Gánh nặng chi phí và nguy cơ mất khách
Từ ngày 1/6, theo chính sách mới, hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm sẽ phải chuyển sang kê khai thuế theo doanh thu thực tế, thay vì nộp thuế khoán như trước. Đồng thời, các giao dịch bán hàng cũng phải xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.
Từ đầu tháng 6, chị Trần Thị Kim Ngọc, chủ quán bún bò trên đường Nguyễn Trãi (quận 5, TP. Hồ Chí Minh) bắt đầu cập nhật lại bảng giá. Một tô bún trước kia 45.000 đồng, nay tăng lên 50.000 đồng. Theo chị Ngọc, không chỉ giá nguyên liệu leo thang, mà chính sách bỏ thuế khoán, buộc kê khai doanh thu và sử dụng hóa đơn điện tử mới là lý do chính khiến giá phải điều chỉnh.
Nhiều tiểu thương chợ An Đông lo mất khách khi tăng giá bán
“Trước mua hàng bên ngoài rẻ hơn, giờ buộc phải có hóa đơn VAT. Chưa kể tiền máy móc, phần mềm, tôi không thể giữ giá cũ được nữa” - chị chia sẻ. Dù biết khách sẽ e dè với việc tăng giá, chị nói không còn cách nào khác khi mọi khoản chi đều phải minh bạch và có chứng từ.
Ông Nguyễn Văn Hoàng, chủ tiệm tạp hóa tại phường 13, quận Bình Thạnh cho biết, mức thuế mới khiến cửa hàng ông không còn lời. “Tôi bán hàng thiết yếu, lợi nhuận chỉ 3-4% thôi mà phải đóng 1,5% doanh thu cho thuế. Thêm máy in, phần mềm, chữ ký số mỗi năm cả chục triệu nữa, thì lấy đâu ra lời?”, ông nói.
Ông Hoàng đang cân nhắc tăng giá một số mặt hàng nhưng cũng băn khoăn vì khách quen phần lớn là người lao động thu nhập thấp. “Tăng giá là mất khách. Nhưng không tăng thì chịu lỗ. Tôi chưa biết nên làm sao”, ông chia sẻ thêm.
Tương tự, bà Nguyễn Thị Loan, chủ tiệm bánh kem tại quận Bình Thạnh cho rằng, việc phải xuất hóa đơn cho mọi giao dịch đang đẩy chi phí vận hành tăng cao. “Khách mua bánh sinh nhật chỉ vài trăm ngàn mà tôi phải in hóa đơn, kê khai thuế, mỗi lần như vậy rối như canh hẹ. Có hôm phần mềm bị lỗi, tôi không in được, khách chờ không được thì bỏ đi”, bà Loan nói.
Tiểu thương lớn tuổi loay hoay với máy tính tiền
Tại chợ An Đông (quận 5), bà Nguyễn Thị Cúc (65 tuổi), chủ sạp bán áo dài truyền thống vừa than thở vừa loay hoay với chiếc máy in hóa đơn mới mua. “Tôi phải nhờ cháu nội tới nhập tên hàng, mã số rồi bấm nút in. Một mình tôi không biết sử dụng, chỉ sợ bấm nhầm thì hư hết”, bà nói.
Bà Cúc cho biết đã chi hơn 6 triệu đồng để sắm máy tính tiền và phần mềm hóa đơn điện tử, nhưng thao tác vẫn là rào cản. “Tôi chỉ học tới lớp 5, giờ biểu tôi học mấy cái máy móc này thiệt khó quá”, bà ngao ngán.
Tình cảnh của bà Cúc không phải cá biệt. Theo ghi nhận tại các chợ truyền thống tại TP. Hồ Chí Minh như Bến Thành (quận 1), Tân Định (quận 3), Phạm Văn Hai (quận Tân Bình), hàng trăm tiểu thương lớn tuổi vẫn chưa quen với thao tác công nghệ. Dù đã được cán bộ thuế hướng dẫn nhiều lần, nhưng khi bắt tay vào thực hiện, họ vẫn lúng túng và e dè.
Một góc chợ Bến Thành
“Thấy cán bộ cài phần mềm rồi hướng dẫn, tôi cũng thử làm theo, nhưng không biết lưu hóa đơn ở đâu, nhiều khi nhập xong rồi in không ra. Khách thì chờ lâu, họ nổi cáu”, bà Lê Thị Mai, chủ sạp giày tại chợ Tân Định chia sẻ.
