Chuyển đổi thuế khoán sang hình thức kê khai: Minh bạch hoạt động kinh doanh

3 giờ trướcBài gốc

Thuế khoán là hình thức nộp thuế quen thuộc được áp dụng lâu nay đối với các hộ kinh doanh. Tuy nhiên, phương pháp thuế khoán đang bộc lộ nhiều bất cập và không còn phù hợp với tình hình thực tế. Theo Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, sẽ xóa bỏ hình thức thuế khoán chậm nhất trong năm 2026; các hộ kinh doanh sẽ chuyển sang hình thức kê khai thuế. Để thực hiện tốt chủ trương này cần có những giải pháp hỗ trợ trong quá trình thực hiện.

Thuế khoán dễ thực hiện nhưng không còn phù hợp

Tính đến hết tháng 6-2025, trên địa bàn tỉnh có 29.249 cá nhân, hộ kinh doanh đang nộp thuế theo phương pháp khoán. Tổng số thu ngân sách nhà nước (NSNN) từ nhóm đối tượng này đạt hơn 445 tỷ đồng, chiếm khoảng 3% trong tổng thu NSNN toàn tỉnh. Phương pháp thuế khoán hiện được áp dụng cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, có doanh thu thấp, không thực hiện chế độ kế toán. Theo đó, cơ quan thuế chỉ cần căn cứ vào doanh thu ước tính hằng năm để xác định mức thuế phải nộp, nên phương pháp này được đánh giá là đơn giản, dễ thực hiện, tiết kiệm thời gian và chi phí kê khai, người nộp thuế (NNT) cũng ít gặp rủi ro bị xử phạt do chậm nộp hồ sơ hoặc sai sót trong chứng từ kế toán. Ngoài ra, việc theo dõi, giám sát nghĩa vụ thuế cũng thuận lợi hơn, góp phần hạn chế tranh chấp, khiếu nại.

Cán bộ Thuế cơ sở 2 trao đổi với hộ kinh doanh Minh Hà (phường Nha Trang) về chính sách chuyển đổi thuế khoán sang hình thức kê khai.

Tuy nhiên, phương pháp này đang bộc lộ nhiều bất cập và không còn phù hợp với tình hình thực tế. Hiện nay, hoạt động kinh doanh của các hộ cá thể đã mở rộng về quy mô và đa dạng về hình thức. Nhiều hộ không chỉ kinh doanh tại một địa điểm cố định mà còn hoạt động trên các sàn thương mại điện tử, nền tảng số hoặc sở hữu chuỗi cửa hàng, thậm chí có hộ tham gia kinh doanh xuyên biên giới. Mặt khác, việc xác định thuế khoán dựa trên doanh thu ước tính, đặc biệt với các ngành nghề có biên độ lợi nhuận khác nhau và quy mô lớn, không phản ánh đúng thực tế kết quả hoạt động kinh doanh của hộ cá thể. Điều này dễ dẫn đến tình trạng bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh và không tạo động lực cho hộ cá thể phát triển lên doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hơn nữa, cơ chế này không khuyến khích sự minh bạch trong khai báo doanh thu, một số hộ kinh doanh lợi dụng khai thấp doanh thu thực tế dẫn tới thất thu NSNN. Ngược lại, một số trường hợp thua lỗ, cá nhân vẫn phải nộp thuế theo mức cố định, gây thiếu công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế.

Cần giải pháp hỗ trợ phù hợp khi thực hiện kê khai thuế

Nghị định số 70/2025 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020 quy định về hóa đơn, chứng từ có hiệu lực từ ngày 1-6-2025. Trong đó quy định, toàn bộ hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai; các trường hợp nộp thuế khoán nhưng có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và hoạt động trong lĩnh vực, ngành nghề bán lẻ trực tiếp đến người tiêu dùng phải áp dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) khởi tạo từ máy tính tiền. Đây được xem là bước chuẩn bị quan trọng, tạo nền tảng cho việc chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang cơ chế kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Lộ trình này phù hợp với định hướng của Nghị quyết số 68, hướng tới xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán chậm nhất trong năm 2026.

