Cần các giải pháp chống chịu, thích ứng và phát triển bền vững lâu dài

5 giờ trướcBài gốc

Căn bệnh trầm kha

Việc san lấp mặt bằng, bạt mái taluy hay xây kè chắn đất ở những khu vực có độ chênh cao vốn được xem là “lẽ thường” trong xây dựng, nhưng nếu thiếu kiểm soát sẽ tiềm ẩn nguy cơ sạt lở lâu dài. Các yếu tố kỹ thuật xây dựng và quản lý hành vi cần được xem xét không chỉ trong mùa mưa mà cả những ngày nắng hạn, để hiểu đúng nguyên nhân trước khi đưa ra giải pháp chống chịu.

Trên thực tế, khi đô thị mở rộng, nhu cầu khai thác đất xây dựng ngày càng cao, kéo theo sự gia tăng các “khuyết tật” trong quản lý về diện tích, quy mô và mức độ tác động với nhiều chủ thể cùng tham gia. Thách thức đặt ra là phải cân bằng giữa lợi ích kinh tế từ đất, yêu cầu quản lý, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường sống. Một trong những nguyên nhân chính gây ngập lụt và sạt lở đến từ 2 nhóm yếu tố tự nhiên và con người.

Kiến trúc sư Trần Đức Lộc, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị tỉnh Lâm Đồng

Trước tình hình ngập nước, sạt lở xảy ra tại nhiều địa phương ở Lâm Đồng, tôi cho rằng đây là “căn bệnh trầm kha” tồn tại suốt quá trình hình thành và phát triển đô thị, đặc biệt tại các khu vực địa hình đồi núi.

Về yếu tố tự nhiên, lượng mưa lớn tại các đô thị miền núi không được thu gom và thoát về hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, khiến dòng chảy tự nhiên mang theo bùn đất đổ về vùng trũng. Nước mưa thấm vào lòng đất tạo thành nguồn nước ngầm. Tuy nhiên, việc khai thác quá mức khiến mực nước ngầm hạ thấp, dẫn đến hiện tượng sụt lún, đứt gãy địa hình, ảnh hưởng trực tiếp đến độ bền của công trình và an toàn của người dân.

Về yếu tố con người, khi nhu cầu sử dụng đất tăng cao, nhiều công trình san lấp, xây kè chắn vượt quá quy chuẩn kỹ thuật, khiến áp lực đất và nước mưa tăng lên đáng kể. Bởi khi lượng nước mưa chảy tràn trên bề mặt địa hình và đất đắp bên trong kè bị trương nở, áp lực thủy lực sẽ phá vỡ kết cấu, làm bung hệ thống kè chắn, cuốn toàn bộ đất đá đổ xuống phía dưới, vùi lấp nhà cửa và tài sản trong khu vực.

Quản lý chặt chẽ quy hoạch

Từ những sự cố sạt lở, ngập úng vừa qua cho thấy đặc tính địa chất đặc trưng của đất bazan Tây Nguyên, khi khô thì cứng, khi thấm nước thì trơn trượt. Khi đất ngấm nước thời gian dài, thể tích đất tăng, liên kết yếu dần, tạo điều kiện thuận lợi cho sạt lở kéo dài.

Và hiện tượng này không chỉ xuất hiện tại Đà Lạt mà còn phổ biến ở nhiều đô thị miền núi khác, thường biểu hiện qua các dạng lũ quét, bùn trôi hoặc sạt lở tự nhiên sau mưa lớn. Do đó, để giảm thiểu rủi ro sạt lở, Nhà nước cần kiểm soát 3 vấn đề trọng tâm là: nước, đất và hành vi con người.

Về nước: Ở địa hình đồi núi, nước mưa chảy theo sườn dốc, đổ về các vùng trũng với tốc độ lớn, tạo dòng chảy mạnh và dễ gây xói lở. Nếu không được thu gom và điều tiết từ 3 tầng địa hình (đỉnh đồi - triền dốc - chân đồi), nước mưa sẽ tập trung quá mức, phá vỡ kết cấu đất.

Về đất: Tại các vị trí sườn đồi, dốc đứng, đất vốn đã bị tác động bởi sản xuất nông nghiệp hoặc xây dựng. Khi gặp lượng mưa lớn, nước thấm sâu và làm tầng đất yếu đi, tạo xung lực lớn cuốn trôi cả đất và công trình phía dưới...

... Địa hình chênh cao, địa mạo phức tạp khiến nguy cơ trượt - sạt càng nghiêm trọng khi xảy ra mưa bão.

Về hành vi con người: Các hoạt động xây dựng, sử dụng đất và khai thác tài nguyên thiếu kiểm soát làm tăng rủi ro sạt lở. Việc quản lý đất rừng, đất nông nghiệp, đất xây dựng không chặt chẽ; tách thửa, chuyển mục đích sử dụng đất, cấp phép xây dựng tùy tiện hoặc đầu tư phát triển đô thị không tuân thủ quy hoạch đều tác động trực tiếp đến đất - nước - địa hình. Kiểm soát chặt các hành vi này là yêu cầu bắt buộc để giảm thiểu sạt lở.

Tại Đà Lạt, nhiều khu vực quy hoạch nhà ở nằm trên địa hình taluy dốc, do đó cần áp dụng các giải pháp kỹ thuật bắt buộc như: bạt mái taluy hoặc xây kè chắn đất đúng quy chuẩn. Theo quy định, chiều cao kè tối đa 4 m, góc nghiêng từ 15 - 30 độ, bề ngang phải phù hợp với kích thước lô đất. Những biện pháp này giúp hạn chế nguy cơ sạt lở, bảo đảm an toàn cho người dân và công trình xây dựng.

Bên cạnh đó, việc hình thành các hồ cảnh quan, hồ điều hòa thủy lợi trên sườn núi; hồ nước tràn tại các khu vực đồi; cùng hệ thống kênh thoát lũ, suối và vùng trũng tại chân đồi, khe tụ thủy… là giải pháp kết hợp giữa sinh thái và kỹ thuật. Các công trình này không chỉ điều tiết dòng chảy, tích trữ và bổ sung nước ngầm, phục vụ sinh hoạt và nông nghiệp, mà còn tạo cảnh quan, phát triển du lịch, góp phần tăng trưởng kinh tế địa phương.

Tựu trung, việc nghiên cứu, phân tích hiện tượng ngập lụt và sạt lở cần dựa trên cơ sở khoa học địa chất, khảo sát thực tế và đối chiếu quy định của Nhà nước cùng kinh nghiệm quốc tế. Chỉ khi có dữ liệu chính xác về hiện trạng địa hình, lượng mưa, địa chất và tác động của hoạt động xây dựng - sản xuất, mới có thể đề xuất các giải pháp chống chịu, thích ứng và phát triển bền vững lâu dài.

Kiến trúc sư Trần Đức Lộc .

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/can-cac-giai-phap-chong-chiu-thich-ung-va-phat-trien-ben-vung-lau-dai-406178.html