Di tích Trường Lũy ở Gia Lai sẽ được bảo tồn thế nào?

6 giờ trướcBài gốc

Công trình phòng thủ cổ đại và những phát hiện khảo cổ mới

Các chuyên gia nhận định, Trường Lũy không chỉ là công trình phòng thủ quân sự mà còn là minh chứng cho tư duy chiến lược của cha ông trong quản lý biên viễn và bảo vệ an ninh quốc gia dưới triều Nguyễn.

Đoàn khảo sát thực địa tại di tích Trường Lũy tỉnh Gia Lai.

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu và đại biểu đã tập trung làm rõ nhiều giá trị nổi bật của Trường Lũy dưới các góc nhìn: lịch sử - quân sự, kinh tế - văn hóa, chính trị - xã hội. Đồng thời, đề xuất lập hồ sơ công nhận di tích cấp quốc gia đối với Trường Lũy Gia Lai, cũng như đưa ra các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di tích.

TS. Nguyễn Khánh Trung Kiên, Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ nhận định: "Trường Lũy không chỉ là một công trình phòng thủ quân sự, mà còn mang nhiều giá trị đặc sắc. Qua các tham luận và trao đổi tại hội thảo đã xuất hiện những nhận thức khoa học mới, có giá trị học thuật cao, rất ý nghĩa cho việc tham khảo lập hồ sơ di tích".

TS. Nguyễn Khánh Trung Kiên, Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ báo cáo sơ bộ về kết quả khai quật khảo cổ Trường Lũy năm 2025.

Đợt khai quật lần này nhằm làm rõ cấu trúc các đoạn lũy và đồn/bảo trên tuyến Trường Lũy tại Bình Định, thu thập thêm tư liệu khảo cổ học để bổ sung vào hồ sơ xếp hạng di tích. Diện tích khai quật được triển khai tại ba điểm chính: Đồn H4 (xã An Hưng, huyện An Lão) 68m², Đồn Dông Hầm 96m² và Đồn An Quang 36m².

Mặt tường ngoài ở vị trí góc của Đồn H4. (Ảnh: ĐVCC)

Các kết quả bước đầu đã bổ sung nhiều tư liệu quý về kỹ thuật xây dựng: có đoạn được đắp hoàn toàn bằng đá, có đoạn đắp đất kè đá, cho thấy sự sáng tạo trong tận dụng vật liệu tại chỗ và khả năng giao thoa kỹ thuật giữa người Việt với đồng bào Hrê. Đặc biệt, giả thuyết mới về niên đại xây dựng đoạn Trường Lũy tại Gia Lai (có thể vào năm 1876, muộn hơn so với mốc 1819) đang mở ra hướng nghiên cứu quan trọng, góp phần nhận diện rõ hơn giá trị lịch sử của di tích.

Di tích đứng trước nhiều nguy cơ, cần bảo vệ khẩn cấp

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh Trường Lũy là kho tư liệu quý về lịch sử mở cõi, văn hóa vùng miền và giao lưu giữa các cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, hiện trạng của Trường Lũy tỉnh Gia Lai đang đứng trước nhiều nguy cơ.

Hiện trạng Trường Lũy Gia Lai.

Di tích Trường Lũy Gia Lai chưa được xếp hạng di tích quốc gia như đoạn lũy ở Quảng Ngãi, mà mới chỉ được đưa vào Danh mục kiểm kê của tỉnh vào tháng 4/2025. Điều này dẫn đến việc di sản này chưa được quan tâm và bảo vệ đúng mức. Nhiều đoạn lũy đã và đang bị xâm hại nghiêm trọng do sạt đổ thời gian, do tác động của thiên tai và đặc biệt là các hoạt động của con người như canh tác nông nghiệp, làm đường dân sinh và khai thác đất đá.

Trên thực tế công tác bảo tồn hiện vẫn gặp phải nhiều khó khăn cố hữu, di tích có phạm vi phân bố trải dài trên địa hình phức tạp, hiểm trở; một số đoạn nằm trong diện tích đất sản xuất của người dân, gây khó khăn cho việc khoanh vùng, giải tỏa, ngoài ra, kinh phí để khảo sát, cắm mốc và bảo vệ là rất lớn.

Một đoạn tường của Đồn H4. (Ảnh: ĐVCC)

Phó chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Nguyễn Thị Thanh Lịch cho biết: "Giá trị của Trường Lũy rất quan trọng, là minh chứng thực thể khoa học nhất, thiết thực nhất về lịch sử bờ cõi của cha ông ta. Khi các thế hệ trẻ được tận mắt chứng kiến di tích, đó sẽ là bài học sống động về lịch sử mở cõi và trách nhiệm xây dựng, bảo vệ Tổ quốc".

Bà Nguyễn Thị Thanh Lịch nhấn mạnh, trước mắt cần khẩn trương khoanh vùng, cắm mốc, bảo vệ nguyên trạng, tránh tác động từ sản xuất của người dân. Đồng thời, tỉnh sẽ triển khai nghiên cứu tổng thể, phối hợp liên vùng với các địa phương liên quan để xây dựng hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Trường Lũy là di tích cấp quốc gia.

Quang cảnh Hội thảo.

Trường Lũy là một công trình kiến trúc quân sự cổ đại độc đáo, thể hiện trí tuệ và sức sáng tạo của tổ tiên trong việc xây dựng hệ thống phòng thủ trên địa hình hiểm trở. Đây là một bờ lũy dài được đắp bằng đất và đá, nằm về phía Đông của dãy Trường Sơn, trải dài từ huyện Trà Bồng tỉnh Quảng Ngãi đến huyện An Lão tỉnh Bình Định (nay thuộc tỉnh Gia Lai) với tổng chiều dài khoảng 127,4km.

Riêng trên địa bàn tỉnh Gia Lai, Trường Lũy có chiều dài 14,4km, nằm trên địa phận các khu vực hành chính thuộc phường Hoài Nhơn Bắc, xã An Lão và xã An Hòa, ở độ cao từ 400-800m so với mực nước biển.

Với hiện trạng còn lại cho thấy đây là một hệ thống lũy có quy mô lớn, mang những giá trị đặc sắc về lịch sử, kiến trúc, văn hóa, xã hội và là minh chứng sinh động cho mối quan hệ giao thoa giữa các cộng đồng dân cư qua các thời kỳ lịch sử.

Thu Loan

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/di-tich-truong-luy-o-gia-lai-se-duoc-bao-ton-the-nao-192250825152358551.htm