Cuộc chiến giữa chip tiên tiến Mỹ và năng lượng giá rẻ Trung Quốc

một ngày trướcBài gốc

Công nghệ càng hiện đại thì càng... hại điện

Trong khi Mỹ sở hữu những mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) mạnh mẽ nhất và kiểm soát nguồn cung bán dẫn tiên tiến nhất, thì Trung Quốc đang âm thầm nắm giữ một quân bài chủ lực có thể lật ngược thế cờ. Đó chính là năng lượng. Trong khi Thung lũng Silicon đang loay hoay với nỗi lo thiếu điện, thì ở nửa bên kia bán cầu, một "đế chế năng lượng" khổng lồ đang trỗi dậy, sẵn sàng bơm nguồn sống vô tận cho tham vọng của Bắc Kinh.

Cuộc chiến công nghệ giờ đây không chỉ được đo bằng teraflops (tốc độ xử lý) mà còn bằng gigawatts (công suất điện), tạo nên một khái niệm mới đầy ám ảnh mà giới công nghệ Mỹ gọi là: "Khoảng cách electron".

Cơn ác mộng thiếu điện của nước Mỹ

Khi Satya Nadella, Giám đốc điều hành của Microsoft, đứng trước các cổ đông và bày tỏ nỗi lo lắng về việc công ty có thể không đủ điện để vận hành số lượng chip khổng lồ mà họ đang mua, đó không phải là một lời than phiền bâng quơ. Đó là tín hiệu báo động đỏ cho toàn bộ ngành công nghiệp công nghệ Mỹ. OpenAI, cha đẻ của ChatGPT, đã gọi sự chênh lệch về khả năng cung cấp năng lượng giữa Mỹ và Trung Quốc là "khoảng cách electron", một thuật ngữ đang trở thành nỗi ám ảnh thường trực đối với các lãnh đạo công nghệ tại Washington.

Những con số thống kê đang vẽ nên một bức tranh xám xịt cho tham vọng AI của xứ sở cờ hoa. Theo dự báo của ngân hàng đầu tư Morgan Stanley, chỉ trong vòng ba năm tới, các trung tâm dữ liệu tại Mỹ có thể phải đối mặt với mức thiếu hụt điện năng lên tới 44 gigawatts. Để dễ hình dung, con số này tương đương với toàn bộ công suất điện tiêu thụ trong mùa hè của tiểu bang New York. Đây là một thách thức được mô tả là "vô cùng khó khăn", đe dọa trực tiếp đến tốc độ phát triển và vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Nguyên nhân của cuộc khủng hoảng này không chỉ nằm ở nhu cầu tăng vọt, mà còn bắt nguồn từ những rào cản mang tính hệ thống. Hạ tầng lưới điện của Mỹ đang già cỗi và quá tải, trong khi các thủ tục hành chính rườm rà (red tape) đang bóp nghẹt các nỗ lực mở rộng nguồn cung. Trong một lá thư gửi Bộ Năng lượng vào tháng 11, Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời Mỹ đã cảnh báo rằng vị thế lãnh đạo AI toàn cầu của quốc gia đang bị cản trở bởi các chính sách cấp phép "nặng nề và không ổn định" cũng như năng lực truyền tải không đủ. Thậm chí, tại 18 tiểu bang, bao gồm cả những nơi đặt các trung tâm dữ liệu lớn nhất, hơn một nửa công suất năng lượng mặt trời và lưu trữ theo kế hoạch đang đứng trước nguy cơ bị chặn lại do các rào cản pháp lý.

Hệ quả nhãn tiền là chi phí vận hành tại Mỹ đang tăng phi mã. Một số trung tâm dữ liệu tại Mỹ hiện phải trả tiền điện cao gấp đôi so với các đối thủ tại Trung Quốc. Trong cuộc đua đốt tiền để huấn luyện các mô hình AI, nơi mà mỗi truy vấn của người dùng chatbot đều tiêu tốn năng lượng, việc phải gánh chịu chi phí điện năng đắt đỏ đang trở thành tảng đá lớn buộc chân các gã khổng lồ công nghệ Mỹ, khiến họ nhìn sang bên kia Thái Bình Dương với ánh mắt vừa dè chừng vừa lo ngại.

Sự trỗi dậy của "Gã khổng lồ" năng lượng phương Đông

Trái ngược hoàn toàn với bức tranh thiếu hụt tại Mỹ, Trung Quốc đang tận hưởng thành quả của một chiến lược năng lượng dài hơi và đầy tham vọng kéo dài suốt nửa thế kỷ qua. Chiến dịch mở rộng lưới điện của quốc gia này bắt đầu từ những năm 1970, khi các nhà lãnh đạo Bắc Kinh, lo ngại tình trạng thiếu điện sẽ kìm hãm sự phát triển đất nước, đã chỉ đạo các doanh nghiệp nhà nước xây dựng hàng trăm nhà máy nhiệt điện than. Sau đó, họ tiếp tục đặt cược lớn vào năng lượng tái tạo, rót tiền không tiếc tay vào các dự án thủy điện khổng lồ, những cánh đồng năng lượng mặt trời và trang trại gió bạt ngàn.

