Tỷ lệ thất nghiệp chỉ 2,22%: Tin vui hay lời cảnh báo ngầm?

4 giờ trướcBài gốc

Theo Cục Thống kê, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý III năm 2025 là 2,22%, giảm 0.02 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 0.01 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Động lực đưa thị trường lao động về mức "hoàn hảo"

Mức 2,22% được đánh giá là tỷ lệ thấp, tiệm cận với trạng thái "toàn dụng nhân công", nơi mà hầu hết mọi người sẵn sàng và mong muốn làm việc đều đã tìm được việc. Nó phản ánh một giai đoạn tăng trưởng kinh tế "nóng" và một thị trường lao động đang hoạt động hết công suất.

Điều này không phải là ngẫu nhiên mà đến từ một loạt các chính sách điều hành vĩ mô kịp thời và sự phục hồi của các yếu tố kinh tế cốt lõi.

Sau những năm bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch, quá trình mở cửa kinh tế và đẩy mạnh hoạt động sản xuất, thương mại, dịch vụ đã tạo ra một lượng việc làm khổng lồ. Đặc biệt, sự ổn định của môi trường đầu tư đã giúp thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) liên tục đổ vào các khu công nghiệp, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao và sản xuất chế tạo giá trị gia tăng, kéo theo nhu cầu tuyển dụng tăng vọt cả về lao động phổ thông lẫn kỹ sư.

Cùng với đó, Chính phủ đã triển khai nhiều gói kích thích kinh tế và chính sách giảm thuế, phí linh hoạt, giúp các doanh nghiệp, HTX trong nước duy trì hoạt động, mở rộng quy mô sản xuất và tuyển dụng thêm nhân sự.

Thêm vào đó, việc xuất khẩu mạnh mẽ của các ngành chủ lực như dệt may, da giày, và điện tử nhờ nhu cầu từ thị trường quốc tế phục hồi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ lượng lớn lao động. Tất cả những yếu tố này đã tạo nên một bức tranh thị trường lao động gần như lý tưởng về mặt số lượng.

Kinh tế tập thể, HTX đang góp phần đưa tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam ở mức thấp.

Trong bức tranh chung này, khu vực kinh tế tập thể mà nòng cốt là các Hợp tác xã (HTX) đóng vai trò thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng trong việc đảm bảo tỷ lệ thất nghiệp thấp. HTX, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, thương mại và tiểu thủ công nghiệp, là nơi giữ chân và tạo việc làm cho một lượng lớn lao động tại khu vực nông thôn.

Theo thống kê, tỷ lệ lao động làm việc tại các HTX (bao gồm cả thành viên và lao động thường xuyên) chiếm một phần đáng kể, ước tính khoảng 5-6% tổng lực lượng lao động cả nước. Mặc dù đây là khu vực có tính chất mùa vụ, nhưng nó lại là "tấm đệm" an toàn, ngăn chặn tình trạng thất nghiệp lan rộng ở vùng nông thôn.

Hiện nay, nhiều HTX đang mở rộng quy mô sản xuất theo chuỗi giá trị và áp dụng công nghệ mới (như HTX nông nghiệp công nghệ cao, HTX dịch vụ logistics, HTX du lịch…), khiến nhu cầu về lao động có tay nghề và kỹ thuật đang gia tăng đột biến. Các HTX này không chỉ cần lao động phổ thông cho mùa vụ mà còn cần các kỹ thuật viên nông nghiệp, chuyên viên quản lý chất lượng và chuyên viên marketing để tiêu thụ sản phẩm, quản lý farm... Sự phát triển này của HTX đã góp phần quan trọng vào việc duy trì tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp của cả nước.

Nguy cơ tiềm ẩn đằng sau sự hoàn hảo

Mặc dù con số 2,22% là một thành tựu về mặt thống kê, các chuyên gia kinh tế và lao động lại không hoàn toàn lạc quan. Họ cảnh báo rằng một tỷ lệ thất nghiệp quá thấp có thể che giấu những vấn đề sâu sắc hơn về chất lượng và tính bền vững của nền kinh tế.

