong số này là nam giới, với hơn 1 triệu người rời khỏi môi trường học tập, so với khoảng 200.000 nữ giới.

Một xu hướng rõ rệt là sự chuyển dịch sang các ngành nghề kỹ thuật và dạy nghề - vốn được xem là phù hợp hơn với nhu cầu thị trường và có chi phí đào tạo thấp hơn. Xu hướng này nhận được sự ủng hộ từ nhiều nhà đầu tư và lãnh đạo doanh nghiệp. Ông Daniel Lubetzky - nhà sáng lập thương hiệu KIND và giám khảo chương trình Shark Tank cho rằng, nghề mộc, cơ khí hay các công việc kỹ thuật khác đang mang lại “những cơ hội lớn với mức thu nhập rất cao”.

Không ít thanh niên trẻ đã nhận ra những hạn chế của con đường học thuật truyền thống và quyết định chuyển hướng sang các ngành nghề kỹ thuật và dạy nghề.

“Đào tạo nghề là một lĩnh vực có tiềm năng lớn. Với những người có ý tưởng, có định hướng và không muốn theo học đại học, tôi không nghĩ rằng bằng cấp là con đường bắt buộc”, ông nói.

Đại học không còn là con đường duy nhất

Tỷ lệ thanh niên không học, không làm, không đào tạo - nhóm gọi là NEET - hiện chiếm khoảng 11% lực lượng lao động trẻ tại Mỹ. Với nhiều người trong nhóm này, đặc biệt là nam giới, việc thất nghiệp kéo dài sau khi tốt nghiệp khiến họ mất phương hướng, giảm động lực học tập và làm việc.

Trong bối cảnh đó, các lựa chọn thay thế như học nghề, khởi nghiệp, hoặc tích lũy kỹ năng thực tiễn qua công việc bán thời gian đang ngày càng trở nên hấp dẫn. Khi thị trường lao động đòi hỏi sự linh hoạt và kỹ năng thực hành hơn là bằng cấp hình thức, sự chuyển dịch này không chỉ phản ánh xu thế tất yếu mà còn là lời cảnh tỉnh cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục: đã đến lúc cần thiết kế lại hệ thống để phù hợp hơn với nhu cầu thực tiễn của người học và thị trường.

Với nam giới Gen Z, các lựa chọn thay thế như học nghề, khởi nghiệp, hoặc tích lũy kỹ năng thực tiễn qua công việc bán thời gian đang ngày càng trở nên hấp dẫn.

Sự thay đổi trong hành vi lựa chọn nghề nghiệp của nam giới Gen Z ở Mỹ đang gửi đi một tín hiệu quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục. Khi tấm bằng đại học không còn bảo đảm việc làm như trước, việc duy trì mô hình đào tạo nặng lý thuyết, xa rời thực tiễn sẽ chỉ làm gia tăng khoảng cách giữa nhà trường và thị trường lao động.

Đã đến lúc hệ thống giáo dục đại học cần được nhìn nhận và tổ chức lại theo hướng linh hoạt hơn: chú trọng kỹ năng nghề nghiệp, năng lực ứng dụng công nghệ và khả năng thích ứng trong môi trường làm việc thực tế. Đồng thời, giáo dục nghề và dạy kỹ năng cần được đặt ở vị thế bình đẳng với giáo dục đại học, thay vì chỉ được xem như lựa chọn “thứ yếu”.

Nếu không kịp thời thay đổi, các cơ sở đào tạo sẽ khó giữ được người học, và xã hội có nguy cơ rơi vào nghịch lý: thừa bằng cấp nhưng thiếu kỹ năng - một thách thức không chỉ của riêng nước Mỹ, mà còn là bài học cho nhiều quốc gia, về định hướng phát triển nguồn nhân lực trong kỷ nguyên mới.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/bang-dai-hoc-khong-con-la-tam-ve-vang-voi-nam-gioi-gen-z-10389507.html