Đạo diễn 'Dế Mèn' nói gì khi phim không giống ký ức tuổi thơ?

2 ngày trướcBài gốc

Áp lực phóng tác "Dế Mèn phiêu lưu ký"

PV: Với rất nhiều lựa chọn dễ tiếp cận hơn trong kho tàng văn học thiếu nhi Việt Nam, điều gì khiến chị và ê kíp dứt khoát chọn Dế Mèn – một nhân vật côn trùng, sống trong thế giới nhỏ bé nhưng đầy phức tạp?

Đạo diễn Mai Phương: “Dế Mèn phiêu lưu ký” từng là tác phẩm khiến tôi mê mẩn nhất khi còn nhỏ. Khi tôi đọc “Dế Mèn phiêu lưu ký”, tôi đã tưởng tượng ra nhiều thứ vượt xa cả khuôn khổ của tác phẩm. Với tôi, câu chuyện không chỉ dừng lại ở những gì được viết trong sách, mà còn mở ra cả một thế giới rộng lớn, như thể có cả một “ngoại truyện” nơi Dế Mèn tiếp tục phiêu lưu tới khắp mọi nơi, vượt khỏi giới hạn của những chương truyện quen thuộc.

Đạo diễn Mai Phương

Chính vì vậy, “Dế Mèn phiêu lưu ký” trở thành một phần ký ức tuổi thơ rất sâu sắc của tôi. Hồi nhỏ, những nhân vật đầu tiên tôi nhớ đến dĩ nhiên là Dế Mèn, Dế Trũi – giống như trong nguyên tác.

Nhưng khi bắt tay vào thực hiện bộ phim này, đặc biệt là lúc tôi bắt đầu viết kịch bản, tôi nhận ra mình cần phải lục lọi lại tất cả những gì còn lưu giữ trong ký ức tuổi thơ để đưa vào bộ phim. Bởi vì thực sự, với tôi, “Dế Mèn phiêu lưu ký” là cả một bầu trời ký ức. Thế nên, trong quá trình viết, tôi không chỉ đưa vào những nhân vật quen thuộc như Dế Mèn, Dế Trũi, Tổng Cóc, Ếch Cốm… mà tôi còn sáng tạo thêm nhiều nhân vật mới, để làm phong phú thêm tuyến nhân vật, cũng như mở rộng tình tiết trong phim sao cho hấp dẫn và phù hợp với khán giả hôm nay.

PV: Khi chọn một tác phẩm kinh điển như “Dế Mèn phiêu lưu ký” vốn đã in sâu trong ký ức của nhiều thế hệ để làm cảm hứng cho một bộ phim hoạt hình điện ảnh, chị có cảm thấy áp lực không?

Đạo diễn Mai Phương: Trước hết phải nói về lợi thế, khi một tác phẩm đã ăn sâu vào ký ức tuổi thơ như “Dế Mèn phiêu lưu ký” thì phần lớn mọi người sẽ nhớ ngay đến nguyên tác. Bởi vì đây là một câu chuyện phổ biến, rất nhiều người biết đến, đã trở thành một phần tuổi thơ của cả một thế hệ.

Tuy nhiên, chính điều đó cũng đặt ra cho chúng tôi một áp lực rất lớn. Bởi vì khi lấy cảm hứng từ một tác phẩm nổi tiếng như vậy, đồng nghĩa với việc chúng tôi phải đối mặt với kỳ vọng và sự hình dung đã sẵn có của khán giả về thế giới nguyên tác. Ai đã từng đọc “Dế Mèn phiêu lưu ký” đều có trong đầu một tưởng tượng rất rõ ràng về không gian, về nhân vật, về tinh thần của tác phẩm gốc mà cố nhà văn Tô Hoài đã xây dựng.

Trong khi đó, bộ phim của chúng tôi là một tác phẩm lấy cảm hứng, mang tính phóng tác, nên chắc chắn sẽ không giống với nguyên tác – thậm chí là rất khác. Điều đó có thể khiến một số người yêu mến tác phẩm gốc cảm thấy thất vọng. Họ có thể sẽ thắc mắc rằng: “Sao chẳng giống Dế Mèn phiêu lưu ký mà tôi từng đọc?”, hoặc “Đây không phải là Dế Mèn mà tôi tưởng tượng ra trong ký ức”.

Với tôi, đó là trở ngại lớn nhất khi thực hiện dự án này: làm sao để dung hòa giữa việc giữ được tinh thần của nguyên tác với việc sáng tạo một câu chuyện mới, một thế giới mới phù hợp với định dạng điện ảnh và khán giả hiện đại.

