Giám sát 'vòng đời' của văn bản quy phạm pháp luật

4 giờ trướcBài gốc

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long giải trình tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Hạn chế tình trạng chia quá nhỏ các lĩnh vực cần có luật điều chỉnh

Nhận định về công tác xây dựng pháp luật nhiệm kỳ 2021 - 2025, ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Ninh Bình) nêu rõ, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã tập trung thực hiện và có nhiều giải pháp đột phá, đạt được con số văn bản pháp luật được ban hành phá kỷ lục từ trước đến nay.

Tuy nhiên, đại biểu thẳng thắn, "có những thời điểm nhất định, có những văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng và phát triển theo hướng tự phát, không thực sự tuân thủ những nguyên lý cơ bản của hệ thống pháp luật, dẫn đến mâu thuẫn, chồng chéo, tạo ra điểm nghẽn, cản trở sự phát triển".

ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Ninh Bình) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Trong bối cảnh tổng kết nhiệm kỳ, đại biểu kiến nghị một số giải pháp để góp phần tái cấu trúc hệ thống pháp luật. Theo đại biểu, hệ thống pháp luật hiện nay ngoài Hiến pháp là đạo luật gốc, phải xác định được nhóm văn bản luật có tính chất trụ cột, nền tảng, trung tâm, có tính ổn định cao để các văn bản luật khác phải tuân theo và bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và gắn kết cao. Ví dụ xác định các nhóm luật trụ cột như: nhóm các luật về tổ chức bộ máy nhà nước; nhóm các luật liên quan đến quyền con người, quyền công dân; nhóm các luật về kinh doanh; nhóm các luật thuế và ngân sách nhà nước…

"Làm được điều này sẽ tránh được tình trạng luật chuyên ngành nào cũng có điều khoản ưu tiên áp dụng hoặc luật chuyên ngành nào cũng có thể sửa đổi những nguyên tắc cơ bản, ổn định của những văn bản luật có tính chất trụ cột, làm phá vỡ tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Thực tế, vừa qua vẫn còn tình trạng luật chuyên ngành lại quy định về miễn, giảm thuế, về giữ lại một phần hoặc toàn bộ phí, về tổ chức bộ máy…”, đại biểu Mai Thị Phương Hoa nhấn mạnh.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Cũng theo đại biểu, các luật cần cơ bản quy định theo lĩnh vực mà không nên quy định theo đối tượng để tránh tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, trùng lặp hoặc thiếu đồng bộ. Những lĩnh vực mới phát sinh như kinh tế số, kinh tế dữ liệu, trí tuệ nhân tạo… cần được kịp thời luật hóa hoặc ban hành nghị quyết thí điểm. Việc chậm hình thành các ngành, lĩnh vực pháp luật mới sẽ làm cho việc điều chỉnh pháp luật trong một số trường hợp trở nên bị động, thiếu tính dẫn dắt và dự báo.

Bên cạnh đó, cần thể hiện rõ nét hơn vai trò kiến tạo phát triển của Nhà nước thông qua việc ban hành hợp lý các luật thúc đẩy phát triển các ngành, lĩnh vực được ưu tiên phát triển, như vừa qua Quốc hội đã ban hành Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế.

Để khắc phục tình trạng hệ thống pháp luật hiện hành còn nhiều tầng nấc, nhiều loại văn bản, đại biểu Mai Thị Phương Hoa đề xuất, nghiên cứu giảm bớt một số loại văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, cần xác định rõ hơn nữa phạm vi điều chỉnh của từng loại văn bản quy phạm pháp luật. Ví dụ, vấn đề nào phải được quy định trong luật, pháp lệnh, những vấn đề nào quy định trong nghị định, thông tư… Và phân định rành mạch hơn nữa thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của các chủ thể ban hành…

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Hiện nay, Bộ Tư pháp đang chủ trì xây dựng Đề án Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. "Đây là việc làm rất quan trọng và cần thiết", đại biểu Mai Thị Phương Hoa nêu rõ, nếu tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đã “thẳng hàng, ngay lối” thì hệ thống pháp luật cũng phải được tái cấu trúc để các văn bản pháp luật “thẳng hàng” và vững chãi, ổn định hơn, như vậy thể chế sẽ không còn là điểm nghẽn mà sẽ là động lực cho kiến tạo phát triển.

