Tân Chủ tịch đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền của Nhật Bản Takaichi Sanae. (Ảnh: Getty Image)
“Takaichi Sanae sẽ trở thành ‘Thatcher’ hay ‘Truss’ của Nhật Bản?” - Đây là tựa đề một bài bình luận của Bloomberg ngay sau khi bà Takaichi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử chủ tịch đảng LDP cầm quyền. Tác giả đặt ra câu hỏi: Liệu bà Takaichi sẽ ghi dấu ấn lịch sử như cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher hay sẽ thất bại giống như cựu Thủ tướng Liz Truss.
Bà Takaichi có nhiều điểm giống bà Thatcher: Cả hai đều có quan điểm bảo thủ, cứng rắn và đều được mệnh danh “bà đầm thép”. Tuy nhiên, quan điểm về kinh tế của bà Takaichi hoàn toàn trái ngược: Ủng hộ nới lỏng tiền tệ và kích thích tài khóa thay vì thắt chặt chi tiêu.
Chính sách của bà Takaichi có thành công hay không vẫn là câu hỏi chưa dễ tìm ra lời giải. Tuy nhiên, có thể dự báo bà Takaichi sẽ mang lại “làn gió mới” cho nền chính trị xứ sở hoa anh đào.
Hồi sinh chính sách "Abenomics"
Bà Takaichi đã thể hiện vị thế áp đảo trong cuộc bầu cử ngày 4/10 khi giành chiến thắng ở cả hai vòng bỏ phiếu, đánh bại các đối thủ nặng ký như Bộ trưởng Nông, lâm, ngư nghiệp Koizumi Shinjiro hay Chánh Văn phòng Nội các Hayashi Yoshimasa. Gần như chắc chắn bà sẽ được Quốc hội bầu làm thủ tướng mới.
Giới chuyên gia đánh giá chính sách đối ngoại của Nhật Bản sẽ không có nhiều xáo trộn vì bà Takaichi phải dung hòa quan điểm cứng rắn của mình với thực tế. Tuy nhiên, bà sẽ thúc đẩy chính sách “Abenomics” của cố Thủ tướng Abe Shinzo với tham vọng tăng gấp đôi quy mô nền kinh tế Nhật Bản trong một thập kỷ.
Về an ninh và đối ngoại, bà Takaichi vốn có quan điểm tương đối cứng rắn. Bà mong muốn tăng cường tiềm lực quốc phòng, củng cố an ninh mạng và an ninh kinh tế.
Với đồng minh Mỹ, bà Takaichi có thể tỏ ra cứng rắn hơn. Trong quá trình tranh cử, bà bày tỏ mong muốn đàm phán lại thỏa thuận thuế quan với Mỹ. Dù vậy, ngay sau khi đắc cử, bà tuyên bố tôn trọng các thỏa thuận được ký dưới thời Thủ tướng Ishiba.
Bà cũng khẳng định bảo đảm quan hệ đồng minh với Mỹ là ưu tiên ngoại giao hàng đầu. Dự kiến bà sẽ lần đầu gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc cuối tháng 10.
“Trong tương lai gần, bà Takaichi nhiều khả năng sẽ dựa vào tình cảm chung đối với ông Abe, sự gần gũi về ý thức hệ và lịch sử cá nhân của bà tại Mỹ để xây dựng lại mối quan hệ với ông Trump”, ông Tobias Harris, người sáng lập hãng tư vấn Japan Foresight, nhận xét với New York Times.
Về kinh tế, bà mong muốn trở lại chính sách “Abenomics” của ông Abe - ủng hộ nới lỏng chính sách tiền tệ, giữ lãi suất thấp và tăng chi tiêu chính phủ.
“Do bà Takaichi không ủng hộ tăng lãi suất, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ khó thắt chặt chính sách tiền tệ hơn. Dù không loại trừ khả năng tăng lãi suất, ngân hàng trung ương có thể sẽ cẩn trọng và chậm rãi hơn”, ông Maeda Kazutaka, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Meiji Yasuda nói với Reuters.