Theo nhiều tiểu thương, hệ quả trực tiếp của việc thay đổi chính sách thuế chính là giá hàng hóa sẽ tăng. tại các chợ truyền thống như Tân Định, Phạm Văn Hai, An Đông, không ít hộ kinh doanh gặp khó khăn trong việc thao tác hệ thống in hóa đơn điện tử, nhưng vẫn phải tính đến phương án “gánh thuế mới vào giá bán”.
Dù vậy, phần lớn đều tỏ ra lo ngại rằng việc tăng giá trong bối cảnh sức mua còn yếu sau Tết sẽ khiến khách hàng e dè, làm chậm tốc độ tiêu thụ. Các tiểu thương cũng cho rằng, nếu không có chính sách điều chỉnh thuế phù hợp theo ngành nghề hoặc loại hình kinh doanh, thì người tiêu dùng cuối cùng vẫn là đối tượng chịu thiệt khi giá hàng hóa tiếp tục bị đội lên.
Tại chợ Bến Thành (quận 1), việc triển khai hóa đơn điện tử vẫn còn gặp nhiều vướng mắc. Theo đại diện Ban quản lý chợ Bến Thành, dù đã tổ chức nhiều buổi tập huấn và hướng dẫn, đến đầu tháng 6 vẫn còn khoảng 10% tiểu thương chưa thể thực hiện do vướng mắc kỹ thuật, pháp lý hoặc chưa nắm rõ quy trình.
Phần lớn tiểu thương tại đây là người lớn tuổi, ít tiếp cận công nghệ, nên gặp khó khăn trong việc thao tác phần mềm, cập nhật mã hàng hay in hóa đơn. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư thiết bị như máy tính tiền, phần mềm và chữ ký số cũng trở thành gánh nặng lớn.
Hiện chợ Bến Thành có hơn 1.200 sạp, trong đó khoảng 600 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm, thuộc diện bắt buộc phải chuyển đổi hình thức kê khai thuế và xuất hóa đơn theo quy định mới. Một số tiểu thương đã bắt đầu thử nghiệm hệ thống, nhưng vẫn còn dè dặt, chưa in hóa đơn chính thức do phần mềm thường xuyên lỗi hoặc hóa đơn không đến được tay khách.
Trước những khó khăn này, Ban quản lý chợ đã kiến nghị cơ quan thuế điều chỉnh lộ trình áp dụng và có chính sách hỗ trợ linh hoạt hơn nhằm tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh thực hiện đúng quy định.
Một đại diện doanh nghiệp chuyên cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử tại TP. Hồ Chí Minh cho biết, trở ngại lớn nhất hiện nay không chỉ nằm ở chi phí thiết bị hay độ phức tạp của phần mềm, mà còn ở thói quen sử dụng và khả năng tiếp cận công nghệ của tiểu thương. Phần lớn hộ kinh doanh nhỏ lẻ chưa quen với thao tác số, đặc biệt là nhóm lớn tuổi vốn chỉ quen ghi chép thủ công.
Vì vậy, các phần mềm hóa đơn điện tử nên được thiết kế theo hướng đơn giản tối đa, chỉ cần 2–3 bước cơ bản là có thể in được hóa đơn. Bên cạnh đó, việc Nhà nước hỗ trợ tài chính, cho thuê thiết bị như máy in, chữ ký số với giá rẻ hoặc ưu đãi theo giai đoạn đầu triển khai sẽ giúp giảm áp lực chi phí ban đầu, từ đó khuyến khích tiểu thương chủ động chuyển đổi sang hình thức hóa đơn điện tử.
Số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước. Trong số này, có gần 2 triệu hộ đang áp dụng phương pháp thuế khoán. Mức thuế bình quân hàng tháng của các hộ kinh doanh này trong quý I chỉ khoảng 700.000 đồng mỗi tháng.
Dự kiến có khoảng 37.000 hộ, cá nhân kinh doanh đang nộp thuế theo hình thức khoán sẽ phải chuyển đổi hình thức. Quy định này được kỳ vọng sẽ giúp việc quản lý thuế minh bạch hơn với cả cơ quan thuế và hộ, cá nhân kinh doanh.
Tại TP. Hồ Chí Minh hiện có khoảng 200.000 hộ kinh doanh. Trong đó, khoảng 13.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm thuộc 6 nhóm ngành nghề, theo quy định tại Nghị định 70 phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.
Ngân Nga