Có ý kiến chuyên gia cho rằng, con số 2,22% là bằng chứng không thể phủ nhận về sự năng động của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, nhiệm vụ hiện nay không phải là ăn mừng số lượng, mà là đánh giá chất lượng của những việc làm đó.

Một tỷ lệ thất nghiệp thấp, mặc dù là tin tốt, lại dễ dàng trở thành dấu hiệu cảnh báo về sự khan hiếm lao động, đặc biệt là lao động có trình độ kỹ thuật cao và kỹ năng quản lý.

Sự khan hiếm này chắc chắn sẽ gây áp lực lên chi phí nhân công và tiềm ẩn nguy cơ lạm phát tiền lương, nếu mức tăng lương không đi kèm với sự cải thiện tương ứng về năng suất lao động. Về lâu dài, điều này có thể bào mòn lợi thế cạnh tranh về chi phí của doanh nghiệp, HTX Việt Nam trên trường quốc tế.

Tại khu vực kinh tế tập thể, HTX, nguồn cầu tăng làm lộ rõ khó khăn nội tại của HTX trong việc tuyển dụng lao động chất lượng cao. Sự hạn chế về quy mô vốn, mô hình quản trị chưa chuyên nghiệp và tính chất công việc thường gắn với địa phương khiến HTX khó cạnh tranh về mức lương, phúc lợi và cơ hội thăng tiến so với các doanh nghiệp FDI hay tập đoàn lớn ở thành thị. Điều này dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám từ nông thôn ra thành thị, khiến các HTX rất khó thu hút kỹ sư trẻ hoặc chuyên gia có kinh nghiệm về quản lý chuỗi cung ứng, dù HTX rất cần những nhân sự này để phát triển bền vững.

Thực tế cho thấy, sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành then chốt như công nghệ thông tin, kỹ thuật tự động hóa, AI và quản lý chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng đang cản trở nghiêm trọng quá trình chuyển dịch mô hình tăng trưởng của đất nước sang phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo.

Khi HTX, doanh nghiệp buộc phải tuyển dụng những người lao động chưa đáp ứng đủ yêu cầu chuyên môn do thiếu hụt, hệ quả trực tiếp sẽ là giảm năng suất lao động bình quân của cả nền kinh tế.

Cùng với đó, khi nguồn cung lao động khan hiếm, HTX, doanh nghiệp phải tăng lương để giữ chân và thu hút nhân tài. Nếu sự tăng lương này không đồng hành với việc tăng năng suất, nó sẽ trực tiếp dẫn đến tăng giá thành sản phẩm và kích hoạt vòng xoáy lạm phát.

Để đảm bảo sự bền vững của thị trường lao động và chuyển thành tựu này thành động lực tăng trưởng thực chất, trọng tâm không thể chỉ là tạo ra thêm việc làm, mà phải là tạo ra việc làm tốt hơn và nâng cao năng suất.

Ông Hoàng Văn Thám, Giám đốc HTX Chúc Sơn (Hà Nội), cho biết HTX có nhu cầu tuyển dụng các vị trí lao động chất lượng cao, nhưng chính HTX đang đối mặt với sự thiếu hụt nghiêm trọng về ứng viên đáp ứng các yêu cầu về kỹ năng số, tư duy phản biện và khả năng thích ứng linh hoạt. Đây là một vấn đề cấp bách cần giải quyết.

"Đi liền với đào tạo mới, Chính phủ và các cơ sở đào tạo cần thực hiện một cuộc cách mạng về đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động hiện tại nói chung, lao động cho khu vực kinh tế tập thể, HTX nói riêng để họ có thể bắt kịp tốc độ chuyển đổi số và tự động hóa đang diễn ra như vũ bão. Việc đầu tư vào con người lúc này là đầu tư vào tương lai của nền kinh tế", ông Thám nói.

Huyền Trang

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/hop-tac-xa/ty-le-that-nghiep-chi-2-22-tin-vui-hay-loi-canh-bao-ngam-1110024.html