Giám sát của HĐND cấp xã khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp:Bài 2: 'Điểm nóng' thử thách bản lĩnh của đại biểu

2 giờ trướcBài gốc

Đây vừa là yêu cầu về trình độ, năng lực chuyên môn, vừa là thước đo niềm tin của Nhân dân đối với cơ quan dân cử cấp xã.

Ngân sách - Thước đo của minh bạch và hiệu quả quản lý

Quản lý ngân sách cấp xã từ lâu vốn là câu chuyện vừa phức tạp, vừa nhạy cảm, bởi nó gắn chặt với quyền lợi sát sườn của người dân. Thực tế cho thấy, nhiều xã rơi vào thế khó cân đối thu - chi: nguồn thu eo hẹp, trong khi nhu cầu chi cho hạ tầng, an sinh xã hội ngày một tăng cao. Không ít khoản chi chưa đúng mục đích, thậm chí vượt dự toán hoặc chi ngoài kế hoạch. Có nơi đầu năm không giao dự toán, nhưng quá trình thực hiện lại tự ý bố trí vốn cho công trình, dự án.

Giám sát đất đai ngoài đòi hỏi về chuyên môn còn cần đại biểu phải có thực tiễn thì mới hoàn thành kế hoạch đề ra. Ảnh: Bình Nguyên

Thông tư 343/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính đã quy định rõ ràng: ngân sách xã phải được công khai cả về nội dung (Điều 15) lẫn hình thức (Điều 17), thông qua niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã, phát trên hệ thống truyền thanh cơ sở. Thế nhưng, thực tế triển khai lại khác xa so với tinh thần của luật và các thông tư, nghị định hướng dẫn. Công khai nhiều khi chỉ mang tính hình thức, khiến người dân không có thông tin đầy đủ, dễ phát sinh băn khoăn, nghi ngờ.

Một cử tri ở xã thuộc tỉnh Quảng Trị từng phản ánh tại hội nghị tiếp xúc: năm 2024, xã triển khai xây dựng tuyến đường bê tông nội đồng dài 1,5km với tổng kinh phí dự toán 1,8 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách huyện hỗ trợ 700 triệu đồng, xã bố trí 600 triệu đồng, Nhân dân đóng góp 500 triệu đồng. Nhưng suốt quá trình thực hiện, UBND xã không công khai thu - chi, không niêm yết dự toán, quyết toán, cũng không tổ chức họp dân lấy ý kiến theo đúng quy định. “Chúng tôi không phản đối việc đóng góp, nhưng xã phải nói rõ: cấp trên hỗ trợ bao nhiêu, dân đóng bao nhiêu, chi vào hạng mục nào. Không thể có chuyện đóng góp mà không biết đồng tiền đi đâu, về đâu” - cử tri nhấn mạnh.

Ngân sách xã không phải chỉ là những con số khô khan. Đó là công cụ bảo đảm an sinh, là “mạch máu” nuôi dưỡng mọi hoạt động phát triển địa phương. Nếu HĐND không làm tròn vai trò giám sát, để buông lỏng quản lý, nguy cơ thất thoát, lãng phí, thậm chí tham nhũng ngân sách khó tránh khỏi. Minh bạch ngân sách, suy cho cùng, chính là thước đo trách nhiệm và hiệu quả quản lý của chính quyền cơ sở.

Giám sát đất đai - Thước đo bản lĩnh HĐND

Đất đai từ lâu vốn là lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp, dễ phát sinh tranh chấp và khiếu kiện. Ở cấp xã, đây cũng là vấn đề “nóng”, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của người dân. Không ít nơi chậm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, gây khó khăn cho sản xuất, kinh doanh. Có xã để tình trạng lấn chiếm, tranh chấp đất công kéo dài, chưa xử lý dứt điểm. Một số dự án thu hồi đất, chuyển đổi mục đích sử dụng lại thiếu công khai, minh bạch, khiến bức xúc trong dân ngày càng lớn. Thực tế ấy đặt ra yêu cầu, đòi hỏi HĐND cấp xã phải tăng cường hoạt động giám sát, thể hiện bản lĩnh không né tránh vấn đề nhạy cảm, dám chỉ rõ sai phạm, kiến nghị biện pháp khắc phục và quan trọng hơn là bảo vệ quyền lợi chính đáng của Nhân dân.

Năm 2023, trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Ban Kinh tế - Xã hội HĐND huyện Thạch Hà đã tổ chức giám sát chuyên đề về công tác công nhận lại diện tích đất ở trước ngày 18/12/1980 và cấp đổi sau đo đạc trên địa bàn huyện. Kết quả cho thấy, nhu cầu của người dân đối với lĩnh vực này rất lớn, song việc triển khai còn nhiều bất cập chậm trễ tiến độ, ảnh hưởng quyền lợi hợp pháp của người dân.

Thực tế ở Đắk Lắk cũng phản ánh những vướng mắc tương tự. Bà Lê Thị Hiền, ở xã Ea Drăng, cho biết: gia đình bà sinh sống ổn định trên mảnh đất rộng khoảng 450m² từ năm 1995, không tranh chấp, hồ sơ giấy tờ chuyển nhượng đầy đủ từ năm 2020 mới làm hồ sơ xin cấp “sổ đỏ”. Thế nhưng, gần năm năm trôi qua, hồ sơ của bà mới được xem xét giải quyết. Câu chuyện ấy không phải cá biệt mà là nỗi niềm chung của nhiều hộ dân ở các địa phương.

Đất đai luôn là nguồn lực đặc biệt quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cũng là “vùng trũng” dễ nảy sinh tiêu cực nếu thiếu minh bạch, thiếu trách nhiệm trong quản lý. Bởi vậy, giám sát về đất đai không chỉ dừng ở yêu cầu pháp lý, mà còn là đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn đời sống, từ khát vọng chính đáng của Nhân dân về một môi trường quản lý công tâm, liêm chính. Chỉ khi HĐND cấp xã thật sự nhập cuộc, làm việc với tinh thần sâu sát, bản lĩnh và khách quan, mới có thể góp phần làm trong sạch quản lý đất đai, củng cố lại niềm tin của người dân vào chính quyền cơ sở.

Thế nhưng, đất đai vốn là lĩnh vực phức tạp, đụng chạm nhiều lợi ích, đòi hỏi không chỉ sự am hiểu pháp luật mà còn cả kỹ năng giám sát tinh tế. Nếu đại biểu HĐND chỉ “nghe qua” mà thiếu nền tảng chuyên môn thì rất dễ rơi vào tình thế “biết sai mà không gỡ được”, “vào được mà không ra được” trong quá trình giám sát. Chính vì vậy, cơ cấu đại biểu thời gian tới cần tính đến yếu tố chuyên môn sâu, song song với việc khuyến khích, buộc các đại biểu đương nhiệm phải tự học hỏi, rèn luyện, nâng cao kỹ năng và nghiệp vụ. Có như vậy, HĐND mới đủ sức nắm bắt bản chất vấn đề, giám sát đến nơi đến chốn, đáp ứng kỳ vọng của cử tri đối với một lĩnh vực luôn nhạy cảm, khó và hệ trọng bậc nhất này.

BÌNH NGUYÊN – NGUYỄN THÙY

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/giam-sat-cua-hdnd-cap-xa-khi-van-hanh-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-bai-2-diem-nong-thu-thach-ban-linh-cua-dai-bieu-10389371.html