Chạy nước rút giải ngân đầu tư công sau sáp nhập

9 giờ trướcBài gốc

Theo TS Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, nửa cuối năm 2025 sẽ là "cuộc chạy nước rút" để giải ngân, đảm bảo mục tiêu tăng trưởng.

TS Lê Xuân Nghĩa.

Ba nhóm nguyên nhân giải ngân chậm

-"Có tiền không tiêu được" là vấn đề được nhắc đi nhắc lại suốt nhiều năm qua, khi vốn đã sẵn sàng nhưng việc giải ngân vẫn vướng mắc, chậm trễ. Ông đánh giá thực trạng này như thế nào?

Đây là câu chuyện không mới nhưng chưa bao giờ hết nóng. Nhiều năm qua, giải ngân vốn đầu tư công vẫn được coi là "nút thắt" trong điều hành kinh tế vĩ mô.

Nửa cuối năm 2025 sẽ là "cuộc chạy nước rút" của các bộ, ngành và địa phương. Tuy nhiên, giải ngân không chỉ là "chi hết tiền" mà phải chi đúng, chi trúng và chi hiệu quả. Nếu chỉ chạy theo tiến độ mà bỏ qua chất lượng công trình, rủi ro lãng phí sẽ rất lớn. Do đó, phải duy trì cơ chế giám sát, kiểm tra độc lập để đảm bảo đồng vốn ngân sách được sử dụng đúng mục tiêu.

TS Lê Xuân Nghĩa

Mặc dù Quốc hội và Chính phủ đã phân bổ vốn khá sớm, thậm chí ngay từ đầu năm, nhưng tiến độ giải ngân ở nhiều bộ, ngành và địa phương vẫn chậm so với yêu cầu.

Số liệu 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy, tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt hơn 1,7 triệu tỷ đồng, tăng 8,9% so với cùng kỳ 2024. Riêng vốn đầu tư công đạt khoảng 268.134 tỷ đồng, tương đương 32,5% kế hoạch Thủ tướng giao.

Nghe qua, con số này có vẻ tích cực, nhưng nếu đặt trong bối cảnh mục tiêu cả năm phải giải ngân trên 95% kế hoạch, đây vẫn là mức thấp và tạo áp lực rất lớn cho 6 tháng cuối năm.

Điểm đáng chú ý là trong khi một số địa phương giải ngân khá tốt, thì nhiều nơi vẫn ì ạch. Việc sáp nhập, tinh gọn bộ máy hành chính - một bước đi lớn nhằm tăng hiệu quả quản lý - mới được triển khai nên chưa phát huy ngay tác dụng. Thậm chí, trong ngắn hạn, việc thay đổi cơ cấu tổ chức, điều chuyển nhân sự và quy trình mới còn khiến một số khâu xử lý hồ sơ, phê duyệt dự án bị gián đoạn.

- Theo ông, đâu là nguyên nhân chính khiến vốn đầu tư công chưa được giải ngân kịp thời, dù nguồn lực đã sẵn sàng?

Có thể chia nguyên nhân thành ba nhóm lớn. Thứ nhất, vướng mắc về thủ tục và pháp lý. Đây là yếu tố lặp đi lặp lại nhiều năm. Các quy định liên quan đến phê duyệt dự án, điều chỉnh chủ trương đầu tư, đấu thầu, đền bù, giải phóng mặt bằng vẫn phức tạp và mất nhiều thời gian. Đơn cử, nhiều dự án trọng điểm quốc gia dù đã có vốn nhưng chưa thể khởi công vì chưa hoàn tất thủ tục mặt bằng, hoặc bị "kẹt" ở khâu điều chỉnh thiết kế.

Thứ hai, năng lực tổ chức thực hiện còn hạn chế. Không ít ban quản lý dự án và chủ đầu tư thiếu kinh nghiệm triển khai dự án quy mô lớn, dẫn tới chậm lập hồ sơ, chậm nghiệm thu, kéo dài thanh toán. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này chưa đồng đều giữa các địa phương.

Thứ ba, tác động từ việc sáp nhập bộ máy. Dù mới bắt đầu từ 1/7/2025, song ngay trong quý III, nhiều địa phương sẽ phải tập trung sắp xếp lại nhân sự, trụ sở, quy trình phối hợp. Đây là giai đoạn chuyển tiếp, tốc độ xử lý công việc có thể chậm hơn thường lệ cho tới khi bộ máy vận hành ổn định.

Vai trò quan trọng của người đứng đầu

- Việc sáp nhập bộ máy hành chính được kỳ vọng sẽ tạo chuyển biến mạnh trong quản lý và giải ngân vốn đầu tư công. Thực tế, sự thay đổi này đã tác động như thế nào?

Về mặt chiến lược, sáp nhập bộ máy hành chính giúp giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn đường đi của thủ tục, từ đó kỳ vọng nâng cao tốc độ và hiệu quả giải ngân. Tuy nhiên, trong thực tiễn, bất kỳ thay đổi tổ chức lớn nào cũng có độ trễ.

