Cử cán bộ cấp Cục, Vụ về địa phương: Bước đột phá của Bộ Công Thương

một ngày trướcBài gốc

GS.TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội, Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển doanh nghiệp đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương xung quanh vấn đề này!

Nâng cao năng lực điều phối ngành dọc trong nội bộ Bộ Công Thương

- Sau hơn một tháng thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ông đánh giá thế nào về hiệu quả cải cách hành chính, nâng cao chất lượng dịch vụ công và những khó khăn, vướng mắc chủ yếu? Mô hình này có thể tạo ra đột phá gì cho phát triển kinh tế, thu hút đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Sau hơn một tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh - phường/xã), thực tế bước đầu cho thấy những tín hiệu tích cực về tinh gọn bộ máy, rút ngắn quy trình hành chính và nâng cao tính minh bạch trong giải quyết thủ tục.

Theo báo cáo từ Bộ Nội vụ và Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, tại một số địa phương thí điểm như phường Thủ Đức (TP. Hồ Chí Minh), TP. Bắc Ninh, hay TP. Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc), thời gian giải quyết một số thủ tục hành chính giảm trung bình 25-30%, đặc biệt trong lĩnh vực cấp phép đầu tư, đất đai và xây dựng cơ bản.

GS.TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội. Ảnh: N.H

Tuy nhiên, những khó khăn ban đầu cũng không ít.

Thứ nhất, mô hình này đòi hỏi sự đồng bộ trong thể chế, nhân sự, hạ tầng số và hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung giữa các cấp. Hiện tại, vẫn còn tình trạng chồng chéo chức năng, chưa thống nhất đầu mối thực hiện.

Thứ hai, trình độ và thẩm quyền của cán bộ cấp phường/xã tuy được nâng lên nhưng chưa tương xứng với yêu cầu mới, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý ngân sách và thu hút đầu tư.

Về tiềm năng đột phá, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc “phân quyền thực chất”, giảm tình trạng “xin - cho”, giúp các địa phương chủ động hơn trong quy hoạch và thu hút đầu tư. Môi trường kinh doanh nhờ đó cũng minh bạch và linh hoạt hơn.

Theo báo cáo Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2024 do VCCI vừa công bố, các tỉnh có cải cách mạnh mẽ theo mô hình 2 cấp đã ghi nhận mức tăng điểm trung bình 1,5-2,2 điểm trong chỉ số "Chi phí không chính thức" và "Tính minh bạch".

- Bộ Công Thương vừa cử công chức lãnh đạo, quản lý cấp Cục, Vụ thuộc Bộ Công Thương đi công tác tại 34 tỉnh, thành để triển khai nhiệm vụ sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực ngành Công Thương. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa và tính đột phá của động thái này?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Đây là một bước đi có tính đột phá cao và cần được đánh giá như một hành động tiên phong trong việc xóa bỏ “khoảng cách hành chính” giữa Trung ương và địa phương.

Việc cử cán bộ cấp Cục, Vụ trực tiếp xuống làm việc tại 34 tỉnh, thành không chỉ giúp nắm bắt thực tiễn, phản ánh nhanh các vướng mắc của doanh nghiệp mà còn thể hiện tinh thần “bộ quản lý ngành không ngồi phòng lạnh”. Hành động này còn góp phần nâng cao năng lực điều phối ngành dọc trong nội bộ Bộ Công Thương.

Đáng chú ý, theo ước tính của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), nếu các điểm nghẽn về logistics, năng lượng và công nghiệp chế biến tại địa phương được tháo gỡ kịp thời, tốc độ tăng trưởng ngành công nghiệp có thể tăng thêm 0,8-1% mỗi năm, tương đương đóng góp thêm 0,2-0,3 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP quốc gia. Đây là mô hình phối hợp “bộ - địa phương” theo hướng đồng sáng tạo chính sách (co-creation) thay vì mệnh lệnh hành chính một chiều. Và nó cần được nhân rộng.

Thay đổi căn bản trong tư duy quản lý nhà nước

- Bộ Công Thương là đơn vị tiên phong triển khai giải pháp này. Theo ông, mô hình này có thể trở thành tham chiếu để các bộ, ngành khác áp dụng hay không? Những điều kiện nào cần thiết để cách làm này từ giải pháp tình thế trở thành cơ chế thường xuyên, ổn định, bền vững?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Mô hình của Bộ Công Thương hoàn toàn có thể trở thành tham chiếu hiệu quả cho các bộ, ngành như Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và cả Bộ Tài chính, những nơi có hệ thống ngành dọc phức tạp và chịu trách nhiệm chính trong các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế.

