Độc đáo giếng cổ nghìn năm tuổi của người Chăm ở Quảng Trị

3 giờ trướcBài gốc

CLIP: Giếng cổ nghìn năm ở Gio An.

Theo chuyên gia khảo cổ Lê Đức Thọ (nguyên Phó trưởng Ban quản lý Bảo tàng và Danh thắng tỉnh Quảng Trị), hệ thống giếng cổ Gio An có tuổi đời khoảng 1.800 năm. Đến nay hệ thống giếng cổ này vẫn vững vàng tồn tại qua thời gian, trở thành một trong những công trình kiến trúc độc đáo.

Hệ thống giếng cổ Gio An bao gồm 14 giếng ở 5 thôn An Nha, An Hướng, Hảo Sơn, Long Sơn, Tân Văn. Có thể điểm qua đây như giếng Côi, giếng Dưới, giếng Búng, giếng Trạng, giếng Đào (thôn An Nha), giếng Gái 1, giếng Gái 2, giếng Nậy (thôn An Hướng), giếng Tép, giếng Ông, giếng Bà, giếng Gai (thôn Hảo Sơn), giếng Máng (thôn Long Sơn), giếng Pheo (thôn Tân Văn). Ở giếng Trạng có hai khu vực riêng biệt, một dành cho nam giới và một cho nữ giới. Thời xưa, lúc chưa có giếng khoan, cả làng đều sử dụng nguồn nước từ giếng cổ này cho mọi nhu cầu sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp”, chuyên gia khảo cổ Lê Đức Thọ cho biết.

Người Chăm đã chọn lựa các địa điểm nằm ở chân các quả đồi đất đỏ bazan, nơi có mạch nước ngầm chảy qua. Họ đã sử dụng đá để tạo thành các máng dẫn, bể lắng, và vách ngăn, giúp giữ nước trong những mùa khô hạn, tạo ra nguồn nước trong lành, mát mẻ suốt cả năm. Điều đặc biệt là hệ thống giếng cổ Gio An không bao giờ cạn nước, dù trong mùa hè nắng gắt hay mùa đông lạnh lẽo. Người Chăm sử dụng đá để xây dựng các kè chắn, dẫn nước và tạo thành các giếng. Các kiến trúc ở đây thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về địa chất và thủy văn của họ.

Mạch nước ngầm luôn duy trì một lượng nước ổn định nhờ vào sự tinh tế trong thiết kế của người Chăm. Họ đã xây dựng các bể lắng sâu khoảng 0,5 m và các máng dẫn nước chảy ra ngoài phục vụ nông nghiệp và sinh hoạt hàng ngày. Công trình còn thể hiện sự thông minh và ứng xử khôn khéo của người Chăm cổ trong việc hòa hợp với thiên nhiên, tận dụng các điều kiện tự nhiên để phục vụ đời sống cộng đồng một cách bền vững.

Ông Lê Đức Thọ cho hay, hệ thống giếng cổ Gio An có tuổi đời khoảng 1.800 năm, được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia vào năm 2001. Tỉnh Quảng Trị đã đã phê duyệt quy hoạch bảo vệ hệ thống giếng cổ Gio An với diện tích khoảng 3,74 ha cho 14 giếng cổ, cùng khu vực đệm bảo vệ các mạch nước ngầm và cảnh quan xung quanh. Việc bảo vệ không chỉ giới hạn ở việc bảo tồn các giếng mà còn bao gồm bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và hệ sinh thái xung quanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái.

Hai giếng ở thôn Hảo Sơn và An Nha thường xuyên được khách du lịch đến tham quan. Địa phương luôn tổ chức dọn dẹp vệ sinh xung quanh giếng cổ để đảm bảo môi trường sạch đẹp cho du khách. Người dân ở đây xem những giếng cổ là di sản quý báu nên luôn nỗ lực gìn giữ, bảo vệ giếng cổ Gio An.

Chủ tịch UBND xã Cồn Tiên Trần Thị Oanh thông tin để thu hút du khách, chính quyền xã đã xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch, bao gồm bãi đỗ xe, nhà vệ sinh công cộng, và các mô hình homestay. Ở khu vực giếng cổ, người dân còn phát triển các sản phẩm nông sản sạch đặc trưng như rau xà lách xoong, khoai từ, khoai tía, tiêu, nghệ... Các sản phẩm này được trồng nhờ vào nguồn nước tinh khiết từ giếng cổ, tạo ra một mô hình nông nghiệp sạch kết hợp với du lịch bền vững. Từ xưa đến nay, giếng cổ Gio An luôn là nguồn nước đặc biệt cung cấp cho cánh đồng rau xà lách xoong của làng An Nha, loại rau nổi tiếng chỉ có thể phát triển nhờ nước từ giếng của làng. Hệ thống giếng cổ Gio An nằm tại khu vực có điều kiện thuận lợi kết nối với các tuyến du lịch trong khu vực như Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, biển Cửa Việt, Tượng đài quân bưu Dốc Miếu, Khu di tích Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Trị Lê Minh Tuấn chia sẻ hệ thống giếng cổ Gio An không chỉ là di tích văn hóa, mà còn đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp của người dân địa phương. Nguồn nước mát lành và trong sạch đã tạo nên một hệ sinh thái đặc biệt, góp phần vào sự phát triển của nông nghiệp sạch và bền vững. "Với những giá trị về văn hóa, lịch sử và nông nghiệp, hệ thống giếng cổ Gio An không chỉ là di tích, mà còn là phần sống động của cuộc sống hiện đại", ông Tuấn nói.

Hữu Thành

Linh Linh

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/doc-dao-gieng-co-nghin-nam-tuoi-cua-nguoi-cham-o-quang-tri-post1766010.tpo