Bỏ thuế khoán là 'bước đệm' thể chế để hộ kinh doanh thành doanh nghiệp

một ngày trướcBài gốc

Việc hộ kinh doanh “nâng đời” thành doanh nghiệp, góp phần nâng tầm vóc và tương lai của chính sự nghiệp kinh doanh mà bao thế hệ đã vun đắp. Ảnh tư liệu

PV: Từ 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ áp dụng thuế theo doanh thu và chậm nhất trong năm 2026, sẽ thực hiện xóa bỏ thuế khoán đối với tất cả các hộ kinh doanh. Ông có bình luận gì về chủ trương bỏ thuế khoán? Việc bỏ thuế khóa này có ý nghĩa như thế nào trong việc chuyển đổi hộ kinh doanh lên thành doanh nghiệp, thúc đẩy mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân, thưa ông?

TS. Phan Hoài Nam: Việc chấm dứt cơ chế thuế khoán và chuyển sang hình thức tính thuế theo doanh thu thực tế là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với định hướng phát triển nền kinh tế số, minh bạch và hiện đại. Đây không chỉ là cải cách về kỹ thuật quản lý thuế, mà là một bước chuyển căn bản về tư duy quản lý – từ mô hình “quản theo ước đoán” sang “quản lý theo dữ liệu và hành vi thực tế”.

Thuế khoán từng có vai trò lịch sử nhất định trong giai đoạn kinh tế chưa phát triển, khi công nghệ và năng lực quản lý nhà nước còn hạn chế. Tuy nhiên, cơ chế này cũng để lại nhiều hệ lụy: tạo ra bất bình đẳng giữa các hộ kinh doanh có cùng quy mô nhưng nộp thuế khác nhau, tạo kẽ hở để né thuế và đặc biệt là không khuyến khích hộ kinh doanh phát triển bài bản vì lo ngại bị “khoán cao” nếu khai đúng doanh thu. Do đó, xóa bỏ thuế khoán là điều tất yếu nếu muốn xây dựng một hệ thống thuế công bằng, minh bạch và có khả năng thúc đẩy phát triển.

Ý nghĩa lớn hơn của chủ trương này là thúc đẩy quá trình chuyển đổi hộ kinh doanh lên mô hình doanh nghiệp - một trong những mục tiêu chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Khi phải khai báo doanh thu và nộp thuế theo doanh thu thực tế, các hộ kinh doanh sẽ dần tiếp cận với các yêu cầu quản trị như doanh nghiệp: lưu trữ chứng từ, phát hành hóa đơn, sử dụng phần mềm kế toán, minh bạch dòng tiền. Đây chính là “bước đệm” về mặt thể chế, để họ có thể nâng cấp lên doanh nghiệp một cách tự nhiên, thuận lợi và ít rào cản hơn.

Tôi tin rằng, nếu chính sách đi kèm với các biện pháp hỗ trợ phù hợp - như đơn giản hóa thủ tục đăng ký doanh nghiệp, miễn giảm thuế ban đầu, hỗ trợ chi phí kế toán hoặc phần mềm - thì việc xóa bỏ thuế khoán sẽ không gây sốc, mà ngược lại, sẽ tạo ra một làn sóng chuyển đổi tích cực. Qua đó, chúng ta sẽ dần hình thành một cộng đồng doanh nghiệp năng động, minh bạch và có khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Đó chính là động lực tăng trưởng bền vững mà khu vực kinh tế tư nhân có thể và cần đảm nhận trong giai đoạn phát triển tiếp theo của đất nước.

PV: Theo ông, khi hộ kinh doanh “nâng đời” lên thành doanh nghiệp, họ sẽ được hưởng lợi gì so với việc vẫn giữ mô hình cũ?

TS. Phan Hoài Nam: Việc “nâng đời” từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp không đơn thuần là thay đổi pháp lý, mà là bước chuyển mình về tư duy, cách vận hành và tầm nhìn phát triển. Khi trở thành doanh nghiệp, người kinh doanh không còn chỉ bán sản phẩm hay dịch vụ để kiếm sống từng ngày - họ bắt đầu xây dựng một thực thể có thể mở rộng, có thể gọi vốn, có thể chuyển giao, và có thể để lại như một di sản.

Lợi ích đầu tiên và rõ ràng nhất là tăng khả năng tiếp cận vốn và tài chính chính thống. Một doanh nghiệp có mã số thuế, sổ sách kế toán đầy đủ, báo cáo tài chính minh bạch sẽ dễ dàng hơn rất nhiều khi vay vốn từ ngân hàng, tham gia các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, hoặc hợp tác với các đối tác lớn trong và ngoài nước.

