Từ cây bản địa thành sản phẩm hàng hóa
Xã Tà Rụt là địa bàn vùng sâu, vùng xa, địa hình chia cắt, đời sống người dân chủ yếu dựa vào sản xuất nông-lâm nghiệp. Tỉ lệ hộ nghèo và cận nghèo hiện còn chiếm khá cao. Trước đây, một số cây trồng chủ lực như sắn, ngô đã góp phần phát triển kinh tế địa phương nhưng hiệu quả chưa cao.
Xuất phát từ thực tiễn đó, cấp ủy, chính quyền địa phương đã chủ động tìm hướng đi mới trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Trong đó, việc phục hồi giống chuối lùn bản địa đã gắn bó lâu đời với đồng bào, phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu và có giá trị kinh tế ổn định được xem là lựa chọn mang tính chiến lược.
Năm 2019, được sự hỗ trợ của Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, mô hình trồng chuối lùn bản địa được triển khai thí điểm tại xã. Đến năm 2021, mô hình tiếp tục được hỗ trợ thêm nguồn vốn để khắc phục thiệt hại do mưa lũ, đầu tư mở rộng sản xuất. Trên cơ sở đó, tổ hợp tác (THT) trồng chuối lùn bản địa được thành lập với 15 thành viên ban đầu, từng bước hình thành mô hình sản xuất theo hướng liên kết, hợp tác, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế tập thể.
Cán bộ khuyến nông trực tiếp về vườn chị Hồ Thị Buổi (thôn A Đăng) hướng dẫn cách chăm sóc chuối lùn bản địa - Ảnh: L.TR
Sau hơn 4 năm triển khai, mô hình đã thu hoạch được khoảng 5.700 buồng chuối, với giá bán bình quân 100.000 đồng/buồng, tổng doanh thu đạt gần 500 triệu đồng. Bên cạnh đó, các thành viên THT còn cung cấp hơn 5.000 cây giống cho các địa phương lân cận mang lại nguồn thu trên 150 triệu đồng.
Bà Hồ Thị Buổi, một thành viên THT ở thôn A Đăng, xã Tà Rụt cho biết, trước đây, gia đình trồng chuối lùn bản địa không bón phân, mật độ trồng thấp. Vì vậy, năng suất, sản lượng, chất lượng và hiệu quả không như mong đợi. Tuy nhiên, từ khi được tham gia các đợt tập huấn, gia đình bà đã biết sử dụng phân chuồng ủ hoai mục bón cho cây. Chuối được chăm sóc tốt hơn, ít sâu bệnh và cho hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn.
Nỗ lực để chuối lùn bản địa trở thành “cây xóa nghèo”
Không chỉ tạo thu nhập từ quả và cây giống, mô hình chuối lùn bản địa ở xã Tà Rụt còn góp phần giải quyết việc làm tại chỗ, nâng cao trình độ sản xuất cho người dân thông qua các lớp tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn quy trình chăm sóc theo hướng an toàn sinh học, không sử dụng thuốc trừ sâu, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Từ hiệu quả ban đầu, mô hình trồng chuối lùn bản địa theo hướng hàng hóa đã lan tỏa nhanh trong cộng đồng. Với mục tiêu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao thu nhập cho người dân miền núi, chính quyền địa phương tiếp tục phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh xây dựng mô hình trồng chuối tiêu hồng tại xã Tà Rụt. Mô hình được triển khai từ tháng 9/2024 trên diện tích 2,5ha, với sự tham gia của 3 hộ dân ở bản A Pun. Các hộ được hỗ trợ 100% cây giống, vật tư phân bón và hướng dẫn kỹ thuật từ khâu trồng, chăm sóc đến thu hoạch.
Anh Hồ Văn Bàu, cán bộ khuyến nông xã Tà Rụt, người trực tiếp truyền dạy kỹ thuật cho người dân cho biết, chúng tôi hướng dẫn bà con theo đúng quy trình kỹ thuật từ đào hố đúng kích thước, chọn thời điểm xuống giống phù hợp, bón phân cân đối, chăm sóc sạch bệnh. Các khâu này ngoài tập huấn thì cán bộ khuyến nông trực tiếp về vườn “bắt tay chỉ việc”. Sau một năm, khi mô hình trồng chuối đi vào ổn định thì được bàn giao lại để các hộ tự chủ động chăm sóc và thu hoạch.
Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Tà Rụt Hồ Phương Nam cho biết: “Trên địa bàn xã Tà Rụt hiện có khoảng 20ha chuối lùn bản địa. Thời gian tới, địa phương tiếp tục mở rộng diện tích và áp dụng khoa học kỹ thuật, hỗ trợ người dân về phân bón và hướng dẫn kỹ lưỡng hơn về quy trình chăm sóc và thu hoạch. Vấn đề hiện nay, để mô hình chuối lùn bản địa thực sự trở thành “cây xóa nghèo” cho người dân thì cần xây dựng vùng trồng chuối lùn bản địa có quy mô hàng hóa và cung cấp những đơn hàng lớn. Vì vậy, địa phương rất cần có sự hỗ trợ của các chương trình phát triển kinh tế và nỗ lực chung tay, vào cuộc của các đơn vị, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh. Có như vậy, cây chuối lùn bản địa mới có thể trở thành cây trồng chủ lực mới, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội và xóa đói giảm nghèo của địa phương”.
Lê Trường