Cán bộ Thuế cơ sở 2 trao đổi với hộ kinh doanh cơm Quê Hương (phường Nha Trang) về chính sách chuyển đổi thuế khoán sang hình thức kê khai.

Mặc dù được đánh giá là phù hợp với xu thế hiện đại, góp phần tăng tính minh bạch và đảm bảo công bằng trong môi trường kinh doanh, hạn chế rủi ro bị ấn định thuế, thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi mô hình, tạo nền tảng cho hoạch định chính sách phát triển kinh tế tư nhân, nhưng việc chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang kê khai đối với các cá nhân, hộ kinh doanh sẽ có những khó khăn nhất định. Ông Ngô Hồng Tâm - chủ hộ kinh doanh Minh Hà (phường Nha Trang) chuyên kinh doanh các mặt hàng mỹ phẩm cho biết: “Hiện nay, chúng tôi có 3 địa điểm kinh doanh và đang nộp thuế khoán 15 triệu đồng/tháng. Từ ngày 1-6, chúng tôi đã triển khai HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền. Theo lộ trình đến năm 2026, chúng tôi sẽ phải chuyển sang phương pháp kê khai thuế. Chúng tôi không lo ngại về việc tăng thuế, do toàn bộ hàng hóa bán ra đều có hóa đơn đầy đủ. Tuy nhiên, điều khiến tôi băn khoăn là khi chuyển sang kê khai sẽ phát sinh thêm chi phí thuê kế toán và áp lực tuân thủ quy định”. Bà Trần Thị Hồng Hạnh - chủ quán Cafe 100 Puree (phường Phan Rang) cho biết: “Chúng tôi đã được cơ quan thuế phổ biến về chủ trương trên nhưng tôi vẫn băn khoăn vì nếu chỉ căn cứ doanh thu để tính thuế mà không tính tới lợi nhuận thực tế thì rất bất cập, dễ gây áp lực nặng nề cho người kinh doanh. Khi áp dụng hình thức kê khai, tôi mong cán bộ thuế đến tận cơ sở hướng dẫn cụ thể để tránh sai sót. Ngoài ra, cơ quan chức năng nên xây dựng phương thức kê khai đơn giản để ai cũng làm được. Đối với việc sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền, chi phí đầu tư thực hiện giải pháp ban đầu khá lớn đối với hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Chưa kể, các hộ kinh doanh còn tốn thêm chi phí trên mỗi hóa đơn xuất ra. Chúng tôi kiến nghị Nhà nước cần có phần mềm miễn phí để hỗ trợ hộ kinh doanh trong quá trình thực hiện”.

Ngoài lo ngại về các chi phí phát sinh khi chuyển đổi, không ít hộ kinh doanh còn băn khoăn về nguy cơ bị xử phạt do sai sót trong kê khai khi chưa nắm rõ quy trình, nhất là các hộ kinh doanh ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa - nơi điều kiện tiếp cận công nghệ còn hạn chế.

Từ thực tế nêu trên cho thấy, để chính sách đi vào cuộc sống có hiệu quả, rất cần có lộ trình, giải pháp hỗ trợ phù hợp, giúp hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế. Theo PGS. TS Nguyễn Thành Cường - Trưởng khoa Kế toán - Tài chính, Trường Đại học Nha Trang, để hỗ trợ người dân chuyển đổi suôn sẻ sang hình thức kê khai thuế, Nhà nước cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, cung cấp phần mềm kê khai miễn phí hoặc ứng dụng trên điện thoại thông minh với giao diện thân thiện, giúp người dân dễ tiếp cận và thao tác. Đặc biệt, đối với những hộ kinh doanh nhỏ lẻ, cơ chế kê khai càng phải đơn giản. Ngoài ra, cán bộ thuế cấp cơ sở cần đồng hành với hộ kinh doanh trong việc thích nghi với cách làm mới. Do đó, đội ngũ này cần được trang bị đầy đủ kiến thức chuyên môn, kỹ năng truyền đạt, lắng nghe và hỗ trợ để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trong thu thuế, vừa tạo dựng niềm tin và sự hợp tác từ người dân. Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi rõ ràng, có bước đi cụ thể theo từng giai đoạn, đồng thời ưu tiên triển khai thí điểm tại một số địa bàn, ngành nghề hoặc nhóm hộ kinh doanh có mức độ sẵn sàng cao trước khi nhân rộng toàn quốc. Cơ quan thuế cần thiết lập hệ thống phản hồi, hỗ trợ người dân kịp thời, thông qua đường dây nóng, tổ hỗ trợ trực tiếp hoặc kênh online nhằm tháo gỡ khó khăn trong quá trình chuyển đổi, tránh gây ách tắc hoặc bức xúc cho hộ kinh doanh.