PV: Vì sao chị và ê-kíp không chọn chuyển thể nguyên vẹn, mà quyết định phóng tác và sáng tạo một câu chuyện mới lấy cảm hứng từ tác phẩm gốc?

Đạo diễn Mai Phương: Một bộ phim điện ảnh chỉ có thời lượng nhất định – thường là khoảng 90 phút. Trong khi đó, nguyên tác “Dế Mèn phiêu lưu ký” của cố nhà văn Tô Hoài được viết theo cấu trúc nhiều chương, rất giàu chi tiết và tầng nghĩa. Để có thể truyền tải đầy đủ tinh thần, nội dung, diễn biến và chiều sâu của tác phẩm trong một bộ phim dài 90 phút là điều gần như không thể.

Thực tế cũng đã chứng minh rằng, có nhiều phim chuyển thể từ tác phẩm văn học rất nổi tiếng – ví dụ như “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” hay “Mắt biếc” – dù có hình ảnh đẹp, diễn xuất tốt, âm thanh chỉn chu… nhưng khán giả vẫn thường cảm thấy “thiếu thiếu” khi xem. Bởi vì cảm xúc khi đọc tác phẩm gốc thường rất dạt dào, chi tiết rất phong phú, nhưng khi chuyển sang điện ảnh, buộc phải cắt gọt để vừa với thời lượng, khiến cảm giác bị hụt đi.

Chính vì lý do đó, tôi và ekip đã không chọn cách chuyển thể nguyên vẹn “Dế Mèn phiêu lưu ký”, mà thay vào đó là lấy cảm hứng từ tác phẩm. Làm như vậy, chúng tôi sẽ có không gian sáng tạo, chủ động xây dựng một cấu trúc kịch bản phù hợp với điện ảnh, đồng thời vẫn giữ được tinh thần, cảm hứng và thông điệp cốt lõi của nguyên tác mà khán giả đã yêu mến.

PV: Điều gì khiến việc làm mới câu chuyện trở nên cần thiết đến vậy?

Đạo diễn Mai Phương: Khi còn là một đứa trẻ, tôi từng tưởng tượng ra thế giới của Dế Mèn theo bối cảnh xã hội lúc đó – một xã hội còn nhiều khó khăn, khác xa với thế giới hôm nay. Nhưng bây giờ, khi có cơ hội được viết kịch bản này, tôi hiểu rằng mình cần phải dành thời gian để nghiên cứu, điều chỉnh, và tái cấu trúc thế giới ấy. Bởi vì thế hệ khán giả hôm nay – Gen Z, Gen Alpha – không còn suy nghĩ và cảm nhận mọi thứ như chúng tôi ngày xưa nữa.

Các bạn trẻ hiện nay lớn lên trong một thế giới phẳng, tiếp cận với hình ảnh, âm nhạc, kiến thức và cả tư duy toàn cầu từ rất sớm. Nếu tôi kể lại câu chuyện cũ theo đúng cách mà tôi từng hình dung khi còn nhỏ, có thể các bạn sẽ không cảm thấy gần gũi hay đồng cảm được. Chỉ cần cách nhau 3 – 5 năm thôi đã có thể thấy sự khác biệt rõ rệt, huống hồ là cả một thế hệ.

Chính vì vậy, khoảng thời gian mất nhiều công sức nhất của tôi – trong suốt ba tháng viết kịch bản – không phải là phần sáng tạo cốt truyện, mà là quá trình nghiên cứu. Tôi đã dành rất nhiều thời gian để tìm hiểu về tâm lý, cách tiếp cận và thị hiếu của các bạn trẻ hôm nay, sau đó mới bắt đầu tìm cách để câu chuyện có thể “thở” cùng thế kỷ 21. Tôi tin rằng chỉ khi câu chuyện thực sự mang hơi thở đương đại, thì nó mới có thể chạm đến trái tim khán giả trẻ – những người mà tôi mong muốn sẽ nhìn thấy một phần mình trong thế giới của Dế Mèn.

Tôi hoàn toàn chấp nhận những ý kiến trái chiều

PV: Phim hoạt hình Việt Nam lâu nay vẫn vấp phải nhiều hoài nghi về chất lượng kỹ thuật và công nghệ sản xuất. Khi đưa một tác phẩm như Dế Mèn ra rạp, chị có lo ngại về những phản hồi trái chiều – đặc biệt trong bối cảnh khán giả ngày càng khắt khe và so sánh trực tiếp với sản phẩm quốc tế?

