Đại biểu Dương Khắc Mai tham gia thảo luận tại Tổ
Đại biểu nhấn mạnh, sau hơn 5 năm thi hành, Luật Thi hành án hình sự đã góp phần quan trọng trong bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và thể hiện tính nhân đạo của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới của thực tiễn, nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, chưa đồng bộ, chưa theo kịp tiến trình chuyển đổi số và cải cách tư pháp.
Đại biểu cho rằng, việc sửa đổi lần này là cần thiết, kịp thời và phù hợp với định hướng của Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn mới. Do đó, cần làm rõ hơn ranh giới giữa thi hành án hình sự và thi hành biện pháp tư pháp, tránh chồng chéo giữa cơ quan tư pháp và cơ quan hành chính.
Việc này không chỉ bảo đảm thống nhất hệ thống pháp luật, mà còn tránh phát sinh vướng mắc khi áp dụng, đặc biệt trong trường hợp các biện pháp như bắt buộc chữa bệnh, giáo dục bắt buộc hay thi hành án đối với pháp nhân thương mại.
Toàn cảnh phiên họp thứ 10, Quốc hội khóa XV
Về nguyên tắc thi hành án hình sự, dự thảo đã có bổ sung rất tiến bộ là “ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số và hiện đại hóa hoạt động thi hành án hình sự”. Đại biểu đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc bảo mật thông tin cá nhân và dữ liệu sinh trắc học của người chấp hành án, bảo đảm phù hợp với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 và quyền con người, được ghi nhận trong Hiến pháp 2013. Bởi công nghệ là công cụ hỗ trợ, nhưng nếu thiếu cơ chế bảo vệ dữ liệu, có thể tạo ra rủi ro pháp lý và vi phạm quyền riêng tư.
Về tổ chức bộ máy và phân cấp quản lý thi hành án, Chính phủ đề xuất giao Công an cấp xã chủ trì giám sát, giáo dục, quản lý người chấp hành án hình sự tại cộng đồng. Đại biểu hoàn toàn ủng hộ chủ trương này. Tuy nhiên, để tránh chồng chéo và đùn đẩy trách nhiệm, đại biểu đề nghị cần quy định rõ mối quan hệ phối hợp giữa Công an cấp xã và UBND cùng cấp. Trong đó, xác định rõ đầu mối chịu trách nhiệm chính trong từng loại việc, nhất là khi người chấp hành án tái phạm hoặc vi phạm nghĩa vụ giám sát.
Bên cạnh đó, trong lĩnh vực quản lý giam giữ, đại biểu đề nghị bổ sung thẩm quyền trích xuất của trại tạm giam để phục vụ việc khám, chữa bệnh cho phạm nhân hoặc cho con dưới 36 tháng tuổi theo mẹ vào trại. Đây là những vướng mắc thực tế đang gây khó cho cơ sở, nhưng chưa được luật hóa đầy đủ.
Về bảo đảm quyền của người chấp hành án, đại biểu rất hoan nghênh việc dự thảo lần này vì đã đề cao tính nhân đạo, bổ sung nhiều quy định mới như: Phạm nhân được học nghề; được khám chữa bệnh; được thăm, gặp trực tuyến trong trường hợp bất khả kháng; được hiến mô, bộ phận cơ thể người.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng quy định về hiến mô, bộ phận cơ thể cần được cân nhắc kỹ lưỡng, thận trọng hơn. Bởi đây là vấn đề nhạy cảm, dễ bị lợi dụng để xuyên tạc, gây hiểu lầm về chính sách nhân đạo của Nhà nước. Nếu đưa vào luật, cần quy định rõ điều kiện, cơ quan có thẩm quyền, quy trình giám sát và tuyệt đối cấm mọi hình thức ép buộc, mua bán hay lợi dụng phạm nhân.
Nguyệt Thu