Bổ nhiệm hiệu trưởng theo nhiệm kỳ HĐT, khi bỏ HĐT thì nhiệm kỳ hiệu trưởng cũng hết hiệu lực

13 giờ trướcBài gốc

Một trong những nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là: “Tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp ủy trong các cơ sở giáo dục. Không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thỏa thuận quốc tế)”.

Thực hiện nội dung này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản đề nghị các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp tạm dừng công tác quy hoạch và xem xét bổ nhiệm mới lãnh đạo hội đồng trường, lãnh đạo nhà trường cho đến khi có hướng dẫn mới (không áp dụng đối với công tác bổ nhiệm lại khi hết nhiệm kỳ).

Trong khi đó, Khoản 1, Điều 20, Luật giáo dục đại học 2018 quy định: "Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định và được cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận. Nhiệm kỳ hoặc thời hạn bổ nhiệm của hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định trong phạm vi nhiệm kỳ của hội đồng trường, hội đồng đại học".

Như vậy, nhiệm kỳ của hiệu trưởng gắn liền với nhiệm kỳ của hội đồng trường. Chính vì thế, khi hội đồng trường chấm dứt hoạt động, nhiệm kỳ của hiệu trưởng cũng kết thúc để đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật.

Bảo đảm tính kế thừa, duy trì được sự ổn định trong quản trị

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Phó đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hải Phòng cho biết, theo quy định tại Khoản 1, Điều 20, Luật Giáo dục đại học 2018 (Luật số 34/2018/QH14), việc bổ nhiệm hiệu trưởng gắn liền với nhiệm kỳ của hội đồng trường. Do đó, khi hội đồng trường chấm dứt hoạt động, việc rà soát, sắp xếp lại nhân sự lãnh đạo nhà trường là cần thiết và hợp lý.

Trong bối cảnh đó, phương án bí thư đảng ủy kiêm nhiệm chức vụ người đứng đầu cơ sở giáo dục (hiệu trưởng) vừa đúng theo tinh thần của Nghị quyết 71 vừa bảo đảm tính kế thừa, vừa duy trì được sự ổn định trong quản trị.

“Trên thực tế, nhiều trường đại học công lập đã cho thấy mô hình bí thư đảng ủy kiêm chủ tịch hội đồng trường mang lại sự thống nhất cao trong lãnh đạo, điều hành.

Khi người này trở thành hiệu trưởng, họ có đủ năng lực về chiến lược phát triển, nhân sự và nguồn lực, đồng thời bảo đảm sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng trong toàn bộ hoạt động của trường. Điều quan trọng là phải tuân thủ đúng quy trình bổ nhiệm, bảo đảm tiêu chuẩn năng lực, phẩm chất, và sự tín nhiệm của tập thể cán bộ, giảng viên.

Tôi cho rằng, vấn đề cốt lõi không nằm ở việc “ai giữ chức vụ gì”, mà là ở chỗ cơ chế bổ nhiệm có bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình hay không.

Nếu làm tốt điều này, việc thực hiện bí thư kiêm hiệu trưởng sẽ là bước đi tự nhiên, hợp lý, phù hợp với tinh thần đổi mới của Nghị quyết 71-NQ/TW”, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga bày tỏ.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hải Phòng. Ảnh: NVCC

Cũng theo Phó đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hải Phòng, bí thư đảng ủy kiêm hiệu trưởng là phương án có nhiều ưu điểm về tính ổn định, tính kế thừa và sự thống nhất trong chỉ đạo.

Trước hết, đây là những người đã trải qua quá trình lãnh đạo, am hiểu sâu sắc về bộ máy, nhân sự, định hướng phát triển, do đó có thể bảo đảm sự chuyển tiếp mềm, tránh “khoảng trống quyền lực” khi hội đồng trường chấm dứt hoạt động.

