Bạo lực cực đoan thách thức các xã hội mở

9 giờ trướcBài gốc

Từ vụ xả súng tại Australia, các âm mưu tấn công bị ngăn chặn ở châu Âu và Mỹ, cho tới vụ sát hại binh sĩ Mỹ tại Trung Đông, một mô hình bạo lực cực đoan phân tán nhưng mang động cơ ý thức hệ đang ngày càng hiện rõ.

Theo các chuyên gia, các vụ việc không chỉ đặt ra câu hỏi về hiệu quả của các hệ thống chống khủng bố hiện nay, mà còn làm sống lại tranh luận sâu rộng về khả năng thích ứng của các xã hội mở trước những mối đe dọa an ninh phi truyền thống, khó dự báo và ngày càng mang tính cá nhân hóa hiện nay.

Những vụ tấn công mang tính biểu tượng

Tại Australia, vụ xả súng mới đây nhằm vào sự kiện Hanukkah công cộng mang tên “Chanukah by the Sea” ở khu vực bãi biển Bondi, Sydney, đã khiến ít nhất 15 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương. Vụ việc gây chấn động dư luận trong nước, bởi Australia lâu nay được coi là quốc gia có mức độ an toàn cao và ít xảy ra các vụ tấn công gây thương vong hàng loạt.

Hai tay súng đã nổ súng vào đám đông tham dự sự kiện mang ý nghĩa tôn giáo và văn hóa quan trọng của cộng đồng Do Thái. Một trong hai nghi phạm từng bị theo dõi vì có dấu hiệu liên quan đến chủ nghĩa cực đoan, song không bị xếp vào nhóm mối đe dọa cấp bách tại thời điểm xảy ra vụ việc. Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã lên án vụ tấn công là “cái ác thuần túy”, đồng thời khẳng định đây là một hành động khủng bố mang động cơ bài Do Thái.

Gần như cùng thời điểm, tại châu Âu, nhà chức trách Đức thông báo bắt giữ 5 nghi phạm bị cáo buộc lên kế hoạch tấn công một khu chợ Giáng sinh ở bang Bavaria. Đây được coi là “mục tiêu mềm” có ý nghĩa văn hóa sâu sắc, đồng thời gợi lại ký ức đau thương về các vụ tấn công khủng bố từng xảy ra tại các khu chợ Giáng sinh ở Đức trong những năm trước.

Người dân đặt hoa tưởng niệm các nạn nhân thiệt mạng trong vụ xả súng tại bãi biển Bondi ở Sydney. Ảnh: AAP

Các điều tra viên cho biết nhóm nghi phạm chịu ảnh hưởng từ các phong trào thánh chiến toàn cầu và đã tiến tới giai đoạn chuẩn bị tương đối nâng cao. Dù vụ tấn công chưa kịp xảy ra, việc âm mưu bị phát hiện ngay trong mùa lễ đã khiến dư luận Đức và châu Âu không khỏi lo ngại.

Tại Mỹ, các cơ quan an ninh liên bang cho hay họ đã ngăn chặn một âm mưu khủng bố được đánh giá là “đáng tin cậy”. Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã bắt giữ bốn đối tượng bị cáo buộc là thành viên của một nhóm cực đoan, bị tình nghi lên kế hoạch thực hiện các vụ đánh bom phối hợp bằng thiết bị nổ tự chế trong đêm Giao thừa tại Los Angeles. Một nghi phạm thứ năm bị bắt tại New Orleans trong một vụ việc riêng biệt nhưng được cho là có cùng định hướng ý thức hệ.

Bạo lực ngoài biên giới, hệ lụy trong nội bộ

Những lo ngại về an ninh không chỉ xuất phát từ các vụ việc trong nội địa phương Tây. Tại Syria, một tay súng có liên hệ với tổ chức Nhà nước Hồi giáo (ISIS) đã sát hại hai quân nhân Mỹ và làm bị thương một công dân Mỹ đang làm việc cùng lực lượng Mỹ tại đây.

Dù vụ tấn công diễn ra ở nước ngoài, các chuyên gia an ninh quốc gia nhận định nó phản ánh một xu hướng đáng lo ngại đối với phương Tây: các cá nhân hoặc nhóm nhỏ, hành động nhanh chóng với mức độ chuẩn bị tối thiểu, nhưng lại có khả năng gây sát thương nghiêm trọng. Điểm chung của các vụ việc này là động cơ ý thức hệ rộng lớn, hơn là sự chỉ đạo trực tiếp từ các mạng lưới khủng bố có tổ chức chặt chẽ.

