Chợ nổi Cái Răng đang đứng trước nguy cơ 'đẹp trong ký ức, mờ trong hiện thực'

3 giờ trướcBài gốc

Trao đổi với phóng viên PLO, TS. Nguyễn Khánh Tùng, Phó bí thư chuyên trách Đảng ủy các cơ quan Đảng TP Cần Thơ, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế - xã hội TP Cần Thơ, cho biết nếu không có hướng đi tổng thể, chợ nổi Cái Răng rất dễ rơi vào tình trạng "đẹp trong ký ức, mờ trong hiện thực".

Cũng theo TS Khánh Tùng, những ai quân tâm và có thời gian quan sát chợ nổi Cái Răng sẽ chứng kiến mỗi sớm bình minh trên sông Cần Thơ, hàng trăm ghe hàng lại nối đuôi nhau, tiếng máy nổ xen lẫn tiếng rao, tạo nên bức tranh đặc trưng của miền Tây. Nhưng nếu để ý kỹ, ta sẽ thấy những khoảng trống đang lớn dần- ít ghe hàng hơn, ít thương hồ hơn và ít tiếng rao hơn. Đó chính là tín hiệu báo động của một di sản đang dần mờ nhạt

Khách nước ngoài tham quan chợ nổi Cái Răng. Ảnh chụp năm 2016. Ảnh: NHẪN NAM

Đã ít thương hồ hơn, ít tiếng rao hơn

.Phóng viên: Thưa Tiến sĩ, để không rơi vào cảnh như vừa nói cần phải có sự đánh giá thực tế của chợ nổi Cái Răng. Hiện nay, thách thức thức lớn nhất trong việc bảo tồn và phát triển bền vững chợ nổi Cái Răng là gì?

+TS Nguyễn Khánh Tùng: Thách thức lớn nhất hiện nay của chợ nổi Cái Răng là sự suy giảm vai trò kinh tế và tính kế thừa nghề truyền thống trong bối cảnh đô thị hóa và thay đổi mô hình thương mại vùng sông nước. Khi giao thông đường bộ, siêu thị và thương mại điện tử phát triển mạnh, hoạt động buôn bán trên sông không còn là nhu cầu thiết yếu.

TS. Nguyễn Khánh Tùng. Ảnh: TRUNG PHẠM

Theo số liệu của UBND phường Cái Răng, hiện khu vực chợ chỉ còn khoảng 210 hộ thương hồ hoạt động, giảm mạnh so với mười năm trước. Thế hệ trẻ không còn mặn mà với nghề thương hồ vì thu nhập thấp, điều kiện sinh hoạt khó khăn.

Cùng với đó, chợ nổi còn đối mặt với ô nhiễm môi trường, rác thải nổi, phương tiện hoán cải không đăng kiểm, cạnh tranh dịch vụ thiếu lành mạnh và thiếu cơ chế quản lý thống nhất.

Nói cách khác, chợ nổi đang đứng giữa ba áp lực: bảo tồn – thích ứng – phát triển, và nếu không có hướng đi tổng thể, di sản này rất dễ rơi vào tình trạng 'đẹp trong ký ức, mờ trong hiện thực'.

.Để duy trì văn hóa đặc trưng của chợ nổi Cái Răng, cần có những giải pháp nào, thưa Tiến sĩ ?

+ Để duy trì văn hóa đặc trưng của chợ nổi Cái Răng, cần đồng thời thực hiện ba nhóm giải pháp: bảo tồn giá trị gốc, phát huy di sản qua du lịch và hoàn thiện cơ chế quản lý.

Trước hết, phải bảo tồn hồn cốt văn hóa của người thương hồ – từ tiếng rao, nếp sống đến tập quán giao thương. Theo tôi biết, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) đã và đang tiến hành tư liệu hóa, ghi hình, số hóa toàn bộ dữ liệu về chợ nổi, xây dựng kho dữ liệu di sản theo Nghị định 39/2024 để lưu trữ và quảng bá lâu dài.

Song song đó, cần phát triển các sản phẩm du lịch gắn với trải nghiệm thật, như tour 'Bình minh Cái Răng', 'Một ngày làm thương hồ', kết nối với các Đình, làng nghề, homestay ven sông. Đồng thời, tổ chức tập huấn kỹ năng giao tiếp, phục vụ du khách, ứng xử văn minh cho người dân để họ trở thành chủ thể trong bảo tồn.