Nhiều địa phương phải phân công lại công việc, bố trí lại trụ sở, hợp nhất cơ quan chuyên môn, dẫn đến một số khâu trong thẩm định, phê duyệt dự án bị chậm. Đây là hiện tượng thường thấy ở giai đoạn đầu và có thể cải thiện trong các năm tiếp theo khi quy trình ổn định.

Điểm tích cực là việc tinh gọn bộ máy sẽ tạo điều kiện để lãnh đạo địa phương, bộ, ngành chịu trách nhiệm rõ hơn về kết quả giải ngân. Một số nơi đã chủ động áp dụng mô hình "một cửa liên thông" trong xử lý hồ sơ đầu tư công, rút thời gian thẩm định từ vài tháng xuống vài tuần.

- Vậy có những địa phương hay bộ, ngành nào đang làm tốt để đẩy nhanh giải ngân, từ đó rút ra bài học chung?

Nếu nhìn vào số liệu, một số đơn vị đang làm tốt hơn mặt bằng chung. Ở cấp địa phương, nhiều tỉnh như Quảng Ninh, Bình Dương, Đồng Tháp… thường xuyên nằm trong nhóm dẫn đầu nhờ chủ động tháo gỡ vướng mắc về mặt bằng, ứng dụng công nghệ thông tin để giám sát tiến độ theo thời gian thực.

Bài học rút ra là, trước hết, cần sự chỉ đạo quyết liệt từ người đứng đầu. Thực tế cho thấy, khi chủ tịch tỉnh hoặc bộ trưởng trực tiếp giao ban, kiểm tra dự án hàng tuần, tiến độ giải ngân đã cải thiện rõ rệt.

Cùng đó, việc xử lý nhanh các vướng mắc pháp lý, đặc biệt trong công tác mặt bằng cũng đóng vai trò then chốt. Những địa phương thành lập tổ công tác đặc biệt về lĩnh vực này thường đạt kết quả tốt hơn.

Giải pháp then chốt

- Trong bối cảnh bộ máy mới, theo ông, giải pháp nào là then chốt để tăng tốc giải ngân và nâng hiệu quả đầu tư công?

Có ba giải pháp then chốt. Một là, đơn giản hóa và số hóa thủ tục. Cần tiếp tục cắt giảm thời gian phê duyệt dự án, điều chỉnh thiết kế, đấu thầu. Việc số hóa toàn bộ quy trình - từ lập hồ sơ, thẩm định, phê duyệt đến nghiệm thu, thanh toán sẽ giảm phụ thuộc vào giấy tờ và giảm nguy cơ chậm trễ.

Hiệu quả giải ngân đầu tư công không phải là chi hết tiền mà là chi đúng, chi trúng (ảnh minh họa).

Hai là, nâng cao năng lực thực thi của các ban quản lý dự án. Đào tạo chuyên sâu về quản lý hợp đồng, đấu thầu quốc tế, kiểm soát tiến độ. Cần khuyến khích luân chuyển cán bộ có kinh nghiệm từ trung ương về địa phương để hỗ trợ triển khai các dự án lớn.

Ba là, gắn trách nhiệm giải ngân với đánh giá, khen thưởng và kỷ luật. Cần công khai bảng xếp hạng giải ngân hàng quý, gắn với mức thưởng hoặc cắt giảm vốn năm sau đối với đơn vị chậm tiến độ.

- Nếu làm tốt, giải ngân đầu tư công sẽ tác động ra sao tới tăng trưởng kinh tế trong năm 2025 và những năm tiếp theo?

Đầu tư công là một trong ba trụ cột của tăng trưởng, bên cạnh xuất khẩu và tiêu dùng nội địa. Khi giải ngân nhanh, vốn được bơm vào nền kinh tế sẽ kích thích nhiều ngành: Xây dựng, vật liệu, dịch vụ vận tải, tư vấn kỹ thuật…

Theo tính toán của Bộ Tài chính, mỗi 1% GDP tăng thêm từ giải ngân đầu tư công có thể tạo ra hàng trăm nghìn việc làm trực tiếp và gián tiếp. Năm 2025, mục tiêu tăng trưởng GDP là 8,3-8,5%. Nếu giải ngân đạt trên 95% kế hoạch, đây sẽ là "cú hích" lớn để đạt mục tiêu, đặc biệt trong bối cảnh xuất khẩu dù tăng 13,8% trong nửa đầu năm nhưng vẫn chịu rủi ro từ biến động thương mại toàn cầu.

Về dài hạn, giải ngân hiệu quả sẽ giúp hoàn thiện hạ tầng giao thông, năng lượng, logistics, tạo điều kiện giảm chi phí cho doanh nghiệp, nâng sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Cảm ơn ông!

Hồng Hạnh

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/chay-nuoc-rut-giai-ngan-dau-tu-cong-sau-sap-nhap-192250827141142965.htm