Giải quyết thủ tục hành chính cấp địa phương. Ảnh: Đình Dũng

Tuy nhiên, để mô hình này chuyển từ “giải pháp tình thế” sang “cơ chế ổn định”, cần ít nhất ba điều kiện.

Thứ nhất, thể chế hóa bằng văn bản quy phạm pháp luật. Việc cử cán bộ trung ương làm việc tại địa phương cần được quy định rõ về chức năng, trách nhiệm, phạm vi can thiệp để tránh lấn quyền chính quyền địa phương hoặc gây xung đột trong xử lý công việc.

Thứ hai, bố trí ngân sách và nguồn lực hợp lý. Việc triển khai công tác tại địa phương đòi hỏi chi phí đi lại, lưu trú, cơ sở hậu cần. Cần có cơ chế chi trả minh bạch, tránh hình thức.

Thứ ba, xây dựng cơ chế phản hồi, giám sát chéo. Đảm bảo thông tin phản ánh từ địa phương được xử lý hiệu quả tại bộ, đồng thời công tác của cán bộ trung ương được giám sát chất lượng định kỳ.

Về lâu dài, sự phân quyền theo hướng tăng tiếp xúc, tăng đối thoại giữa bộ, ngành và địa phương sẽ góp phần thay đổi căn bản mối quan hệ: Từ “chỉ đạo” sang “phối hợp, hỗ trợ”. Điều này phù hợp với tinh thần cải cách hành chính giai đoạn 2021-2030 theo Nghị quyết số 76/NQ-CP, hướng tới một nền hành chính phục vụ, liêm chính, hiện đại và kiến tạo phát triển.

- Ông kỳ vọng gì ở sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương để bảo đảm thành công của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp? Theo ông, các bộ, ngành cần tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm nào để đồng hành cùng địa phương trong giai đoạn chuyển đổi?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Tôi kỳ vọng vào một sự thay đổi căn bản trong tư duy quản lý nhà nước, từ tư duy “bộ chủ quản, địa phương thực thi” sang tư duy “đồng hành, hỗ trợ, tăng cường năng lực địa phương”. Mô hình chính quyền 2 cấp chỉ thực sự phát huy hiệu quả nếu các bộ, ngành chủ động thiết kế các chính sách mang tính thích ứng, phù hợp với đặc điểm vùng, miền, địa phương.

Một số nhiệm vụ trọng tâm các bộ, ngành cần thực hiện gồm:

Thứ nhất, xây dựng các “trung tâm hỗ trợ chính sách vùng” như mô hình của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) đã thử nghiệm tại vùng Trung du và miền núi phía Bắc nhằm kết nối chính sách quốc gia với điều kiện đặc thù địa phương.

Thứ hai, đẩy mạnh số hóa dịch vụ công và chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương. Theo báo cáo chuyển đổi số năm 2024, có tới 67% địa phương phản ánh tình trạng thiếu liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành trung ương gây chậm tiến độ xử lý hồ sơ đầu tư.

Thứ ba, tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ cấp xã, phường để phù hợp với thẩm quyền mới. Một khảo sát của Bộ Nội vụ cho thấy, có đến 38% cán bộ quản lý cấp xã/phường chưa được tập huấn bài bản về kỹ năng quản trị đầu tư công, quản lý tài chính và quản lý rủi ro hành chính.

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một cải cách căn cơ và đúng hướng. Tuy nhiên, thành công của nó không chỉ nằm ở việc thay đổi mô hình tổ chức, mà phải gắn với sự đổi mới đồng bộ về thể chế, con người, công nghệ và phương pháp quản lý.

Xin cảm ơn ông!

Vừa qua, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 2172/QĐ-BCT về việc cử lãnh đạo, quản lý cấp Cục, Vụ trực tiếp đi công tác tại 34 tỉnh, thành. Đây là động thái được đánh giá là tiên phong trong cụ thể hóa chủ trương phân cấp, phân quyền và cải cách tổ chức bộ máy hành chính. Quyết định của Bộ Công Thương không chỉ là một giải pháp trước mắt mà còn mở ra hướng tiếp cận mới trong cải cách quản lý nhà nước, gắn kết chặt chẽ giữa hoạch định và thực thi chính sách.

Nguyễn Hạnh

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/bo-cong-thuong-tien-phong-pha-bang-khoang-cach-hanh-chinh-voi-34-dia-phuong-413951.html