Giải mã đòn bẩy thuế quan của Mỹ

5 giờ trướcBài gốc

Nếu trong nhiệm kỳ đầu, chính quyền Tổng thống Donald Trump chủ yếu sử dụng thuế quan để đàm phán lại các hiệp định thương mại theo hướng có lợi hơn cho nước này, thì ở nhiệm kỳ thứ hai, chính sách thuế quan đã mở rộng đáng kể cả về phạm vi lẫn mục tiêu. Không dừng ở vấn đề thương mại song phương, thuế quan đang được sử dụng như một công cụ thúc đẩy lợi ích quốc gia trong các hồ sơ rộng lớn hơn, bao gồm cả chuỗi cung ứng, công nghệ và hợp tác quốc tế.

Từ góc nhìn của Washington, đây là một phần trong chiến lược "sức mạnh tối đa" nhằm tạo ra đòn bẩy hiệu quả trong quá trình thương lượng và bảo vệ lợi ích cốt lõi của Mỹ trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng phức tạp. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia quốc tế, việc mở rộng chức năng của thuế quan cũng đặt ra không ít thách thức, nhất là khi công cụ này được sử dụng trong các vấn đề vượt ra ngoài kinh tế.

Tổng thống Donald Trump trình bày kế hoạch thuế quan lớn của mình trong Vườn Hồng trước Nhà Trắng vào ngày mà ông gọi là "Ngày Giải phóng" 2/4.

Một trong những ví dụ được nhắc đến nhiều là, chính sách thuế quan đối với Mexico. Năm 2020, Mỹ từng dọa áp thuế 5% lên toàn bộ hàng hóa từ Mexico nếu quốc gia láng giềng không có biện pháp mạnh hơn để kiểm soát dòng người di cư trái phép. Trong trường hợp này, thuế quan không còn được áp dụng vì bất đồng thương mại, mà trở thành phương tiện gây sức ép nhằm thúc đẩy hợp tác trong một vấn đề an ninh và nhân đạo.

Một trường hợp khác là Iraq. Sau khi Quốc hội Iraq thông qua nghị quyết đề nghị rút quân đội Mỹ, Nhà Trắng đã cân nhắc các biện pháp kinh tế để thể hiện quan điểm, trong đó có các công cụ tài chính và thuế quan. Điều này cho thấy, ngoài các lĩnh vực truyền thống, Mỹ đang cân nhắc sử dụng thuế quan như một phần trong gói công cụ nhằm bảo vệ lợi ích và duy trì ảnh hưởng tại những khu vực then chốt.

Ở cấp độ rộng hơn, chính sách thương mại với Trung Quốc phản ánh rõ nét cách tiếp cận đa tầng này. Nếu như mục tiêu ban đầu là thu hẹp thâm hụt thương mại, thì hiện nay, thuế quan đã trở thành một phần trong nỗ lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, đảm bảo an ninh công nghệ và bảo vệ các ngành sản xuất chiến lược của Mỹ. Hơn 24% lượng hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đã bị áp thuế, tập trung vào các lĩnh vực có giá trị cao như điện tử, pin năng lượng và thiết bị bán dẫn. Phía Trung Quốc cũng có những động thái đáp trả, bao gồm việc hạn chế xuất khẩu đất hiếm - nguyên liệu thiết yếu cho công nghệ cao và quốc phòng.

Việc Mỹ viện dẫn lý do "an ninh quốc gia" để triển khai các biện pháp thuế quan cũng là điểm đáng chú ý. Điều này cho phép Washington hành động linh hoạt hơn trong bối cảnh cơ chế giải quyết tranh chấp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đang gặp nhiều hạn chế. Thay vì đi theo con đường kiện tụng truyền thống, Mỹ chọn cách hành động trực tiếp để đạt được mục tiêu cụ thể, dù điều này có thể khiến các đối tác khó dự đoán và điều chỉnh chiến lược tương ứng. Đáng lưu ý là chính sách thuế quan không chỉ nhắm vào đối thủ, mà đôi khi cũng tạo ra áp lực nhất định với các quốc gia đồng minh.

Mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) từng trải qua nhiều giai đoạn căng thẳng liên quan đến ngành thép, nhôm hay trợ cấp hàng không. Trong khi đó, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng được yêu cầu chia sẻ nhiều hơn chi phí quốc phòng, đi kèm là những tín hiệu cứng rắn về chính sách thuế đối với các sản phẩm ô tô. Việc lồng ghép các yếu tố quốc phòng - kinh tế trong đàm phán thể hiện quan điểm tổng thể của chính quyền Tổng thống Donald Trump về lợi ích quốc gia: không tách rời thương mại khỏi an ninh.

Tuy vậy, cách tiếp cận này cũng tạo ra một số tác động ngoài mong muốn. Khi thuế quan được sử dụng rộng rãi, các đối tác thương mại có thể phản ứng bằng các biện pháp tương tự, khiến nguy cơ trả đũa gia tăng và môi trường đầu tư - thương mại quốc tế trở nên khó đoán. Trong báo cáo mới nhất của Phòng Thương mại Mỹ, nhiều doanh nghiệp bày tỏ lo ngại về chi phí đầu vào tăng cao và nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là ở các lĩnh vực sản xuất công nghệ, dệt may và nông nghiệp.

Bên cạnh đó, thể chế thương mại đa phương như WTO cũng đối mặt với áp lực không nhỏ. Khi các biện pháp thuế quan không còn bị ràng buộc bởi cơ chế trọng tài quốc tế, niềm tin vào hệ thống luật lệ chung có thể bị suy giảm, đặc biệt là với các nền kinh tế đang phát triển vốn dựa vào WTO để bảo vệ quyền lợi trước các nước lớn.

Một số chuyên gia cũng cảnh báo rằng, việc mở rộng chức năng của thuế quan quá mức có thể ảnh hưởng đến hình ảnh của Mỹ như một quốc gia dẫn dắt hệ thống toàn cầu dựa trên luật lệ. Khi các nước bắt đầu cảm thấy có thể trở thành mục tiêu chính sách bất kỳ lúc nào, xu hướng phòng thủ và tìm kiếm liên minh thay thế có thể gia tăng. Đó là điều đang được quan sát trong các tiến trình hợp tác khu vực như RCEP hay BRICS+, nơi nhiều quốc gia ưu tiên thiết lập cơ chế tự chủ về kinh tế thay vì phụ thuộc vào các trung tâm quyền lực truyền thống.

Tất nhiên, cần nhìn nhận rằng, chiến lược thuế quan hiện nay được xây dựng trên nền tảng tính toán lợi ích rõ ràng. Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, cạnh tranh công nghệ gia tăng và các chuỗi cung ứng toàn cầu có dấu hiệu phân tách, việc sử dụng công cụ thuế để điều tiết lại thị trường và bảo vệ ngành công nghiệp trong nước là điều có thể hiểu được. Từ góc độ của chính quyền Mỹ, đây là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm tăng cường năng lực tự cường và đảm bảo vị thế quốc gia trong một thế giới nhiều bất định.

Tuy nhiên, cũng cần có sự cân nhắc thận trọng về tính bền vững của chính sách này. Trong một thế giới liên kết sâu sắc như hiện nay, không một quốc gia nào có thể hành động đơn phương mà không chịu ảnh hưởng lan tỏa. Sức mạnh của thuế quan là điều không thể phủ nhận, nhưng để sử dụng hiệu quả, cần có sự phối hợp khéo léo với ngoại giao, luật pháp quốc tế và lòng tin giữa các đối tác. Khi mọi cuộc thương lượng đều đặt trên nền tảng áp lực thì không gian cho đồng thuận chiến lược và hợp tác lâu dài sẽ bị thu hẹp đáng kể.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/giai-ma-don-bay-thue-quan-cua-my-i776940/