Thứ hai, doanh nghiệp có tư cách pháp nhân độc lập nên giảm thiểu rủi ro cá nhân cho chủ sở hữu. Trong khi hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân, thì doanh nghiệp - đặc biệt là công ty TNHH - cho phép phân tách giữa tài sản cá nhân và tài sản kinh doanh. Đây là yếu tố rất quan trọng nếu người kinh doanh muốn mở rộng quy mô mà vẫn đảm bảo an toàn pháp lý cho bản thân và gia đình.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể xây dựng thương hiệu, tuyển dụng bài bản và thu hút nhân tài. Khi đã là một doanh nghiệp có hệ thống, bạn không chỉ bán sản phẩm – bạn bán sự tin cậy. Khách hàng tin tưởng hơn, nhân viên có định hướng phát triển nghề nghiệp rõ ràng hơn và bản thân người sáng lập cũng có cơ hội “thoát khỏi chiếc ghế vận hành”, để tập trung vào chiến lược và tầm nhìn dài hạn.

Cuối cùng, một điều ít được nhắc đến nhưng rất quan trọng, đó là niềm tự hào. Khi trở thành một doanh nghiệp, người kinh doanh đã bước ra khỏi “vùng an toàn” nhỏ lẻ và chính thức góp phần vào nền kinh tế quốc gia như một chủ thể có tên, có địa vị và có ảnh hưởng. Đó không chỉ là thay đổi về hình thức - đó là một bước trưởng thành.

Tất nhiên, chuyển đổi nào cũng có thách thức, nhưng nếu được hỗ trợ đúng và làm từng bước bài bản, thì “nâng đời” không chỉ là một mục tiêu – mà là cánh cửa mở ra tương lai.

PV: Từ thực tiễn hoạt động tư vấn của W&A, ông có chia sẻ gì về việc hộ kinh doanh muốn “nâng đời” thành doanh nghiệp khi Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ ban hành các nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân?

TS. Phan Hoài Nam: Từ thực tiễn tư vấn của W&A, tôi nhận thấy ngày càng nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là thế hệ kế thừa trong các gia đình kinh doanh truyền thống đã chủ động tiếp cận với mô hình doanh nghiệp như một bước đi chiến lược chứ không còn là “bị ép buộc” bởi chính sách. Khi các Nghị quyết như Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị hay các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được ban hành, họ không chỉ cảm nhận được định hướng lớn của Nhà nước mà còn nhìn thấy cơ hội thật sự cho mình trong một hệ sinh thái minh bạch và hiện đại.

Một điều thú vị là nhiều hộ kinh doanh tìm đến chúng tôi không phải vì họ có vấn đề với thuế hay pháp lý, mà vì họ muốn tìm lời giải cho bài toán tăng trưởng: làm sao để nhân bản mô hình ra nhiều chi nhánh, làm sao để gọi vốn hoặc tìm đối tác chiến lược, làm sao để quản lý hàng chục nhân sự bài bản mà không phải “quản bằng niềm tin”. Những câu hỏi đó chỉ có thể được giải quyết nếu họ bước sang mô hình doanh nghiệp - có cấu trúc, có hệ thống và có chiến lược dài hạn.

Tuy nhiên, vẫn còn những rào cản khiến một bộ phận hộ kinh doanh e ngại, như lo ngại chi phí kế toán - kiểm toán, chưa hiểu rõ nghĩa vụ thuế mới, hay tâm lý sợ bị “soi xét nhiều hơn” khi trở thành doanh nghiệp chính thức. Đây là điểm mà chính sách cần “trợ lực” bằng hành động cụ thể: đơn giản hóa thủ tục chuyển đổi, miễn - giảm thuế trong giai đoạn đầu, hỗ trợ phần mềm kế toán hoặc đào tạo nhân sự quản lý cơ bản. Nếu Nhà nước thể hiện sự đồng hành thực chất, thì hộ kinh doanh sẽ không thấy mình “đơn độc trên hành trình lớn lên”.

Ở chiều ngược lại, tôi cũng cho rằng cộng đồng tư vấn - kế toán - pháp lý như chúng tôi cần đóng vai trò cầu nối để giải thích chính sách, thiết kế lộ trình chuyển đổi phù hợp và đồng hành lâu dài với hộ kinh doanh trong giai đoạn đầu chuyển đổi. Đây là lúc tư duy “chuyển đổi số” và “chuyển đổi mô hình” cần gặp nhau - để tạo ra thế hệ doanh nghiệp mới năng động, có bản sắc và có khả năng cạnh tranh thật sự.

PV: Xin cảm ơn ông!

Bước khỏi vùng an toàn để “nâng đời” về mặt pháp lý, tầm vóc và tương lai

Các Nghị quyết lớn của Đảng và Nhà nước đã vạch rõ định hướng, việc còn lại là từng người kinh doanh có dám bước ra khỏi “vùng an toàn” của mình hay không. Nếu họ sẵn sàng, tôi tin họ sẽ thấy được rằng: mình không chỉ “nâng đời” về mặt pháp lý, mà còn nâng được tầm vóc và tương lai của chính sự nghiệp kinh doanh mà bao thế hệ đã vun đắp. - TS. Phan Hoài Nam

Thảo Miên

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/bo-thue-khoan-la-buoc-dem-the-che-de-ho-kinh-doanh-thanh-doanh-nghiep-178051-178051.html