Gạo được chọn làm cơm lam là những bông lúa nếp tròn mẩy được người dân thu hái về phơi khô rồi đem xát, đảm bảo độ dẻo, vừa thơm.
Gạo nếp được ngâm vài tiếng cho mềm mới được đơm vào ống tre. Tùy vùng và sở thích, có thể thêm thịt và lạc cho thơm bùi.
Tre được chọn làm cơm lam phải là tre non, loại vừa phải, không được già quá vì sẽ mất lớp giấy màng trắng trong ống tre, cũng không được non quá vì sẽ đặc ống và phải còn nguyên cả ngọn (tre gãy ngọn sợ bị úng nước, thối cơm). Ống tre để làm cơm lam ngon có đường kính từ 3 cm - 8 cm.
Khi làm, gạo nếp được bỏ vào ống, đổ thêm nước và nút đầu ống tre lại.
Từng ống cơm lam được xếp đều lên giàn nướng, đốt rơm bên dưới và xung quanh, xoay các mặt sao cho chín đều, sau cùng được vùi dưới lớp tro rơm khoảng 20 phút. Đó mới chính là những ống cơm lam “chính hiệu” Cao Bằng.
Cơm lam khi đã nướng và ủ chín, người ta sẽ tước lớp vỏ đen cháy bên ngoài, để lại 1 lớp mềm khi ăn có thể dùng tay bóc dễ dàng.
Cơm lam chín là khi bóc còn nguyên lớp màng trắng của tre, ăn đượm vị thơm ngon của gạo nếp mới và vị bùi lạ của tre non.
Cơm lam đơn giản nhưng với cách chế biến độc đáo đã mang đến ấn tượng khó quên với những ai đã từng thưởng thức.
Quỳnh Nha