Đêm thức cùng mùa 'mực nháy, mực nhảy'

9 giờ trướcBài gốc

Từ “đèn ngũ sắc” dưới đáy biển…

Trên một con thuyền gỗ cũ được độ lại, ngư dân Nguyễn Văn Tuân gắn chiếc bình ắc quy cỡ lớn bên hông thuyền, vừa thao tác vừa trò chuyện: “Chừ mà đi câu mực là phải mang theo đèn LED công suất cao. Không có ánh sáng thì không thấy con mô!”. Đèn LED, thứ ánh sáng tưởng chừng như chỉ để soi đường, nay lại là mồi nhử ma thuật kéo mực từ đáy biển ngoi lên theo từng vệt sáng trắng lấp lánh.

Từ khoảng tháng 4 đến tháng 8 dương lịch hằng năm, biển Quảng Trị bước vào mùa “mực nháy, mực nhảy”, hai cái tên nghe đã thấy rộn ràng nhịp sống. Mực nhảy là mực còn sống, nhảy tanh tách trong bể kính của nhà hàng. Còn mực nháy là mực khi vừa lên khỏi mặt nước, thân còn lấp lánh ánh sáng như dạ quang, trông như một dải ngân hà thu nhỏ dưới ánh đèn.

“Muốn câu được mực nháy, mực nhảy, phải có đèn mạnh và mồi giả thật bắt mắt”, ngư dân Nguyễn Văn Thạch ở cùng thôn góp lời. Anh cầm ra một chiếc thỏi chì nặng cỡ ngón tay cái, được quấn vải ngũ sắc, đầu gắn 6 lưỡi câu, đầu kia nối với dây cước. Dưới ánh sáng LED trắng lạnh, thỏi chì lập lòe như một sinh vật biển kỳ lạ. Chính những gam màu sặc sỡ phản chiếu dưới làn nước đã đánh lừa thị giác mực, khiến chúng tưởng là mồi thật mà lao vào ôm chặt bằng vòi.

Trên một số thuyền khác, ngư dân dùng thẻ câu, một loại mồi hình tôm, hình cào cào được kết bằng vải màu, khi thả xuống nước dưới ánh đèn sẽ phát sáng rực rỡ. Chỉ cần một cái giật tay thật khéo, mực sẽ theo lên mặt nước. Một tay giật thẻ, một tay cầm vợt sẵn, ngư dân như những nghệ sĩ sân khấu đêm, thao tác điêu luyện giữa bóng tối mênh mông.

Mỗi con mực bắt lên, họ lập tức thả vào thùng nhựa chứa nước biển ở mũi thuyền, nơi đã được gắn sẵn máy sục khí để giữ mực sống khỏe đến khi vào bờ. Mỗi đêm, nếu may mắn, ngư dân có thể câu được 5–10 kg mực loại này, với giá thương lái thu mua 300–500 nghìn đồng/kg, một con số trong mơ so với nhiều nghề biển khác.

Ngư dân Cửa Tùng đưa mực nhảy lên bờ để bán cho thương lái.

Đến những “ổ mực” và bí ẩn của biển

Nếu câu mực nháy nhờ ánh sáng và mồi giả thì nghề câu “mực ổ” lại mang một sắc thái khác, vừa có phần lặng lẽ vừa ẩn chứa yếu tố tâm linh. “Nghề ni là dành cho ai có mắt biển, biết nhìn sóng, đoán nước và đọc được lòng đại dương”, ngư dân Lê Văn Đức ở khu phố An Đức 1, xã Cửa Tùng nói như đinh đóng cột. “Mực ổ, tức là những cụm mực ống sinh sản, tập trung lại thành ổ gần bờ, cách bờ chỉ chừng 1–3 hải lý. Mùa mực ổ thường bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 9”, ông giải thích.

Để nhận biết ổ, ngư dân dựa vào dấu hiệu rất riêng. Đó là khi kéo lưới gần bờ mà thấy trên thân rong biển dính đầy trứng mực thì chắc chắn dưới đó có ổ. Gặp dấu hiệu này, họ thả dây neo chì hoặc đá để đánh dấu vị trí, rồi gọi nhau tối đến giăng thuyền ra câu. Không có đèn LED siêu sáng, không cần ra khơi xa. Chỉ cần chút tĩnh lặng, chút khéo léo và sự hiểu biển như hiểu người thân.

Tuy nhiên, có một điều cấm kỵ mà mọi ngư dân đều nằm lòng. Đó là, nếu chẳng may câu được mực chúa, con mực ống to dài tới gần 1 mét thì lập tức phải thả ngay về biển. Vì nếu giữ lại, ổ mực sẽ tan, mùa sau không còn mực đóng ổ ở chỗ đó nữa. “Mực chúa như là mẹ của cả bầy, không được làm tổn thương. Đó là điều thiêng, không ai dám phạm”, ông Đức nói, ánh mắt nghiêm trang và kể thêm: “Cách đây chục năm, ổ mực dễ bắt gặp hơn. Thuyền nào cũng câu được vài tạ mỗi đêm là chuyện thường. Nhưng nay, biển đã khác. Đèn LED siêu sáng từ các tàu lớn làm nhiễu sinh thái biển khiến mực không còn tập trung thành ổ như xưa”.

Giữa biển đêm, chiếc thuyền câu của ngư dân Lê Văn Đức dập dềnh. Những bóng người lặng lẽ cúi xuống ánh đèn, mắt căng lên nhìn từng chuyển động nhỏ trong làn nước. Có tiếng người giật thẻ, tiếng vợt vớt mực, tiếng mực búng mình khi rơi vào thùng, thứ âm thanh giòn tan như tiếng báo hiệu mùa vàng trúng đậm giữa lòng biển đêm. Tìm hiểu được biết, nghề này không quá tốn kém. Chỉ cần một chiếc thuyền máy công suất 10–40CV là đủ để ra khơi. Vật liệu composite nhẹ, bền, chống nước tốt, thay thế cho thuyền nan truyền thống. Giá đèn LED hiện nay cũng rẻ, pin sạc được lâu, đủ cho một đêm trắng cùng mực...

Ngày mới vừa ló rạng, cảng cá thôn Cát Sơn đã rộn ràng tiếng nói cười. Người nhà ngư dân, thương lái đứng dọc bến, tay sẵn rổ nhựa, xô nhựa, mắt dõi theo từng con thuyền chòng chành trở về từ biển đêm. Mực còn sống được đưa ngay vào bể kính của các nhà hàng ở Cửa Tùng, Cửa Việt, Mỹ Thủy, trở thành đặc sản nức tiếng, níu chân bao thực khách phương xa.

Giữa dòng đời tất bật, mực nháy, mực nhảy không chỉ là món ăn độc đáo mà còn là một phần văn hóa biển, là nghề mưu sinh nuôi sống hàng trăm gia đình ven biển Quảng Trị. Những đêm trắng chong đèn giữa biển không chỉ là lao động mà còn là khúc hát của con người kiên cường bám biển, sống hài hòa với biển cả và biết tôn trọng cả những điều thiêng liêng...

Thanh Bình

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/phong-su-tu-lieu/dem-thuc-cung-mua-muc-nhay-muc-nhay-i776805/