Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú, việc xây dựng Nghị quyết là cần thiết trong bối cảnh thời gian qua, hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất tại nhiều địa phương phát sinh tình trạng trả giá cao bất thường, bỏ cọc sau khi trúng đấu giá, thông đồng dìm giá hoặc cấu kết thao túng kết quả đấu giá. Những hành vi này không chỉ làm méo mó thị trường bất động sản, mà còn gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh.
Để khắc phục thực trạng đó, dự thảo Nghị quyết đề xuất nâng mức tiền đặt trước đối với các trường hợp giao đất, cho thuê đất ở cho cá nhân hoặc giao đất để thực hiện dự án đầu tư.
Mức tiền đặt trước được quy định từ 20% đến tối đa 50% giá khởi điểm của lô đất đấu giá. Theo Bộ Tư pháp, quy định mới này sẽ tăng tính ràng buộc tài chính, bảo đảm người tham gia đấu giá có năng lực thực sự và hạn chế tình trạng đầu cơ, bỏ cọc sau khi trúng đấu giá.
Ảnh minh họa. Ảnh: Quỳnh Trần
Dự thảo Nghị quyết cũng đề xuất tăng chế tài đối với người trúng đấu giá vi phạm nghĩa vụ thanh toán. Trường hợp bỏ cọc hoặc không hoàn tất nghĩa vụ tài chính, người trúng đấu giá phải bồi thường toàn bộ chi phí tổ chức cuộc đấu giá, bao gồm phí dịch vụ đấu giá, chi phí hành chính và các thiệt hại phát sinh do việc hủy kết quả đấu giá.
Ngoài ra, nhằm tăng tính răn đe và bảo đảm kỷ cương, dự thảo còn bổ sung quy định cấm cá nhân hoặc tổ chức vi phạm tham gia đấu giá quyền sử dụng đất trong một khoảng thời gian nhất định.
Cụ thể: Cấm tham gia đấu giá từ 2 đến 5 năm đối với trường hợp người trúng đấu giá nhưng không nộp tiền trúng đấu giá và cấm tham gia từ 6 tháng đến 3 năm đối với người nộp không đầy đủ tiền trúng đấu giá.
Theo Bộ Tư pháp, quy định này nhằm nâng cao trách nhiệm của người tham gia, đồng thời ngăn chặn hành vi lợi dụng cơ chế đấu giá để đầu cơ hoặc thao túng giá đất.
Tại phiên họp Hội đồng thẩm định, các bộ, ngành liên quan đều thống nhất về sự cần thiết của Nghị quyết, song có nhiều ý kiến khác nhau về biên độ mức đặt cọc và thời hạn xử lý vi phạm.
Đại diện Bộ Công an cho rằng, việc nâng mức đặt cọc lên 20 - 50% là hợp lý, giúp hạn chế tình trạng thao túng và bỏ cọc từng xảy ra tại một số địa phương. Tuy nhiên, đại diện này đề nghị không nên quy định thời hạn cấm quá dài để tránh ảnh hưởng đến quyền tự do kinh doanh của cá nhân, doanh nghiệp.
Trong khi đó, Bộ Quốc phòng nhận định biên độ 20 - 50% là quá rộng, có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời không thực sự giải quyết được vấn đề “quân xanh, quân đỏ” trong đấu giá đất. Bộ đề xuất thu hẹp khung tỷ lệ đặt cọc, quy định cụ thể hơn về bồi thường thiệt hại và cân nhắc bỏ quy định cấm tham gia đấu giá trong thời gian dài.
Đại diện Bộ Tài chính bày tỏ sự đồng thuận với hướng điều chỉnh của Bộ Tư pháp, nhưng đề nghị chỉ quy định mức khung và giao cho địa phương quyền quyết định mức cụ thể, tùy theo điều kiện thực tế và quy mô dự án. Đồng thời, Bộ này cũng kiến nghị xem xét chế tài cao hơn đối với người tái phạm bỏ cọc nhiều lần, thay vì cấm tham gia đấu giá quá lâu.
Kết luận phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú khẳng định, dự thảo Nghị quyết là cần thiết và phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, nhằm khắc phục những bất cập trong thực tiễn đấu giá quyền sử dụng đất và tăng cường tính công khai, minh bạch của thị trường bất động sản.
Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến góp ý, đặc biệt là về phạm vi điều chỉnh, tiêu chí xác định vi phạm, nguyên tắc bồi thường và quy trình xử lý. Ông cũng lưu ý, cần đảm bảo sự rõ ràng và hợp hiến trong các quy định về hạn chế quyền tham gia đấu giá, tránh xung đột với các quyền cơ bản của công dân.
Ngoài ra, Bộ Tư pháp cũng đề xuất bổ sung cơ chế linh hoạt cho địa phương, cho phép xây dựng phương án đấu giá và mức đặt cọc phù hợp với điều kiện thực tế, nhằm đảm bảo vừa kiểm soát được rủi ro, vừa không cản trở cơ hội tiếp cận đất đai của doanh nghiệp có năng lực.
Đề xuất nâng mức tiền đặt cọc đấu giá đất lên tối đa 50% giá khởi điểm được xem là bước đi mạnh tay của cơ quan quản lý nhằm siết chặt kỷ luật tài chính và ngăn chặn các hành vi trục lợi trong hoạt động đấu giá đất. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, cần đồng thời hoàn thiện quy trình thẩm định giá, công tác kiểm tra sau đấu giá và cơ chế giám sát độc lập.
Khi Nghị quyết được ban hành và thực thi hiệu quả, đây sẽ là công cụ pháp lý quan trọng giúp ổn định thị trường đấu giá quyền sử dụng đất, nâng cao niềm tin của nhà đầu tư và tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong giai đoạn tới.
Khải Hưng