Bối cảnh Việt Nam trong chuyển đổi xanh

một giờ trướcBài gốc

Từ gánh nặng năng lượng đến cơn khát vốn

Để hiện thực hóa khát vọng vươn mình, Việt Nam buộc phải nhìn nhận sòng phẳng những rào cản đang kìm hãm tốc độ chuyển đổi.

Thứ nhất là áp lực từ việc sử dụng năng lượng. Theo Báo cáo thường niên Kinh tế Việt Nam 2024 của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), chúng ta vẫn phụ thuộc nặng nề vào nhiên liệu hóa thạch với nhiệt điện than chiếm tới 33%, trong khi năng lượng tái tạo mới chỉ dừng ở mức 26%. Việc tài nguyên nội địa cạn kiệt đẩy Việt Nam vào thế phải nhập khẩu năng lượng ròng, tạo ra sức ép kép lên cả an ninh năng lượng lẫn cân đối tài chính và môi trường.

Việt Nam cần giải quyết nhiều bài toán trên con đường thực hiện hóa chuyển đổi xanh

Thứ hai là bài toán vốn. Đây là điểm nghẽn lớn nhất khi phần lớn doanh nghiệp Việt là vừa và nhỏ, năng lực tài chính mỏng. Chuyển đổi xanh không chỉ là thay đổi một vài thiết bị, mà là quy hoạch lại toàn bộ dây chuyền công nghệ với chi phí đầu tư ban đầu rất lớn. Trong khi đó, các cơ chế tài chính xanh, tín dụng ưu đãi vẫn chưa đủ thông thoáng để doanh nghiệp tiếp cận.

Thứ ba là khoảng trống nhân lực và chính sách. Chúng ta đang thiếu hụt trầm trọng đội ngũ chuyên gia có khả năng vận hành công nghệ số và công nghệ xanh hiện đại, đây là yếu tố then chốt để thu thập và xử lý dữ liệu. Bên cạnh đó, hệ thống pháp lý dù đã có nhưng khâu thực thi còn nhiều bất cập, đặc biệt là các chính sách ưu đãi vẫn chưa thực sự đi vào cuộc sống, khiến doanh nghiệp "ngại" chuyển đổi.

Tiềm năng của Việt Nam - Khi nông nghiệp là "bệ phóng" lý tưởng

Trong khi công nghiệp nặng còn gặp khó về vốn và công nghệ, thì nông nghiệp nổi lên như một điểm sáng, một "bệ phóng" hoàn hảo cho lộ trình chuyển đổi xanh của Việt Nam.

Nông nghiệp là yếu tố quan trọng trong hành trình chuyển đổi xanh của Việt Nam

Khác với sự phức tạp của các nhà máy công nghiệp, nông nghiệp có rào cản chuyển đổi thấp hơn. Việc thay đổi quy trình canh tác, áp dụng giống mới hay phần mềm quản lý nông trại không đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ hay thay thế toàn bộ hạ tầng cứng như năng lượng. Mô hình kinh tế tuần hoàn cũng dễ dàng bén rễ tại đây khi phụ phẩm như rơm rạ, vỏ cà phê có thể tái sinh thành năng lượng sinh học hay phân bón hữu cơ ngay tại chỗ.

Đặc biệt, Việt Nam đang nắm giữ một "kho báu" chưa được khai phá - Tín chỉ carbon. Với lợi thế của một cường quốc nông nghiệp, ước tính ngành này có thể cung cấp tới 57 triệu tín chỉ carbon mỗi năm (tương đương 57 triệu tấn CO2 hấp thụ). Việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế không chỉ giúp nông sản Việt nâng cao giá trị thương hiệu mà còn mở ra cơ hội thương mại hóa tín chỉ carbon, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Kinh nghiệm quốc tế - Những bài học quý giá cho Việt Nam

Việc triển khai chuyển đổi xanh trên thế giới không tuân theo một công thức cố định mà tùy biến linh hoạt theo thể chế và mục tiêu của từng quốc gia. Tuy nhiên, cách mà các nước đi trước giải quyết bài toán của họ mang lại những gợi ý chiến lược vô cùng giá trị cho Việt Nam.

Đầu tiên phải kể đến Singapore, quốc gia này mang đến bài học đắt giá về tư duy quy hoạch vượt lên nghịch cảnh. Đối mặt với giới hạn ngặt nghèo về không gian, đảo quốc sư tử đã kiên định với mô hình "đô thị nén", tích hợp thiên nhiên vào từng tấc đất đô thị thay vì phát triển dàn trải.

Chiến lược nâng cấp từ "Thành phố trong vườn" lên "Thành phố trong thiên nhiên" đã giúp họ phủ xanh hơn 40% diện tích quốc đảo. Đáng kinh ngạc hơn, tính đến năm 2023, gần một nửa tổng diện tích sàn xây dựng tại đây đã đạt chứng nhận công trình xanh. Thành công của Singapore minh chứng rằng: với thể chế thông minh và quy hoạch bài bản, những giới hạn về tài nguyên hoàn toàn có thể trở thành động lực cho sự sáng tạo bền vững.

Ở một quy mô và bối cảnh hoàn toàn khác, Trung Quốc lại cho thấy vai trò không thể thay thế của "nhà nước kiến tạo" trong việc dẫn dắt cuộc cách mạng công nghiệp xanh. Từ vị thế quốc gia phát thải lớn nhất, Bắc Kinh đã lội ngược dòng ngoạn mục để trở thành thị trường carbon và năng lượng mặt trời hàng đầu thế giới. Sự can thiệp mạnh mẽ của Chính phủ trong việc xây dựng chuỗi cung ứng toàn diện - từ khai thác, sản xuất đến phân phối - đã giúp năng lượng tái tạo của nước này tăng trưởng kỷ lục. Bài học từ Trung Quốc chỉ ra rằng, đối với các nền kinh tế có tỷ trọng công nghiệp lớn, sự quyết liệt trong chính sách vĩ mô là yếu tố then chốt để xoay chuyển cục diện.

Trong khi đó, Hàn Quốc lại cung cấp một góc nhìn hiện đại về chiến lược phục hồi sau khủng hoảng. Thay vì tăng trưởng nóng hậu đại dịch, xứ sở kim chi đã lựa chọn con đường khó hơn nhưng bền vững hơn thông qua "Thỏa thuận xanh mới" với gói đầu tư lên tới 73 tỉ USD. Chính phủ Hàn Quốc không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn chủ động đào tạo lại lực lượng lao động để thích ứng với kỷ nguyên mới. Kết quả là họ đã đạt được "mục tiêu kép": vừa vực dậy nền kinh tế, vừa tạo ra hàng nghìn việc làm mới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và công nghệ cao. Đây là minh chứng sống động cho thấy tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường hoàn toàn có thể song hành và bổ trợ lẫn nhau.

Những rào cản về vốn và năng lượng là thực tế khắc nghiệt, song tiềm năng từ nông nghiệp chính là "đòn bẩy" riêng biệt để Việt Nam bứt phá.

Bằng cách chắt lọc tinh hoa từ kinh nghiệm quốc tế và kiên định với chiến lược chuyển đổi xanh, Việt Nam hoàn toàn có thể hóa giải các điểm nghẽn hiện tại. Đây chính là con đường tươi sáng để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng vươn mình, định vị lại vị thế quốc gia cho một tương lai bền vững.

GS-TS Võ Xuân Vinh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/boi-canh-viet-nam-trong-chuyen-doi-xanh-241500.html