Đạo diễn Mai Phương: Thật ra, khi quyết định thực hiện bộ phim này, tôi và ekip đã chuẩn bị sẵn tinh thần – với một tâm thế rất thoải mái và cởi mở, hoàn toàn chấp nhận việc sẽ có những ý kiến trái chiều. Bởi vì, đó là quan điểm cá nhân của mỗi người, và mình không thể ép ai cũng phải cảm thấy giống như mình. Với tôi, mọi phản hồi từ khán giả đều là điều tích cực. Kể cả lời chê cũng giúp tôi nhìn lại, học hỏi và phát triển hơn.

Phần âm nhạc của Masew (phải) là điểm sáng của phim

Tôi đã chia sẻ với cả ekip rằng: Trong quá trình làm phim, chắc chắn chúng ta sẽ gặp phải nhiều phản hồi khác nhau. Và kể cả khi phim ra mắt, những ý kiến trái chiều là điều không thể tránh khỏi. Nhưng nếu mình không dám bước đi, nếu chỉ vì một lần vấp ngã mà cảm thấy “đau quá, không thể đứng lên được nữa” – thì làm sao mình có thể đi tiếp, làm sao có thể chạy?

Phim Dế Mèn lần này, với tôi, không chỉ đơn thuần là một sản phẩm điện ảnh, mà còn là bước đi đầu tiên để chúng tôi thử sức vươn ra thế giới. Và tôi tin rằng, nếu bước đi này thành công hay ít nhất là được khởi động đúng hướng, thì nó sẽ tạo ra động lực cho những đơn vị khác cũng đang làm trong lĩnh vực hoạt hình – dù giỏi nhưng vì còn hạn chế về kinh phí, nguồn lực hoặc nhân sự, mà chưa thể làm được một tác phẩm dài hơi.

Chính vì vậy, tôi thật sự hy vọng Dế Mèn sẽ trở thành một tác phẩm truyền cảm hứng – không chỉ cho các nhà làm phim, mà cả với những bạn trẻ yêu nghề, muốn theo đuổi lĩnh vực hoạt hình. Tôi cũng mong rằng, hoạt hình Việt Nam nói riêng và điện ảnh Việt Nam nói chung sẽ sớm trở thành một mũi nhọn trong nền kinh tế sáng tạo, góp phần vào sự phát triển của đất nước.

PV: Chị kỳ vọng như thế nào về doanh thu của bộ phim?

Đạo diễn Mai Phương: Tôi thấy có rất nhiều ý kiến cho rằng: "Phim Việt mình yếu là do ít tiền". Nhưng nếu ai đã từng làm trong ngành, sẽ hiểu rằng mọi thứ không đơn giản chỉ là chuyện tiền bạc. Đơn cử như đơn vị của tôi – chúng tôi đã làm hoạt hình suốt 10 năm nay, và đâu phải chúng tôi bắt đầu với tất cả mọi thứ có sẵn? Ngành hoạt hình Việt Nam vốn còn non trẻ, việc đào tạo bài bản gần như rất hạn chế. Trong suốt 10 năm đó, chúng tôi phải tự học, tự đào tạo nhau, tự tuyển nhân sự, tự xây dựng quy trình, đầu tư thiết bị, nâng cấp máy móc... Mỗi bước đều là tự thân vận động.

Vậy thì những công sức ấy có đo đếm được không? Tôi nghĩ là không. Không ai có thể định lượng chính xác được 10 năm tích lũy như vậy để rồi đến bây giờ chúng tôi mới đủ năng lực làm một bộ phim chiếu rạp. Vậy thì nếu phải “tính” doanh thu từ đâu? Điều đó rất khó để trả lời dứt khoát.

Tuy nhiên, nếu để nói về kỳ vọng doanh thu và câu hỏi “liệu có lãi không?”, thì thật ra tôi nghĩ là... chúng tôi đã có lãi rồi. Tôi không nói về tiền nong – mà là ở tình cảm của khán giả. Từ lúc trailer Dế Mèn được ra mắt trên mạng xã hội, tôi đã nhận được rất nhiều phản hồi tích cực. Mọi người thực sự quan tâm đến nhân vật Dế Mèn và cả bộ phim – điều đó đối với tôi đã là một sự thành công ban đầu.

