Bước đột phá và nhiều nút thắt cần tháo gỡ

4 giờ trướcBài gốc

"Đèn xanh" đã bật cho Hàn Quốc

Thông tin về việc Mỹ đồng ý hỗ trợ Hàn Quốc chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân được đưa ra sau khi các nhà lãnh đạo của hai nước nhất trí một gói thỏa thuận thương mại quan trọng vào tháng trước, trong đó sẽ cắt giảm thuế quan qua lại từ 25% xuống 15%. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng áp mức thuế 25% đối với Hàn Quốc vào đầu năm nay nhưng đã giảm xuống còn 15% sau khi Seoul cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ, bao gồm 150 tỷ USD rót vào lĩnh vực đóng tàu.

Tàu ngầm hạt nhân USS Michigan của Mỹ được chào đón khi ghé thăm Busan, Hàn Quốc.

Và sự kiện quốc gia Đông Á này đầu tư vào các cơ sở đóng tàu tại Mỹ cũng là bối cảnh thích hợp cho thông báo của Nhà Trắng rằng họ đã "phê duyệt cho Hàn Quốc chế tạo tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân... [và sẽ] hợp tác chặt chẽ để thúc đẩy các yêu cầu cho dự án này, bao gồm cả các phương án tìm nguồn nhiên liệu".

Thông tin này cũng được Tổng thống Mỹ xác nhận trên nền tảng mạng xã hội Truth Social của ông. "Tôi đã phê duyệt cho họ chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, thay vì tàu ngầm chạy bằng dầu diesel kiểu cũ và kém linh hoạt hơn nhiều mà họ đang có hiện nay", người đứng đầu Nhà Trắng viết trên Truth Social. Bài đăng trên Truth Social cũng cho biết, ông Trump tin tưởng những tàu ngầm này sẽ được đóng tại cơ sở do Tập đoàn Hanwha của Hàn Quốc điều hành ở Philadelphia, dù không nêu rõ các điều kiện hoặc địa điểm xây dựng cụ thể.

Hàn Quốc đang sở hữu khoảng 20 tàu ngầm, nhưng tất cả đều chạy bằng động cơ diesel, và những tàu này cần phải nổi lên mặt nước thường xuyên hơn so với tàu ngầm hạt nhân bởi hạn chế về nhiêu liệu. Tàu ngầm hạt nhân không chỉ đem lại khả năng hoạt động xa hơn và nhanh hơn, mà tất nhiên, còn có sức răn đe mạnh mẽ hơn nhiều so với tàu ngầm diesel truyền thống.

Hiện nay chỉ có 6 quốc gia sở hữu tàu ngầm tấn công chiến lược chạy bằng năng lượng hạt nhân: Mỹ, Trung Quốc, Nga, Anh, Pháp và Ấn Độ. Hàn Quốc từ lâu đã muốn gia nhập "câu lạc bộ" này. Trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình hồi đầu tháng, Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Ahn Gyu-back cho biết việc sở hữu tàu ngầm hạt nhân sẽ là một "thành tựu đáng tự hào" và là bước tiến lớn trong việc tăng cường khả năng phòng thủ của đất nước.

Đối với Mỹ, thỏa thuận này cũng có thể xem như bước ngoặt chiến lược trong mối quan hệ đồng minh Mỹ - Hàn, bởi công nghệ tàu ngầm hạt nhân luôn nằm trong số các công nghệ quốc phòng nhạy cảm nhất mà Washington rất thận trọng khi chuyển giao, kể cả với các đồng minh thân cận nhất.

Thách thức còn rất nhiều

Tuy "đèn xanh" đã bật cho Hàn Quốc nhưng theo nhận định chung của truyền thông Mỹ - Hàn, chặng đường phía trước còn nhiều rào cản đối với tham vọng sở hữu tàu ngầm hạt nhân của Seoul.

