Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng gây tranh luận khi tuyển trợ lý không lương. Ảnh: FBNV.
Nội dung tuyển dụng trợ lý "không lương" được đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đăng tải mới đây đang là chủ đề gây tranh luận trái chiều trên mạng xã hội. Bên phê phán sự lệch pha về quyền lợi lao động, bên còn lại coi đây là khoản đầu tư dài hạn bằng kinh nghiệm, thứ vốn không thể định giá bằng tiền lương thông thường.
Nhiều quan điểm trái chiều
Nói với Tri Thức - Znews, Phương Nghi, sinh viên năm cuối tại TP.HCM, cho rằng những quyền lợi mà vị đạo diễn đưa ra chỉ là chiếc "bánh vẽ" dẫn dụ những người trẻ không có kinh nghiệm.
Bài tuyển dụng gây tranh cãi của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng.
Từng tham gia cộng tác cho một số đoàn phim, Nghi cho biết công việc ở đoàn làm phim rất vất vả, tốn thời gian, công sức và mất rất nhiều chất xám. Đặc biệt, trợ lý đạo diễn là vị trí đòi hỏi "ba đầu sáu tay", phải đảm nhận đủ thứ việc và chịu áp lực trực tiếp từ người tuyển dụng mình.
"Không ai có thể đảm bảo bây giờ bạn làm việc không lương chăm chỉ thì sau này bạn sẽ được công nhận và có được cơ hội tốt hơn. Với mình, nếu bạn giỏi điều gì thì đừng làm miễn phí, bởi làm miễn phí sẽ làm giảm giá trị năng lực mà bạn có", Nghi bày tỏ quan điểm.
Trong khi đó, từng tốt nghiệp một trường đại học khối ngành y và có thời gian đi làm trong môi trường chuyên môn cao, Đinh Giang (27 tuổi, hiện là sinh viên Đại học Kinh tế TP.HCM), không còn xa lạ với hình thức học việc, thực tập không lương.
Từ trải nghiệm cá nhân, Giang cho rằng thực tập không lương không hoàn toàn tiêu cực, đặc biệt với sinh viên mới ra trường. Trong nhiều ngành nghề, đây gần như là đặc thù bắt buộc. Có người chỉ học việc vài tháng, nhưng cũng có trường hợp kéo dài đến gần một năm.
Nhìn lại quãng thời gian làm việc không lương sau khi tốt nghiệp, Giang cho biết làm việc không lương rất vất vả nhưng đó vẫn là cơ hội lớn để học tập.
Ở thời điểm chưa có nhiều kinh nghiệm, việc được tiếp cận môi trường làm việc chuyên nghiệp, quan sát cách vận hành và trực tiếp tham gia công việc giúp sinh viên mới ra trường tích lũy kiến thức thực tế mà trường lớp khó mang lại.
Tương tự, từng thực tập tại một doanh nghiệp công nghệ tại Đà Nẵng, Hữu Phước, vừa tốt nghiệp đại học, cho biết trong thời gian thực tập, anh không được trả lương mà chỉ nhận một triệu đồng trợ cấp xăng xe mỗi tháng.
3 tháng làm thực tập sinh không lương, chỉ có mức trợ cấp ít ỏi, Phước vẫn cảm thấy bản thân nhận được nhiều hơn mất. Ngoài kinh nghiệm làm việc, được tham gia vào dự án, được mắc lỗi và sửa lỗi, anh còn có thêm những mối quan hệ mới và được cấp trên đề bạt lên vị trí chính thức.
"Thực ra học việc có lương hay không lương là lựa chọn của mỗi người. Doanh nghiệp công khai vấn đề trả lương, nếu bạn đồng ý nghĩa là bạn chấp nhận đánh cược để tìm cơ hội lớn hơn. Nếu không đồng ý, không ai có thể bắt ép bạn", Phước chia sẻ.
Đinh Giang chỉ ra những bất lợi khi thực tập, học việc không lương. Ảnh: NVCC.
Nên cân nhắc kỹ
Dù cảm thấy ổn với việc thực tập không lương, Hữu Phước vẫn thẳng thắn chỉ ra một sự thật rằng thực tập không lương cũng có những mặt trái nhất định. Mặt trái này biểu hiện rõ nhất ở những người chưa ổn định về mặt tài chính.
Khi kinh tế không là điểm tựa, việc đi làm không lương vô tình trở thành một "gánh nặng kép". Áp lực mưu sinh sẽ lấn át mục tiêu nghề nghiệp, khiến người trẻ rơi vào vòng xoáy của sự kiệt sức trước khi kịp gặt hái kinh nghiệm.
Mặt trái của mô hình không lương chính là sự lỏng lẻo trong cam kết trách nhiệm từ phía doanh nghiệp. Hữu Phước chỉ ra rằng, tiền lương không chỉ là thù lao mà còn là thước đo sự kỳ vọng: Khi trả lương, doanh nghiệp buộc phải giao những trọng trách rõ ràng và đưa nhân sự vào guồng quay dự án cốt lõi. Ngược lại, những lao động '0 đồng' thường bị đặt bên lề, chỉ được giao những công việc không tên, ít giá trị bồi đắp và gần như không có cơ hội chạm tay vào các kỹ năng thực chiến.
Không được coi trọng cũng là điều mà Đinh Giang đề cập khi nói về những bất lợi của người làm việc, thực tập sinh, người học việc không lương. Cô cho biết dù khối lượng công việc nhiều, yêu cầu cao về chuyên môn, người học việc vẫn thường bị xem là “đến để lấy cơ hội” chứ không phải một cá nhân đang đóng góp thực sự cho tổ chức. Điều này khiến áp lực không hề giảm đi, trái lại còn tạo cảm giác bị lợi dụng sức lao động.
Từ góc nhìn cá nhân, Giang cho rằng trước khi quyết định chọn thực tập có lương hay không lương, người trẻ vẫn cần tự đánh giá điều kiện của bản thân. Nếu kinh tế chưa ổn định, các sinh viên mới ra trường hoặc người lao động trẻ nên ưu tiên những vị trí có thu nhập. Khi đã vững vàng hơn, việc chấp nhận thực tập không lương ở môi trường tốt, nhiều cơ hội học hỏi có thể là bước đi hợp lý.
“Quan trọng nhất vẫn là xem môi trường đó mang lại cho mình những cơ hội gì. Nếu cần, các bạn có thể chậm lại một chút để cân nhắc, thay vì vội vàng đánh đổi tất cả”, Giang nói.
Thái An