Hoạt động kinh doanh tại một cửa hàng trên địa bàn phường Nha Trang.

Thực tế, thời gian qua, Thuế tỉnh Khánh Hòa đã kết nối với các nhà cung cấp giới thiệu các gói dịch vụ HĐĐT phù hợp với từng đối tượng kinh doanh. Trong đó, nhiều giải pháp không cần phải mua mới máy tính tiền chuyên dụng mà chỉ cần sử dụng điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc máy tính sẵn có của hộ kinh doanh. Ngoài ra, một số nhà cung cấp giải pháp HĐĐT cam kết hỗ trợ hộ kinh doanh miễn phí chi phí xuất HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền đến hết năm 2025. Theo ông Nguyễn Ngọc Tú - Trưởng Thuế tỉnh Khánh Hòa, đơn vị chúng tôi sẽ ghi nhận các kiến nghị của hộ kinh doanh và đề xuất với Cục Thuế. Bên cạnh đó, Thuế tỉnh cũng đang tập trung nghiên cứu, đề xuất, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật liên quan đến thuế và quản lý thuế nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho NNT. Đặc biệt, tập trung rà soát, đơn giản hóa chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn, chứng từ để các hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận và áp dụng trong thực tế. Đồng thời, phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ để cung cấp miễn phí các công cụ, phần mềm kế toán dùng chung, hỗ trợ thiết bị và chi phí dịch vụ HĐĐT trong giai đoạn đầu triển khai; tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn pháp luật thuế cho hộ kinh doanh nhằm giúp họ làm quen với việc theo dõi sổ sách, xuất hóa đơn,… mà không làm phát sinh thêm thủ tục phức tạp hay chi phí tuân thủ.

Cùng với đó, ngành Thuế tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình, xây dựng các ứng dụng công nghệ cho phép tự động xác định nghĩa vụ thuế dựa trên dữ liệu HĐĐT, tự động tính toán và lập sẵn tờ khai thuế gợi ý cho NNT. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan, chính quyền địa phương nhằm đơn giản hóa thủ tục chuyển đổi mô hình hoạt động, rút ngắn quy trình đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế; tập trung tối đa nguồn lực hỗ trợ trước và sau chuyển đổi. Các chương trình tư vấn, hướng dẫn trực tiếp và trực tuyến sẽ được đẩy mạnh để giúp hộ kinh doanh nắm rõ các bước sau khi chuyển đổi. “Chúng tôi sẽ đồng hành với hộ kinh doanh trong suốt quá trình chuyển đổi để kịp thời tháo gỡ khó khăn, đảm bảo việc kê khai, triển khai HĐĐT được thực hiện một cách hiệu quả, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn” - ông Tú khẳng định.

Tính đến ngày 21-7, trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đã có 1.460/1.576 hộ kinh doanh triển khai sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền, đạt 93% kế hoạch triển khai trong năm 2025 của cơ quan thuế, đạt 108% theo chỉ tiêu Cục Thuế giao.

CẨM VÂN - THẢO LY

Nguồn Khánh Hòa : http://www.baokhanhhoa.vn/kinh-te/202508/minh-bach-hoat-dong-kinh-doanh-d3a45d2/