Tôi tin rằng, “lãi” hay “lỗ” không chỉ nằm ở con số. Nếu khán giả dành càng nhiều tình cảm cho bộ phim, thì tôi nghĩ rằng đó là một dạng “doanh thu” còn quý giá hơn cả tiền bạc. Và nếu khán giả yêu quý, ủng hộ, ra rạp nhiều – thì tất nhiên là những con số thực tế cũng sẽ đi theo.

Ngoài ra, với bộ phim này, chúng tôi không chỉ đơn thuần nghĩ rằng mình đang làm một phim hoạt hình chiếu rạp. Bộ phim chỉ là một phần trong một kế hoạch dài hơi mà chúng tôi theo đuổi. Điều mà tôi và ekip thực sự mong muốn là xây dựng Dế Mèn trở thành một IP (intellectual property – tài sản trí tuệ) của Việt Nam. Một nhân vật văn hóa có thể đại diện cho tinh thần của người Việt, gắn bó với nhiều thế hệ.

Mong muốn Dế Mèn trở thành một đại diện văn hóa cho Việt Nam vươn ra thế giới

PV: Sau bộ phim, chị hình dung hành trình tiếp theo của nhân vật Dế Mèn sẽ như thế nào? Liệu đây có thể trở thành một biểu tượng văn hóa đại diện cho Việt Nam trên trường quốc tế?

Đạo diễn Mai Phương: Tôi hy vọng rằng trong tương lai, Dế Mèn có thể trở thành một người bạn đồng hành của trẻ em, giống như một đại sứ truyền cảm hứng. Đó là một nhân vật chính trong một tác phẩm văn học vô cùng nổi tiếng – một tác phẩm đã được xuất bản và tái bản ở hơn 40 quốc gia, được dịch ra tới 15 thứ tiếng. Điều đó có nghĩa là "Dế Mèn phiêu lưu ký" không chỉ được biết đến trong nước, mà còn được bạn bè quốc tế biết đến và ghi nhận.

Vậy thì tại sao chúng ta không tạo ra một IP – chẳng hạn như Dế Mèn – để có thể trở thành một đại diện văn hóa cho Việt Nam vươn ra thế giới? Bởi vì thật sự, chúng ta vẫn chưa khai thác hết kho tàng văn học Việt Nam – một kho tàng vô cùng đồ sộ, phong phú, nhưng vẫn còn gần như chưa được chạm tới trong lĩnh vực hoạt hình. Phim hoạt hình chiếu rạp của Việt Nam hiện tại vẫn còn rất ít, và số lượng tác phẩm được đầu tư bài bản để ra rạp thì càng hiếm hơn.

Chính vì vậy, ekip của tôi mong muốn sẽ hướng tới việc khai thác chiều sâu đó, và Dế Mèn sẽ là nhân vật đồng hành trong hành trình ấy. Dế Mèn cũng vừa chính thức trở thành Bạn đồng hành của UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc) tại Việt Nam. Điều đó cho thấy tiềm năng rất lớn của Dế Mèn trong việc phát triển thành một IP mang tính biểu tượng – không chỉ ở thị trường trong nước, mà cả quốc tế.

PV: Việc “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” ra rạp đúng dịp 1/6 – cùng thời điểm với bom tấn hoạt hình “Doraemon” có khiến chị cảm thấy áp lực?

Đạo diễn Mai Phương: Nếu như bây giờ tôi và ekip không đứng lên để tập đi, thì chắc chắn chúng tôi sẽ không bao giờ có thể chạy được. Cho nên, dù có là “Doraemon” hay bất kỳ bom tấn hoạt hình nào đi chăng nữa, chúng tôi vẫn quyết định ra rạp vào dịp 1/6. Bởi vì tôi tin rằng, mình có lý do để không sợ cạnh tranh. Tôi tin vào những điểm đặc sắc thật sự của bộ phim “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội”.

Tôi nghĩ rằng, một bộ phim hay một “món ăn” mà khán giả đã quen thuộc từ lâu rồi, thì điều đó không có nghĩa là họ sẽ từ chối một món ăn mới. Khán giả có quyền lựa chọn. Tất nhiên, không ai cả tháng chỉ đi xem “Doraemon” đúng không? Xem xong Doraemon, khán giả sẽ muốn thử thêm một hương vị khác. Vậy nên việc “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” ra rạp cùng thời điểm với “Doraemon” đâu phải là vấn đề gì lớn.

PV: Xin cảm ơn chị!

Hà Phương/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/san-khau-dien-anh/dao-dien-de-men-noi-gi-khi-phim-khong-giong-ky-uc-tuoi-tho-post1203845.vov