“Tôi nghĩ tới sáng thứ hai (ngày 6/10), đồng Yen sẽ hạ giá”, ông Sasaki Tohru, chiến lược gia trưởng của tập đoàn tài chính Fukuoka dự báo.
Về xã hội, bà có quan điểm tương đối bảo thủ và đôi khi bị chỉ trích bởi chính các nhà vận động nữ quyền. Ví dụ, bà không ủng hộ bãi bỏ điều luật cho phép các cặp vợ chồng có họ khác nhau - điều sẽ giúp phụ nữ giữ họ của mình sau hôn nhân như các nước Đông Á khác. Theo bà, luật này giúp giảm tỷ lệ ly hôn và ngoại tình.
“Bà ấy không quá quan tâm tới các vấn đề phụ nữ”, Giáo sư khoa học chính trị Nakabayashi Mieko tại Đại học Waseda, Tokyo nhận định.
Tuy nhiên, tân thủ lĩnh đảng LDP cũng cam kết tăng tỷ lệ phụ nữ trong nội các mới. Nội các hiện nay chỉ có hai nữ chính trị gia trong tổng số 20 người.
Bà Takaichi có thể sẽ khởi động lại chính sách kinh tế 'Abenomics' với tham vọng phục hưng nền kinh tế xứ sở mặt trời mọc. (Nguồn: Kyodo)
Xu hướng ngả về cánh hữu
Bất chấp khởi đầu suôn sẻ, bà Takaichi cũng sẽ phải đối mặt hàng loạt thách thức. Thách thức đầu tiên là thu hút đủ sự ủng hộ của các nghị sĩ để chính thức trở thành thủ tướng mới.
Giới chuyên gia đánh giá đây không phải điều quá khó khăn do các đảng đối lập tương đối chia rẽ và khó có thể tìm được ứng viên thủ tướng đủ mạnh để thách thức bà. Tuy nhiên, đảng Komeito - đồng minh của LDP trong chính phủ nhiều năm qua từng đe dọa sẽ rút khỏi liên minh nếu một chính trị gia quá thiên hữu trở thành lãnh đạo LDP do lo ngại sẽ làm mất lòng các cử tri trung dung của Komeito.
Việc bà Takaichi đắc cử phần nào cho thấy xu hướng chuyển dịch về cánh hữu của nền chính trị Nhật Bản. Trong những năm qua, các chính đảng và chính trị gia dân túy đã thu hút sự ủng hộ của cử tri khi nhằm vào các vấn đề như lạm phát hay người nhập cư.
Khác với ông Koizumi và nhiều chính trị gia khác, bà Takaichi không đến từ một gia tộc chính trị. Bản thân bà cũng có nhiều phát biểu mang màu sắc dân túy. Ngay sau chiến thắng, bà Takaichi cam kết sẽ “làm việc, làm việc và làm việc”, đồng thời yêu cầu các đồng nghiệp “làm việc như ngựa thồ”.
Dường như các nghị sĩ và đảng viên LDP cho rằng bà Takaichi là niềm hy vọng lớn nhất để đảng này có thể phục hồi vị thế trước kia. Trong những năm qua, LDP đã hứng chịu những thất bại liên tiếp, khiến đảng mất thế đa số ở cả hai viện Quốc hội.
Trên thực tế, khi vận động tranh cử năm nay, quan điểm của bà cũng đã mềm mỏng hơn so với những lần tranh cử trước để thu hút thêm cử tri.
“Năm ngoái, tôi lần đầu tiên nhận ra mọi người nghĩ rằng tôi là một chính trị gia bảo thủ, cánh hữu rất cực đoan. Tôi nghĩ mình chỉ là một người Nhật Bản bình thường”, bà Takaichi từng phát biểu.
Việt Hà