Theo Cục Đường sắt Việt Nam, Luật Đường sắt 2025 được ban hành thay thế Luật Đường sắt 2017 và sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Để bảo đảm việc triển khai Luật thống nhất, hiệu quả, cần thiết phải ban hành Nghị định hướng dẫn, giúp người dân, doanh nghiệp và các cơ quan, đơn vị dễ tiếp cận, thực hiện và tuân thủ quy định pháp luật.
Nhân viên đường sắt đang nỗ lực khắc phục tuyến đường bị sạt lở do mưa lũ gây ra.
Thực tế sau 7 năm thực hiện, Nghị định số 65/2018/NĐ-CP (quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đường sắt 2017) và Nghị định số 56/2018/NĐ-CP (về quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt) đã bộc lộ nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đặt ra nhiều vấn đề mới, đòi hỏi phải sớm sửa đổi, bổ sung các quy định cho phù hợp. Dự thảo Nghị định được xây dựng gồm 5 chương, 74 điều và 5 phụ lục, trong đó tập trung sửa đổi, bổ sung các nội dung lớn như: Quy định về đặt tên, đổi tên, tháo dỡ tuyến và ga đường sắt, bảo đảm rõ ràng, đáp ứng yêu cầu phân cấp, phân quyền và cắt giảm thủ tục hành chính.
Ngoài Nghị định, dự thảo Thông tư quy định về quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt cũng được đặt nhiều kỳ vọng khi đi vào thực tế. Cục ĐSVN cho biết, việc phân định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể trong hệ thống quản lý là yêu cầu trọng tâm, đặc biệt trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Dự thảo Thông tư gồm 11 chương, 116 điều và 34 phụ lục, quy định cụ thể các nội dung: Điều kiện, trình tự, thủ tục kết nối ray giữa các tuyến đường sắt; quy định về đường ngang, quản lý và bảo trì công trình hạ tầng đường sắt quốc gia (cả vốn Nhà nước và ngoài nhà nước); Cấp, gia hạn giấy phép xây dựng công trình thiết yếu trong phạm vi đất dành cho đường sắt; phòng chống, khắc phục thiên tai, sự cố hạ tầng; xây dựng biểu đồ chạy tàu, công lệnh tải trọng, tốc độ; hệ thống quản lý và chứng nhận an toàn vận hành.
Đáng chú ý, dự thảo đã bổ sung nhiều quy định mới liên quan đến trách nhiệm của các chủ thể trong quản lý, khai thác hạ tầng đường sắt địa phương và công trình đường sắt được đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách. Chủ sở hữu công trình đường sắt sẽ phải chịu trách nhiệm về quản lý, bảo trì, vận hành và duy trì điều kiện an toàn đối với tuyến đường do mình đầu tư, cũng như việc xây dựng và thực hiện biểu đồ chạy tàu.
Bên cạnh đó, Thông tư quy định rõ trách nhiệm của chủ sở hữu công trình đường sắt trong việc quản lý, bảo trì, vận hành và duy trì các điều kiện bảo đảm an toàn đối với đường sắt quốc gia và đường sắt địa phương đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách. Ngoài ra, dự thảo cũng quy định việc xây dựng, công bố và thực hiện biểu đồ chạy tàu trên tuyến do chủ đầu tư quản lý; cho phép sử dụng vật tư thu hồi từ các công trình sửa chữa định kỳ để dự phòng cho công tác phòng, chống và khắc phục sự cố, thiên tai hằng năm. Đáng chú ý, dự thảo Thông tư đề xuất phân cấp mạnh hơn cho địa phương. Theo đó, Bộ Xây dựng (qua Cục ĐSVN) sẽ ủy quyền cho UBND cấp tỉnh thực hiện: Cấp, gia hạn giấy phép xây dựng, cải tạo, nâng cấp đường ngang; Quyết định bãi bỏ đường ngang chuyên dùng và đường ngang do địa phương quản lý, bảo trì; Kiểm tra trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể liên quan đến hệ thống quản lý an toàn vận hành, đánh giá và chứng nhận an toàn hệ thống đường sắt địa phương, bao gồm cả đường sắt đô thị.
Việc ban hành Thông tư mới được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch và linh hoạt hơn, thúc đẩy xã hội hóa đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành trong giai đoạn mới.
PV