Thứ hai, việc này giúp củng cố cơ chế lãnh đạo thống nhất - một trong những yêu cầu trọng tâm của Nghị quyết 71-NQ/TW. Khi người đứng đầu tổ chức đảng cũng là người đứng đầu cơ sở đào tạo, toàn bộ hệ thống sẽ vận hành nhịp nhàng hơn, tránh tình trạng “lệch pha” giữa cấp ủy và bộ máy điều hành.

Điều này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực giáo dục, nơi mỗi quyết sách đều cần sự đồng thuận và định hướng chính trị rõ ràng.

Tuy nhiên, song song với lợi ích đó, các cơ quan quản lý cần thiết kế cơ chế kiểm soát quyền lực. Cần duy trì các thiết chế giám sát nội bộ, vai trò phản biện của công đoàn, đoàn thanh niên và đội ngũ giảng viên để bảo đảm tính dân chủ, minh bạch để bí thư kiêm hiệu trưởng thực sự phát huy hiệu quả, vừa bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, vừa giữ được tính chuyên nghiệp trong quản trị đại học.

Đồng quan điểm, một cán bộ từng công tác tại Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho rằng, xét theo Luật Giáo dục đại học 2018 khi hội đồng trường dừng hoạt động, tương đương với nhiệm kỳ của hiệu trưởng cũng không còn hiệu lực.

Khi ấy, việc bổ nhiệm bí thư đảng ủy (thường là chủ tịch hội đồng trường hiện nay) đảm nhiệm vị trí hiệu trưởng được xem là giải pháp mang lại nhiều lợi ích thiết thực, trong bối cảnh các cơ sở giáo dục đại học đang chuyển đổi mô hình quản trị.

Trước hết, mô hình này bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất và xuyên suốt trong toàn bộ hoạt động của nhà trường. Việc bí thư đảng ủy trở thành người đứng đầu cơ quan hành chính giúp hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 71-NQ/TW về tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức Đảng.

Khi đó, mối quan hệ giữa “lãnh đạo” và “điều hành” trở nên thống nhất, giúp các nghị quyết của Đảng ủy được chuyển hóa nhanh chóng và hiệu quả thành các kế hoạch hành động cụ thể, hạn chế tình trạng trì hoãn hoặc hiểu sai trong quá trình triển khai.

Đồng thời, việc bổ nhiệm bí thư đảng ủy làm hiệu trưởng còn góp phần duy trì tính liên tục và ổn định trong quản trị. Những người này vốn nắm rõ định hướng chiến lược, các kế hoạch phát triển dài hạn và những cam kết đã được thống nhất trước đó, qua đó giúp bảo đảm các mục tiêu không bị xáo trộn khi mô hình quản trị mới đi vào vận hành.

Hơn nữa, mô hình này còn góp phần tăng cường trách nhiệm giải trình và nâng cao uy tín của người đứng đầu. Khi quyền lực tập trung vào một đầu mối, trách nhiệm cũng được xác định rõ ràng và toàn diện hơn - cả về phương diện chính trị, hành chính lẫn xã hội.

Cuối cùng, những người từng giữ vai trò bí thư đảng ủy kiêm chủ tịch hội đồng trường thường có uy tín cao, giúp nhà trường thuận lợi hơn trong việc thu hút nguồn lực, đối thoại với các cơ quan quản lý, cũng như mở rộng hợp tác quốc tế.

Trong khi đó, bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Đại biểu Quốc hội khóa XIV khẳng định bí thư đảng ủy giữ vị trí hiệu trưởng/giám đốc giúp bộ máy tinh gọn hơn, giảm tính hình thức, tăng tốc độ và hiệu quả ra quyết định.

Để cơ chế này vận hành hiệu quả, cần có quy chuẩn rõ ràng về quyền hạn, nghĩa vụ và chế tài khi vi phạm. Việc giám sát nên được thực hiện ở hai cấp: giám sát nội bộ trong trường và giám sát độc lập từ bên ngoài, tương tự như cơ chế kiểm định chất lượng giáo dục - nhằm bảo đảm tính khách quan, trung thực và công bằng.

Bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Đại biểu Quốc hội khóa XIV. Ảnh: quochoi.vn

Khi có hội đồng trường, nhiệm kỳ của hiệu trưởng đã được quy định rõ tại Khoản 1, Điều 20, Luật Giáo dục đại học 2018. Theo đó, hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định và được cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận. Nhiệm kỳ hoặc thời hạn bổ nhiệm của hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định trong phạm vi nhiệm kỳ của hội đồng trường, hội đồng đại học.

Chính vì thế, khi hội đồng trường kết thúc hoạt động, đồng nghĩa với nhiệm kỳ của hiệu trưởng cũng phải kết thúc chứ không được kéo dài. Ngay sau đó là cần kiện toàn nhân sự bí thư đảng ủy kiêm hiệu trưởng một cách đồng bộ.

Xác định rõ thẩm quyền, bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình

Việc tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức đảng, nhất thể hóa vai trò bí thư cấp ủy và người đứng đầu trong các cơ sở giáo dục, không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập là một thay đổi mang tính hệ thống.

Để quá trình này vừa bảo đảm vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng, vừa duy trì quyền tự chủ và tính chuyên nghiệp của cơ sở giáo dục đại học, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn đồng bộ, rõ ràng ở ba phương diện chính.

Thứ nhất, về cơ chế pháp lý, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần rà soát toàn bộ các quy định liên quan để thống nhất, tránh tình trạng “chồng chéo” hoặc “khoảng trống” pháp lý khi hội đồng trường chấm dứt hoạt động. Đồng thời, phải xác định rõ thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Thứ hai, về cơ chế nhân sự, cần có quy định cụ thể về tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình bổ nhiệm hiệu trưởng. Bên cạnh đó, phải duy trì cơ chế giám sát của tập thể cán bộ, giảng viên để bảo đảm sự dân chủ, tránh tập trung quyền lực quá mức.

Thứ ba, về quyền tự chủ, dù chuyển đổi mô hình quản trị, các trường đại học vẫn phải được trao quyền chủ động trong học thuật, tài chính, tổ chức bộ máy.

Ảnh minh họa: Đào Hiền

Nếu thực hiện tốt các hướng dẫn trên, quá trình chuyển đổi sẽ vừa giữ được nguyên tắc Đảng lãnh đạo toàn diện, vừa phát huy quyền tự chủ và tính chuyên nghiệp - hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Trong khi đó, nguyên cán bộ Vụ Giáo dục đại học nhấn mạnh cần ban hành tiêu chuẩn cho hiệu trưởng - vừa đáp ứng yêu cầu về phẩm chất chính trị, vừa bảo đảm trình độ chuyên môn (học vị, kinh nghiệm quản lý và uy tín học thuật).

Không những vậy, cần có quy chế mẫu về trách nhiệm giải trình, quy định rõ hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm trước cơ quan chủ quản, trước Đảng ủy và xã hội, đặc biệt trong các lĩnh vực tài chính, đầu tư và nhân sự cấp cao.

Ngoài ra, cần thiết lập hệ thống tư vấn chuyên môn (như Hội đồng khoa học và đào tạo, Hội đồng tuyển sinh, Hội đồng tài chính) nhằm bảo đảm tính tập thể và khách quan trong các quyết định quan trọng, cũng như quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của các hội đồng này trong việc thẩm định, góp ý cho các quyết định của hiệu trưởng. Các hội đồng nên có thành phần đa dạng, bao gồm cả chuyên gia bên ngoài để tăng tính khách quan.

Đồng thời, cần phân định rõ ràng quyền hạn điều hành, xác định ranh giới giữa vai trò lãnh đạo của Đảng ủy (định hướng chiến lược, quyết định nhân sự chủ chốt) và chức năng quản lý hành chính - chuyên môn của hiệu trưởng, tránh sự chồng chéo hoặc can thiệp quá sâu vào công việc điều hành hàng ngày.

Đình Nam

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/bo-nhiem-hieu-truong-theo-nhiem-ky-hdt-khi-bo-hdt-thi-nhiem-ky-hieu-truong-cung-het-hieu-luc-post255255.gd