Rào cản lớn nhất theo ông Won Jong-dae, Cục trưởng Cục Quản lý Mua sắm của Bộ Quốc phòng Hàn Quốc, là "làm sao để đảm bảo nhiên liệu". Lập trường lâu nay của Washington là không cho phép Seoul làm giàu uranium hoặc tái chế nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng. Đây là một phần trong chiến lược của Mỹ nhằm kiềm chế công nghệ cần thiết để sản xuất nhiên liệu cho vũ khí hạt nhân, qua đó ngăn chặn việc phổ biến thứ vũ khí có sức hủy diệt vô song này.

Hàn Quốc là một cường quốc về năng lượng hạt nhân dân sự với 26 lò phản ứng nhưng tất cả đều sử dụng nhiên liệu nhập khẩu. Họ từng có chương trình vũ khí hạt nhân vào những năm 1970 song đã từ bỏ dưới áp lực của Mỹ. Do đó, khả năng làm giàu hoặc tái chế uranium của nước này bị hạn chế vì hoàn toàn phụ thuộc vào nhập khẩu.

Theo báo New York Times, hiện Hàn Quốc rất muốn tự làm giàu uranium để xây dựng chuỗi cung ứng nhiên liệu riêng và đảm bảo an ninh năng lượng. Nước này cũng đang cạn kiệt không gian lưu trữ chất thải tại nhiều nhà máy điện hạt nhân và muốn tái chế nhiên liệu đã qua sử dụng để tái sử dụng và giảm thiểu chất thải.

Hàn Quốc cũng đã ký kết "Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân" (NPT). Nhưng một bộ phận công chúng nước này vẫn ủng hộ việc làm giàu uranium vì tin rằng, giống như Nhật Bản và Đức, đất nước của họ phải đạt được "độ tiềm tàng hạt nhân". Điều đó nghĩa là Hàn Quốc phải sở hữu khả năng sản xuất vũ khí hạt nhân nhanh chóng nếu không còn tin tưởng vào cam kết của Mỹ trong việc bảo vệ họ khỏi một cuộc tấn công hạt nhân, hoặc nếu cho rằng việc duy trì sự an toàn dưới cái gọi là "ô hạt nhân" của Mỹ trở nên quá tốn kém.

Hiện tại, thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân Mỹ - Hàn vẫn đang diễn đạt vấn đề nhiên liệu bằng những từ ngữ mơ hồ. Theo đó, Washington chỉ cho biết họ đồng ý hỗ trợ "quy trình sẽ dẫn đến" việc Seoul làm giàu và tái chế uranium cho mục đích hòa bình, đồng thời nói thêm rằng những nỗ lực đó phải tuân theo các yêu cầu pháp lý của Mỹ và phù hợp với hiệp ước song phương hiện hành.

Tờ Chosun Daily nhận định, việc chuyển giao nhiên liệu hạt nhân cho Hàn Quốc nằm ngoài thẩm quyền của tổng thống Mỹ nên đòi hỏi Quốc hội phải ban hành luật riêng để miễn trừ khỏi Đạo luật Năng lượng nguyên tử Hoa Kỳ (AEA), cùng với các điều khoản khác. Nhưng không có gì đảm bảo ông Trump có thể thuyết phục được Quốc hội, và nếu đảng Dân chủ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ thì việc tìm kiếm sự đồng thuận của Quốc hội với vấn đề này sẽ càng khó khăn hơn.

Rào cản tiếp theo là nơi đóng tàu. Việc chọn đóng tại xưởng Hanwha Philly Shipyard ở Philadelphia sẽ tạo việc làm cho người Mỹ, phù hợp với tham vọng "Make America Shipbuilding Great Again" (Làm cho ngành đóng tàu Mỹ vĩ đại trở lại - MASGA) được đề cập trong gói hợp tác trị giá 150 tỉ USD trong lĩnh vực đóng tàu giữa hai nước. Nhưng Seoul lo ngại rằng xưởng này chưa sẵn sàng ở khía cạnh kỹ thuật.

New York Times dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc, Ahn Gyu-back cho rằng cơ sở Hanwha Philly Shipyard hiện tại thiếu hạ tầng an toàn phóng xạ, nhân lực huấn luyện lò phản ứng và quy trình chứng nhận hạt nhân. Do đó, nếu muốn sử dụng xưởng này cho tàu ngầm thì cần nâng cấp toàn bộ và quan điểm của phía Hàn Quốc vẫn ưu tiên đóng tàu tại các cơ sở trong nước.

