Lãnh đạo đối lập Belarus Sviatlana Tsikhanouskaya chào đón tù nhân vừa được trả tự do Ales Bialiatski khi ông tới Đại sứ quán Mỹ tại Vilnius, Lithuania, vào thứ Bảy, ngày 13/12/2025. Ảnh: Reuters.
Theo phía Mỹ, việc nới lỏng trừng phạt liên quan trực tiếp đến Công ty Belaruskali, một trong những doanh nghiệp nhà nước lớn nhất Belarus và là nhà sản xuất kali hàng đầu thế giới. Đặc phái viên Mỹ phụ trách Belarus John Coale cho biết, bước đi này nhằm thúc đẩy tiến trình bình thường hóa quan hệ song phương và có thể mở đường cho các nhượng bộ tiếp theo.
Theo báo New York Times, thỏa thuận với Tổng thống Belarus, Aleksandr Lukashenko, mang đậm dấu ấn ngoại giao “giao dịch” của Tổng thống Trump: tập trung vào thương mại và sẵn sàng làm việc với các nhà lãnh đạo cứng rắn.
Trong số những người được trả tự do có Ales Bialiatski, đồng đoạt giải Nobel Hòa bình năm 2022, cùng Maria Kalesnikava, nhân vật đối lập từng đóng vai trò nổi bật trong các cuộc biểu tình năm 2020. Theo giới chức Ukraine, 114 người trong nhóm được phóng thích đã được chuyển sang Ukraine, trong khi 9 người, bao gồm ông Bialiatski, rời Belarus sang Lithuania(Lít va).
Giới phân tích nhận định, động thái của Minsk cho thấy dấu hiệu điều chỉnh trong chính sách đối ngoại, trong bối cảnh Belarus nhiều năm bị cô lập bởi các biện pháp trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu sau cuộc bầu cử gây tranh cãi năm 2020 và vai trò của nước này trong xung đột Ukraine.
Một phụ nữ cầm lá cờ mang màu sắc của quốc kỳ lịch sử Belarus cùng hoa, khi mọi người tập trung bên ngoài Đại sứ quán Mỹ chờ đón các tù nhân được trả tự do từ Belarus, tại Vilnius, Lithuania, ngày 13/12/2025. Ảnh: Reuters.
Trước năm 2022, Belarus - quốc gia không giáp biển - từng sử dụng cảng Klaipeda của Litva để xuất khẩu phân bón kali. Khi cuộc xung đột Ukraine khiến Litva cắt tuyến đường này, Minsk trao cho Moskva quyền kiểm soát lớn hơn đối với nguồn cung toàn cầu của loại phân bón then chốt này.
Hiện tại, phần lớn kali của Belarus được xuất khẩu qua Nga - một tuyến đường tốn kém hơn nhiều đối với Belaruskali, công ty quốc doanh sản xuất khoảng 20% nguồn cung kali toàn cầu và cũng là đơn vị nộp thuế lớn nhất của Belarus.
Chính quyền Mỹ muốn Belarus đóng vai trò xây dựng hơn trong an ninh quốc tế, bao gồm việc ngăn dòng người di cư trái phép qua biên giới với Ba Lan và Litva, cũng như trấn áp các hoạt động buôn lậu bằng khinh khí cầu.
Thanh Hằng
Nguồn: Reuters, The Guardian, New York Times.