Thiết lập, vận hành hiệu quả hệ sinh thái tri thức pháp luật

Nhấn mạnh thời gian tới, xây dựng chính sách, pháp luật vẫn là trọng tâm, ĐBQH Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) cho biết, trước yêu cầu của tư duy mới, ủy quyền lập pháp mạnh mẽ, khối lượng công việc xây dựng pháp luật đặc biệt lớn. Trước mắt là 54 luật, nghị quyết trình Quốc hội kỳ này (trong đó có hàng trăm nội dung giao các cơ quan quy định chi tiết, hướng dẫn). Và yêu cầu xử lý hơn 830 quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập đã được Chính phủ chỉ ra trong Báo cáo thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết.

ĐBQH Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

"Việc tăng cường năng lực xây dựng chính sách, pháp luật, nhất là của Chính phủ vẫn đang là nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài và tiềm ẩn nhiều khó khăn".

Nhấn mạnh như vậy, đại biểu Đồng Ngọc Ba đề nghị cần khẩn trương có giải pháp cụ thể thúc đẩy phát triển, nâng tầm về chất của khoa học luật, gồm cả kinh tế học pháp luật, xã hội học pháp luật; kết nối hiệu quả lý luận pháp luật với xây dựng và thi hành pháp luật; bảo đảm lý luận pháp luật sinh ra từ thực tiễn và thực sự soi đường, dẫn dắt thực tiễn pháp luật.

Theo đại biểu Đồng Ngọc Ba, những lúng túng trong quy định về giá đất, về phân định phạm vi nội dung giữa luật và văn bản dưới luật; nhiều chính sách, quy định thiếu tầm nhìn dài hạn; sửa đổi, bổ sung có tính chất xử lý tình huống, bị động, ứng phó; hệ thống pháp luật có nguy cơ bị phân mảnh bất hợp lý… có một phần nguyên nhân từ cơ sở lý luận.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu đề nghị cần chú trọng thiết lập, vận hành hiệu quả hệ sinh thái tri thức pháp luật, nòng cốt là viện nghiên cứu - trường đại học - cơ quan xây dựng chính sách, pháp luật - cơ quan áp dụng, thi hành pháp luật. Xây dựng và phát huy vai trò đội ngũ học giả pháp lý xuất sắc, dẫn dắt tư duy pháp lý. Tăng cường nghiên cứu lý luận gắn với tổng kết thực tiễn, đặc biệt trong các lĩnh vực đất đai, doanh nghiệp, cạnh tranh, kinh tế số để hình thành các học thuyết pháp lý đặc thù của Việt Nam, dần hình thành trường phái pháp luật Việt Nam hiện đại.

Đồng thời, cần khẩn trương tăng cường tính chuyên nghiệp trong xây dựng pháp luật, trung tâm là các tổ chức pháp chế trong cơ quan Nhà nước và đội ngũ cán bộ pháp chế chuyên trách (hiện có hơn 1.900 người, trong đó ở Trung ương khoảng 1.300 người, ở địa phương khoảng 600 người).

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Công tác rà soát, kiểm tra văn bản cần được tăng cường, đổi mới phương pháp, tiếp cận cả trước, trong, sau ban hành cũng như thực thi văn bản; chú trọng vào nội dung, tính hợp lý, khả thi, bám sát thực tiễn, góp phần tháo gỡ, đồng thời ngăn ngừa điểm nghẽn về thể chế…

Đặc biệt, Quốc hội cần tập trung thỏa đáng cho giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Khi chúng ta đẩy mạnh ủy quyền lập pháp, luật chỉ quy định nguyên tắc, quy định khung, thì giám sát văn bản quy phạm pháp luật càng quan trọng hơn bao giờ hết.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

“Một nguyên tắc cơ bản của giám sát thực hiện ủy quyền là phải đến tận nơi quyền đó được thực hiện. Quốc hội không chỉ giám sát kết quả ban hành văn bản, mà phải giám sát cả "vòng đời" của văn bản đó trong đời sống xã hội”, đại biểu Đồng Ngọc Ba nhấn mạnh.

Giải trình trước Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long nêu rõ, trong thời gian tới, Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành, cơ quan, các chủ thể thực hiện tốt các quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu tại Nghị quyết 66-NQ/TW để phục vụ cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Anh Thảo

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/giam-sat-vong-doi-cua-van-ban-quy-pham-phap-luat-10393653.html