Cần hành động từ gốc để ngăn bạo lực học đường

4 giờ trướcBài gốc

Câu chuyện bạo lực học đường gần đây lại trở thành chủ đề nóng trên báo chí và mạng xã hội khi xuất hiện hàng loạt vụ ẩu đả, đánh nhau giữa các em học sinh, nhiều vụ việc diễn ra ngay tại trường học – nơi đáng lẽ phải an toàn, nuôi dưỡng nhân cách.

Những vụ ẩu đả giữa các học sinh gần đây cho thấy bạo lực học đường vẫn diễn biến phức tạp đòi hỏi giải pháp mạnh mẽ từ nhà trường, gia đình và cơ quan chức năng. Trong ảnh là cảnh nhóm nữ sinh ở TP.HCM vây đánh bạn trong nhà vệ sinh cuối tháng 10 vừa qua.

Gần nhất, ngày 9/12, một nữ sinh lớp 10, Trường Trung cấp Thương mại Du lịch Thanh Hóa bị một số bạn “đánh hội đồng” ngay trong lớp học, phải nhập viện. Trước đó, đầu tháng 11, tại Lào Cai, hai học sinh lớp 8 mâu thuẫn, một em rút dao đâm bạn rồi đẩy xuống hồ, may mắn được cứu sống.

Tại TP.HCM, cuối tháng 10, xuất hiện clip ghi cảnh nhóm nữ sinh vây đánh bạn trong nhà vệ sinh trước sự chứng kiến của nhiều học sinh khác, sự việc khiến nạn nhân gãy ba xương sườn. Nghiêm trọng hơn, tại Thanh Hóa, trong tháng 10, cũng từng xảy ra các vụ xô xát giữa các em học sinh dẫn tới nam sinh lớp 12 bị nam sinh lớp 11 học cùng trường đâm tử vong.

Theo số liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), năm học 2023–2024 cả nước xảy ra 466 vụ bạo lực học đường, liên quan đến 1.453 học sinh; trong đó có 509 học sinh nữ, 235 học sinh bị tổn hại thể chất, 222 học sinh bị tổn hại tinh thần. Con số này giảm hơn 20% so với năm học trước, nhưng những vụ việc nghiêm trọng gần đây cho thấy bạo lực học đường vẫn diễn biến phức tạp, không chỉ gây thương tích mà còn dẫn đến hậu quả chết người. Điều này đòi hỏi giải pháp mạnh mẽ từ nhà trường, gia đình và cơ quan chức năng.

Nguyên nhân dẫn tới bạo lực học đường không chỉ nằm ở sự thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc của học sinh, mà còn ở khoảng trống giáo dục giá trị sống, sự phối hợp lỏng lẻo giữa gia đình và nhà trường, và tác động tiêu cực từ mạng xã hội.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng “bạo lực, đánh đấm có nguyên nhân sâu xa là do phần bản năng. Nếu thiếu đi sự giáo dục nhân văn, nếu không có môi trường tử tế thì nguy cơ ‘phần con’ sẽ nổi loạn lấn át ‘phần người’.

Thay vì thể hiện nổi trội cái hay, cái tốt và kiềm chế cái ác, cái xấu của con người, thì người ta hành động ngược lại, vì nhầm tưởng bạo lực là anh hùng hảo hán, lại được ‘đồng đội’ cổ vũ, dung nạp, vì không bị lên án, ngăn chặn và trừng trị kịp thời”.

Pháp luật được sinh ra để tiết chế và xử lý hành vi sai trái. Song song với đó, giáo dục và các hoạt động xã hội có vai trò quyết định việc hình thành nhân cách, chi phối văn hóa ứng xử của con người, đặc biệt là thanh thiếu niên. Giáo dục khoa học, trung thực và khai phóng, cùng với hoạt động văn hóa, xã hội, vui chơi giải trí lành mạnh sẽ giảm thiểu “phần con”, gia tăng “phần người” trong mỗi cá thể.

Để giảm bạo lực, đầu tiên phải xuất phát từ môi trường gia đình và giáo dục, tạo môi trường an lành, thân thiện, tử tế và nhân đạo. Người với người sống để yêu nhau là yếu tố quyết định.

Tiếp theo, văn hóa, báo chí, chính trị và pháp luật đều phải hướng tới giáo dục, uốn nắn và hướng thiện con người.

Cuối cùng mới đến chuyện lên án, áp đặt chế tài và trừng phạt nếu họ làm điều ác hay trái pháp luật. Không gian mạng cũng cần được quản lý chặt chẽ hơn. Bên cạnh cái hay, cái tốt, mạng xã hội và các trò chơi lệch lạc đang góp phần truyền bá, kích thích, thậm chí xúi giục hành vi bạo lực.

Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, hiện nay họ đã chuyển hướng từ “xử lý hậu quả” sang “phòng ngừa chủ động”. Như tại Hàn Quốc, để phòng chống bạo lực học đường, ngay từ khâu xét tuyển, các trường đại học đã xem xét tiền sử bạo lực học đường của thí sinh. Trong kỳ tuyển sinh năm 2025, một trường đại học quốc gia hàng đầu đã từ chối tổng cộng 45 thí sinh vì có hồ sơ vi phạm liên quan tới bạo lực học đường.

Tại Australia, nơi một báo cáo của ACSER ghi nhận gần 20% học sinh 15 tuổi từng bị bạn cùng lớp chế giễu hoặc cô lập, chính phủ đã công bố một kế hoạch quốc gia nhằm đẩy mạnh phản ứng trước bạo lực học đường. Theo đó, các trường học bắt buộc phải bắt đầu xử lý vụ việc trong vòng 48 giờ kể từ khi nhận báo cáo; ngân sách liên bang hỗ trợ chương trình bao gồm 6,5 triệu USD cho chiến dịch nâng cao nhận thức và phát triển nguồn lực cho giáo viên, học sinh và phụ huynh.

Phần Lan được biết đến như một trong những quốc gia có cách tiếp cận hiệu quả với vấn đề bạo lực học đường thông qua chương trình KiVa – viết tắt của “kiusaamista vastaan” (chống lại bắt nạt). Chương trình không chỉ nhắm vào kẻ bắt nạt và nạn nhân, mà tập trung vào toàn bộ lớp học, gồm cả những người chứng kiến, nhằm xây dựng văn hóa lớp học không chấp nhận bạo lực. Học sinh được trang bị kỹ năng nhận biết, can thiệp và hỗ trợ lẫn nhau; giáo viên được đào tạo để phát hiện sớm và xử lý.

Nghiên cứu cho thấy chương trình này đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ bị bắt nạt và nâng cao cảm giác an toàn trong trường học.

Tại Pháp, sau nhiều vụ học sinh tự tử vì bị bắt nạt, chính phủ đã có những phản ứng rõ rệt hơn. Bộ Giáo dục đã đưa vào chương trình học tiết “giáo dục cảm thông”, tăng cường chuyên gia tâm lý ở trường và mở rộng đường dây nóng hỗ trợ học sinh.

Tại Trung Quốc, năm ngoái cũng khởi động chiến dịch toàn quốc chống bạo lực học đường và bài tập quá tải, yêu cầu các trường học thiết lập “tổ phản ứng nhanh” và hệ thống giám sát tâm lý cho học sinh.

Nhìn từ kinh nghiệm quốc tế, bài học cho Việt Nam là không thể chỉ dừng ở việc lên án hay xử lý hậu quả. Cần một chiến lược tổng thể với ba trụ cột: phòng ngừa chủ động, phản ứng nhanh và giáo dục giá trị sống.

Trước hết, phải đưa giáo dục kỹ năng xã hội và quản lý cảm xúc vào chương trình học, giống như mô hình KiVa của Phần Lan hay tiết “giáo dục cảm thông” ở Pháp.

Thứ hai, cần thiết lập cơ chế phản ứng nhanh trong 48 giờ với mọi vụ việc, như chuẩn quốc gia của Australia, để tránh tình trạng “để lâu hóa nghiêm trọng”.

Thứ ba, phải gắn trách nhiệm của nhà trường và gia đình, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi bạo lực, kể cả việc xem xét tiền sử vi phạm trong hồ sơ xét tuyển như Hàn Quốc đang làm. Song song đó, cần quản lý không gian mạng và nâng cao nhận thức cộng đồng, bởi bắt nạt trực tuyến đang trở thành “mặt trận thứ hai” của bạo lực học đường.

Bạo lực học đường sẽ còn tiếp diễn ngày mai nếu không hành động ngay hôm nay. Vậy nên mỗi học sinh phải là một mắt xích trong giải pháp, mỗi gia đình là một điểm tựa, và mỗi trường học là một pháo đài chống bạo lực. Chỉ khi tình yêu thương, lòng bao dung và hành động tử tế trở thành chuẩn mực, chúng ta mới có thể biến trường học thành nơi đúng nghĩa để học tập và trưởng thành.

Minh Thụy

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/can-hanh-dong-tu-goc-de-ngan-bao-luc-hoc-duong-post192512.html