Với phương án này, Hàn Quốc không chỉ tăng tính tự chủ chiến lược và tạo công ăn việc làm cho ngành đóng tàu nội địa, mà còn tiết kiệm được chi phí. Bài toán chi phí cũng là trọng tâm của một số ý kiến phản đối từ Hàn Quốc, khi họ cho rằng thay vì đầu tư vào tàu ngầm hạt nhân, Seoul có thể mở rộng đội tàu ngầm diesel hiện tại hoặc mua sắm thêm các thiết bị vũ trang tự hành dưới nước.

Với nhiều chính trị gia tại Hàn Quốc, một hạm đội tàu ngầm diesel đông đảo vẫn là lựa chọn phù hợp hơn trong việc bảo vệ vùng biển tương đối hạn hẹp xung quanh bán đảo Triều Tiên. "Tôi xin đặt câu hỏi thế này: phương tiện nào hiệu quả hơn trong việc tuần tra những con phố đông đúc ở Seoul: 10 chiếc xe Hyundai Sonata hay một chiếc Mercedes-Maybach?", cựu Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Song Min-soon cho biết.

Những tác động lớn về địa chính trị

Việc Mỹ chuyển giao công nghệ tàu ngầm hạt nhân cho Hàn Quốc không chỉ là câu chuyện hợp tác song phương, nó có thể đánh dấu một bước tái định hình cấu trúc an ninh hàng hải tại Đông Bắc Á và mang tầm ảnh hưởng địa chính trị sâu rộng.

Đối với Seoul, phát triển tàu ngầm hạt nhân sẽ là một lời khẳng định mạnh mẽ về khả năng tự chủ quốc phòng và sự đóng góp chủ động hơn trong liên minh Mỹ - Hàn. Thay vì chỉ dựa vào lực lượng Mỹ để duy trì khả năng tuần tra và răn đe dưới nước, Hàn Quốc có thể trở thành một trụ cột chiến lược trong "mạng lưới" do Mỹ dẫn dắt. Điều này cũng phù hợp với xu hướng "gánh vác trách nhiệm nhiều hơn" mà Washington mong muốn ở các đồng minh.

Tuy nhiên, bất cứ bước tiến nào của Seoul trong lĩnh vực tàu ngầm hạt nhân cũng có thể bị Triều Tiên và Trung Quốc nhìn nhận là mối đe dọa tiềm ẩn. Triều Tiên có thể dùng hành động của Hàn Quốc để biện minh và thúc đẩy chương trình phát triển tàu ngầm hạt nhân của mình. Điều này có nguy cơ làm gia tăng chu kỳ leo thang khu vực và khiến giải pháp phi hạt nhân bán đảo Triều Tiên trở nên khó khăn hơn.

Tuần trước, Bình Nhưỡng đã lên tiếng phản đối thỏa thuận này, đồng thời cảnh báo về một "hiệu ứng domino hạt nhân" trong khu vực. Trong khi đó, việc Seoul tiếp cận tàu ngầm hạt nhân cũng dễ bị Bắc Kinh xem là một phần trong chiến lược của Mỹ nhằm xây dựng các trụ cột đồng minh để đối trọng với hải quân Trung Quốc. Theo một số nhà phân tích, Trung Quốc có thể phản ứng bằng cách tăng cường lực lượng tàu ngầm, điều chỉnh chiến lược khu vực hoặc gia tăng áp lực ngoại giao lên Hàn Quốc nếu thỏa thuận này có những bước tiến rõ ràng hơn.

Do đó, dẫu là một bước ngoặt chiến lược, thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân Mỹ - Hàn vẫn đang ở giai đoạn "chập chững" với nhiều nút thắt cần tháo gỡ. Con đường phía trước còn dài, và những biến số phức tạp hoàn toàn có thể xuất hiện để đe dọa giấc mơ tàu ngầm hạt nhân của Seoul.

Nguyễn Khánh

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/su-kien-binh-luan-antg/buoc-dot-pha-va-nhieu-nut-that-can-thao-go-i789233/