Kết quả của sự đầu tư không ngừng nghỉ đó là một hệ thống năng lượng có quy mô khiến cả thế giới phải kinh ngạc. Trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2024, sản lượng điện của Trung Quốc đã tăng trưởng nhiều hơn mức tăng của cả phần còn lại của thế giới cộng lại. Riêng năm ngoái, lượng điện mà Trung Quốc tạo ra lớn gấp đôi so với Mỹ. Hiện tại, quốc gia này đang sở hữu công suất phát điện lên tới 3,75 terawatts, bỏ xa Mỹ với khoảng cách gấp hơn hai lần.

Không chỉ dừng lại ở việc sản xuất, Trung Quốc còn giải quyết bài toán phân phối một cách triệt để. Vì các nguồn tài nguyên tốt nhất thường nằm ở miền Tây xa xôi, cách xa các trung tâm dân cư ở phía Đông, Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới đường dây truyền tải điện siêu cao thế lớn nhất thế giới. Theo truyền thông nhà nước, kể từ năm 2021, họ đã đầu tư hơn 50 tỉ USD vào hệ thống "mạch máu" năng lượng này, đảm bảo dòng điện có thể chảy thông suốt từ những vùng hoang vu đến các siêu đô thị sầm uất.

Tham vọng của Bắc Kinh vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Hiệp hội Hạt nhân Thế giới cho biết Trung Quốc hiện có 34 lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng và gần 200 lò khác đang nằm trong quy hoạch. Tại Tây Tạng, họ đang xây dựng dự án thủy điện lớn nhất thế giới, với công suất dự kiến gấp ba lần đập Tam Hiệp huyền thoại.

Các tổ chức tài chính lớn như Morgan Stanley dự báo Trung Quốc sẽ chi khoảng 560 tỉ USD cho các dự án lưới điện trong 5 năm tới, tăng 45% so với giai đoạn trước. Đáng sợ hơn, Goldman Sachs dự đoán đến năm 2030, Trung Quốc sẽ có khoảng 400 gigawatts công suất dự phòng, con số này gấp khoảng ba lần tổng nhu cầu điện năng dự kiến của tất cả các trung tâm dữ liệu trên toàn thế giới vào thời điểm đó.

Điện giá rẻ - "Vũ khí" trong cuộc chiến không cân sức

Tuyên bố của ông Liu Liehong, người đứng đầu Cục Quản lý Dữ liệu Quốc gia Trung Quốc vào tháng 3 vừa qua, nghe như một lời khẳng định đầy tự tin: "Ở Trung Quốc, điện là lợi thế cạnh tranh của chúng tôi". Đây không phải là lời nói suông. Nguồn điện dồi dào và giá rẻ đang trở thành bệ phóng cho các công ty công nghệ nội địa.

Thực tế đã chứng minh, điện năng giá rẻ đã giúp các công ty AI như DeepSeek phát triển các mô hình AI chất lượng cao với chi phí thấp hơn nhiều so với các đối thủ Mỹ. Khi chi phí năng lượng, một trong những biến phí lớn nhất của việc vận hành trung tâm dữ liệu được cắt giảm xuống chỉ còn một nửa so với Mỹ, các doanh nghiệp Trung Quốc có thêm nguồn lực để đầu tư vào nghiên cứu và mở rộng quy mô.

Quan trọng hơn, sự dư thừa năng lượng này đang trở thành chìa khóa vạn năng để Trung Quốc hóa giải đòn tấn công hiểm hóc nhất từ Mỹ: các lệnh cấm vận chip bán dẫn. Do không thể tiếp cận các dòng chip hiện đại nhất của Nvidia hay AMD, Trung Quốc buộc phải sử dụng các dòng chip nội địa có hiệu suất kém hơn. Để đạt được sức mạnh tính toán tương đương, họ phải kết nối hàng ngàn con chip này lại với nhau.

Quá trình này đòi hỏi một lượng điện năng khổng lồ mà nếu ở bất kỳ quốc gia nào khác, chi phí vận hành sẽ trở nên phi lý. Nhưng với nguồn điện "cây nhà lá vườn" dồi dào, Trung Quốc có thể chấp nhận sự kém hiệu quả về phần cứng để đổi lấy sức mạnh xử lý, dùng "cơ bắp" của lưới điện để bù đắp cho sự thua thiệt về vi mạch.

Tổng thống Donald Trump và chính quyền Mỹ đã nhận ra nguy cơ này. Ông cam kết sẽ nới lỏng các quy định và thúc đẩy xây dựng hạ tầng năng lượng để "bắt kịp" Trung Quốc, đồng thời cho phép xuất khẩu một số dòng chip giới hạn như H200 để giữ chân thị trường. Tuy nhiên, việc xây dựng các nhà máy điện và hệ thống truyền tải không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Trong khi Washington còn đang tranh cãi về các thủ tục cấp phép, thì các dòng electron tại Trung Quốc vẫn đang hối hả chảy vào các trung tâm dữ liệu, nuôi lớn những "bộ não nhân tạo" đang ngày càng thông minh hơn.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/cuoc-chien-giua-chip-tien-tien-my-va-nang-luong-gia-re-trung-quoc-242291.html