Giải quyết sự chênh lệch số hóa giữa đô thị và nông thôn
Dự thảo Luật Chuyển đổi số đã dành riêng Chương III để quy định về chuyển đổi số trong hệ thống chính trị và Chính phủ số. Cụ thể, luật hóa các nguyên tắc chuyển đổi số, yêu cầu các cơ quan nhà nước phải tuân thủ trong mọi hoạt động như: lấy người dân, người sử dụng là trung tâm; quản lý dựa trên dữ liệu; mặc định mở dữ liệu; chủ động phục vụ; sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo trong hoạt động công vụ bảo đảm tuân thủ pháp luật. Chương III cũng quy định về khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, nền tảng số dùng chung trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị, cung cấp dịch vụ công.
Nhất trí với việc quy định như vậy nhằm nhấn mạnh vai trò của Chính phủ trong quản lý, điều hành, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đánh giá cao việc dự thảo Luật đã đưa ra được những khung kiến trúc tổng thể quốc gia và nền tảng số dùng chung.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu
Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, cần tiếp tục rà soát để làm rõ hơn trách nhiệm của từng nhóm cơ quan, cụ thể là trách nhiệm của cơ quan hành pháp trong điều hành, trách nhiệm của cơ quan lập pháp trong giám sát và quyết định chính sách số, trách nhiệm của cơ quan tư pháp trong áp dụng công nghệ số phục vụ công lý và quản lý án, trách nhiệm của cơ quan kiểm toán trong kiểm soát đầu tư và chi tiêu cho chuyển đổi số.
Về hạ tầng số, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo khi xây dựng một khung chính sách khá toàn diện bao gồm hạ tầng số, hạ tầng số công cộng và hạ tầng công nghiệp công nghệ số. Cách thiết kế này thể hiện tư duy hiện đại, phù hợp với thông lệ quốc tế và đáp ứng yêu cầu phát triển của Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Tuy vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, quy định của dự thảo Luật mới dừng ở nguyên tắc, chưa đi vào những chính sách cụ thể.
“Hiện nay, hạ tầng số ở các địa phương, nhất là ở vùng sâu, vùng xa vẫn là điểm nghẽn lớn trong quá trình chuyển đổi số quốc gia. Ở những địa phương còn khó khăn, chưa cân đối được ngân sách thì để có được kinh phí bố trí cho những dự án đầu tư với một trung tâm dữ liệu, hệ thống kinh tế, hệ thống kết nối internet vạn vật với quy mô lớn là rất khó”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu thực tế.
Trước những bất cập như vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị, cơ quan soạn thảo nghiên cứu có cơ chế thiết kế điều tiết vùng hoặc có quỹ hỗ trợ phát triển hạ tầng số quốc gia để có thể giải quyết được sự chênh lệch số hóa giữa đô thị và nông thôn, giữa các thành phố, tỉnh có điều kiện kinh tế thuận lợi và tỉnh còn khó khăn. Theo đó, cần quan tâm đến đầu tư kinh phí xây dựng hạ tầng số, trong đó có hạ tầng mạng lõi, những nơi mà nguồn điện thiếu ổn định, nhân lực công nghệ thông tin còn mỏng.
Đồng thời, nghiên cứu bổ sung cơ chế điều phối và hỗ trợ phát triển hạ tầng số ở cấp quốc gia, có chính sách ưu tiên đầu tư hạ tầng số từ ngân sách của trung ương để bảo đảm hạ tầng số phát triển đồng bộ, bao trùm, không để địa phương nào bị tụt lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị Chính phủ nghiên cứu để có sự thống nhất về hạ tầng số trên cả nước; tránh tình trạng mỗi tỉnh đầu tư một trung tâm, mỗi tỉnh đầu tư một loại máy móc, mỗi tỉnh thuê một công ty viết một ngôn ngữ khác nhau dẫn đến ảnh hưởng tới việc kết nối. Ngoài ra, khi Luật Chuyển đổi số ra đời cũng phải giảm được kinh phí, hạn chế được việc tỉnh nào cũng đầu tư vào trung tâm, tỉnh nào cũng phải bổ sung biên chế, tỉnh nào cũng đề xuất mua máy móc, thiết bị...
Xác lập rõ quyền và nghĩa vụ số của các bên tham gia
Nhấn mạnh đây là văn bản luật đầu tiên về chuyển đổi số được ban hành, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải ghi nhận, dự thảo Luật đã bám theo những nội dung rất mới, rất mở trong bối cảnh vấn đề chuyển đổi số đang diễn ra rất mạnh mẽ ở các bộ, ngành Trung ương và địa phương.
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị, cần rà soát để bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật chuyên ngành. Dự thảo Luật Chuyển đổi số quy định về hạ tầng Chính phủ số, xã hội số và các hành vi bị cấm như cấm lợi dụng chuyển đổi số để xâm phạm an ninh quốc gia... Tuy nhiên, cần rà soát với các văn bản luật khác như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật An ninh mạng, Luật Viễn thông, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân... để không bất cập, chồng chéo trong thực tiễn triển khai.
Liên quan đến một số khái niệm như "thiệt hại nghiêm trọng", "dữ liệu nhạy cảm"..., Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cho rằng, cần quy định kỹ lưỡng và rõ hơn để khi thực thi không xảy ra tranh chấp pháp lý.
Bên cạnh đó, dự thảo Luật chưa bao quát đầy đủ các hành vi phạm tội công nghệ cao mới nổi, chẳng hạn như chưa quy định cụ thể về tội phạm sử dụng AI tạo nội dung giả mạo, khai thác lỗ hổng blockchain, hoặc phát triển công cụ để tấn công mạng... Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị rà soát, bổ sung để tránh bỏ lọt tội phạm, làm giảm hiệu quả phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, gây nguy cơ đe dọa đến an ninh kinh tế số.
Cũng quan tâm đến tình trạng lợi dụng môi trường số, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi bày tỏ băn khoăn về tính pháp lý của tư vấn số. Bởi, hiện nay rất nhiều chuyên viên, tổ chức, thậm chí là lãnh đạo dùng sự tư vấn của AI, có thể là một phần, thậm chí là quyết định trọn vẹn vấn đề.
"Tính pháp lý của các sản phẩm tư vấn của AI ngày càng nhiều, từ trong các cơ quan, các đồng chí lãnh đạo, nhân lực tham mưu... Do đó, chúng ta cần nghiên cứu để hoạch định thêm", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh.
Cùng với đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề nghị cần bổ sung ở Điều 5 dự thảo Luật và rà soát các điều khác về việc cấm các tổ chức, cá nhân lợi dụng môi trường số xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác; tiếp tục rà soát để xác lập rõ quyền và nghĩa vụ số của các bên tham gia.
Minh Trang; Ảnh: Hồ Long