Theo các nhà phân tích, mô hình này khiến công tác phòng ngừa trở nên khó khăn hơn đáng kể, bởi nó làm mờ ranh giới giữa các mối đe dọa “truyền thống” và những hành động bạo lực đơn lẻ nhưng chịu ảnh hưởng từ các trào lưu cực đoan xuyên quốc gia.

Tranh luận chính trị gia tăng

Chuỗi sự kiện trên đã nhanh chóng trở thành tâm điểm tranh luận chính trị tại nhiều nước phương Tây, đặc biệt là tại Mỹ. Một số chính trị gia cho rằng các vụ tấn công cho thấy những lỗ hổng trong chính sách nhập cư và kiểm soát an ninh.

Thượng nghị sĩ Tommy Tuberville, đảng Cộng hòa bang Alabama nhận định, vụ xả súng tại Sydney là minh chứng cho hậu quả của các chính sách di cư mà ông cho là “quá lỏng lẻo”. Ông cảnh báo rằng làn sóng di cư ồ ạt của các phần tử cực đoan đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho châu Âu và có nguy cơ lan sang các khu vực khác.

Tổng thống Donald Trump, người đã nhiều lần nhấn mạnh mối liên hệ giữa an ninh quốc gia và kiểm soát nhập cư, tiếp tục bảo vệ quan điểm cho rằng việc tiếp nhận người nhập cư từ các quốc gia có hệ giá trị khác biệt sâu sắc với phương Tây có thể tạo ra rủi ro an ninh trong dài hạn. Trong nhiệm kỳ đầu, ông từng đưa một số nhánh của tổ chức Anh em Hồi giáo vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng nhấn mạnh rằng mối đe dọa hiện nay mang tính ý thức hệ nhiều hơn là địa lý. Theo ông, các phong trào Hồi giáo cực đoan không chỉ giới hạn tham vọng trong một khu vực cụ thể mà có xu hướng mở rộng ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu.

Những phát biểu này tiếp tục làm sâu sắc thêm cuộc tranh luận về ranh giới giữa bảo đảm an ninh quốc gia và duy trì các giá trị cốt lõi của xã hội mở, trong đó có tự do tôn giáo, tự do đi lại và quyền con người.

Các nhà nghiên cứu về chủ nghĩa cực đoan cũng cho rằng, những vụ việc gần đây không phải là hiện tượng đơn lẻ, mà phản ánh một mô hình bạo lực đã xuất hiện trong nhiều năm qua. Đó là việc các đối tượng cực đoan nhắm vào “mục tiêu mềm”, tận dụng những khoảng trống an ninh tại các sự kiện công cộng, đồng thời hành động với mức độ chuẩn bị hạn chế nhưng đủ để gây hậu quả nghiêm trọng.

Ông Michael Makovsky, Chủ tịch Viện An ninh Quốc gia Do Thái (JINSA) của Mỹ nhận định rằng, chuỗi sự kiện tại Australia, Đức và Syria cho thấy mối đe dọa cực đoan vẫn chưa hề suy giảm. Theo ông, các mạng lưới và tư tưởng cực đoan thậm chí còn có dấu hiệu được tiếp thêm động lực trong bối cảnh các xung đột kéo dài tại Trung Đông.

Thách thức mới đối với các xã hội mở

Khi các cơ quan điều tra tại nhiều quốc gia tiếp tục làm rõ động cơ và mối liên hệ của các đối tượng liên quan, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: liệu phương Tây đã thực sự sẵn sàng cho một giai đoạn mới của bạo lực cực đoan, mang tính phân tán, khó dự báo và chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các dòng chảy ý thức hệ toàn cầu?

Khác với các làn sóng khủng bố có tổ chức trong quá khứ, mối đe dọa hiện nay không nhất thiết đến từ các mạng lưới chỉ huy tập trung, mà có thể xuất phát từ những cá nhân hoặc nhóm nhỏ, tự cực đoan hóa và hành động nhanh chóng. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với các mô hình an ninh truyền thống vốn dựa nhiều vào việc theo dõi, triệt phá các tổ chức có cấu trúc rõ ràng.

Trong bối cảnh đó, các nền dân chủ phương Tây đứng trước yêu cầu phải cân bằng giữa việc tăng cường an ninh và bảo vệ những giá trị nền tảng đã làm nên bản sắc của mình. Việc tìm ra lời giải cho bài toán này sẽ không chỉ quyết định hiệu quả của việc phòng, chống khủng bố, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến tương lai của các xã hội mở trong một thế giới ngày càng nhiều biến động.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/bao-luc-cuc-doan-thach-thuc-cac-xa-hoi-mo-10401047.html