Tôi đề xuất Sở VHTT&DL TP Cần Thơ xin chủ trương UBND TP, cho phép đấu thầu ý tưởng bảo tồn và phát huy văn hóa chợ nổi Cái Răng. Sở sẽ đưa ra “đề bài” để các doanh nghiệp đề xuất một mô hình quản lý mới phù hợp với bối cảnh hiện nay. Sở sẽ thành lập Hội đồng thẩm định ý tưởng đề xuất này và chọn lựa những đề xuất khả thi nhất.

Hình ảnh về chợ nổi Cái Răng năm 2017 (2 hình bên trái) và năm 2023 (2 hình bên phải). Ảnh: THÙY DUNG - CHÂU ANH

Trong đề xuất của doanh nghiệp, sẽ cần có những nhiệm vụ chính quyền địa phương tham gia hỗ trợ, có những nhiệm vụ do doanh nghiệp tự triển khai. Những bất cập trong thực tiễn hiện nay, như chưa có mô hình quản lý thống nhất sẽ được chính các doanh nghiệp đề xuất.

Về lâu dài, cần giao quyền quản lý trực tiếp cho UBND phường Cái Răng, đơn vị hiểu rõ nhất đời sống và nhu cầu người dân, có thể xử lý linh hoạt các vấn đề về môi trường, an toàn, sinh kế. Chỉ khi bảo tồn gắn với phát triển, di sản mới thực sự sống.

Để chợ nổi Cái Răng trở thành “trái tim di sản”

.UBND TP Cần Thơ sáng nay (8-10) vừa họp và giao Sở VHTT&DL chủ trì đề án về chợ nổi Cái Răng, trong đó cụ thể hóa phần nào nhà nước đầu tư, phần nào kêu gọi tư nhân đầu tư khai thác, để chợ nổi Cái Răng phát triển lâu dài và bền vững. Theo ông, làm thế nào để thu hút và khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia vào các hoạt động buôn bán, phục vụ du lịch tại chợ nổi Cái Răng?

+Để chợ nổi không bị mai một, điều quan trọng là phải khiến người dân sống được và doanh nghiệp có lợi khi tham gia.

Trước hết, cần có cơ chế "cùng làm, cùng hưởng" – thành lập hợp tác xã du lịch – thương hồ, nơi người dân, chủ ghe, doanh nghiệp lữ hành cùng đầu tư và chia sẻ lợi nhuận.

Chính quyền địa phương cần có cơ chế chính sách cho quy hoạch, đầu tư hạ tầng (cầu tàu, bến tàu, điện thông minh, bãi đậu xe, nhà vệ sinh…), công tác vệ sinh môi trường trên sông, tuyên truyền, cải thiện sinh kế thương hồ…

Khi người dân được bảo đảm sinh kế, doanh nghiệp được hưởng lợi từ di sản và khách du lịch có trải nghiệm văn hóa đặc sắc, chợ nổi Cái Răng sẽ hồi sinh và phát triển bền vững. Đó chính là cách để di sản sống cùng cuộc sống, chứ không chỉ tồn tại trong hoài niệm.

Một ghe "tạp hóa" trên chợ nổi Cái Răng. Ảnh chụp năm 2017. Ảnh: THÙY DUNG

Bảo tồn và phát huy văn hóa chợ nổi Cái Răng không chỉ là giữ lại một mô hình mua bán trên sông, mà là giữ hồn sông nước Tây Nam Bộ, là minh chứng sinh động về khả năng thích ứng và sáng tạo của người dân vùng hạ lưu Mekong.

Khi gắn với phát triển du lịch văn hóa – trải nghiệm – sinh thái, chợ nổi Cái Răng có thể trở thành “trái tim di sản” trong bản sắc du lịch Cần Thơ, góp phần định vị thương hiệu “Cần Thơ – Đô thị miền sông nước” trên bản đồ du lịch Việt Nam và khu vực.

.Cảm ơn Tiến sĩ!

GIA TUỆ

NHẪN NAM

Nguồn PLO : https://plo.vn/cho-noi-cai-rang-dang-dung-truoc-nguy-co-dep-trong-ky-uc-mo-trong-hien-thuc-post874463.html