Giới hạn nào cho ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong nghệ thuật?

3 giờ trướcBài gốc

Khi “ca sĩ AI” gây sốt trong cộng đồng

Việc hàng loạt sản phẩm của AI trình diễn lại các ca khúc nổi tiếng thu hút vài nghìn lượt người xem chỉ sau 1-2 ngày, có những sản phẩm thu hút hàng triệu lượt xem sau 1 - 2 tuần trên kênh Nhạc Tình AI, AI Ca nhạc… khiến không ít người trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, kể cả những người vốn không mặn mà với trí tuệ nhân tạo cũng bắt đầu quan tâm.

Ca khúc “Say một đời vì em” do AI thể hiện đang “gây sốt” trong cộng đồng.

Câu chuyện ca sĩ Nguyên Vũ mua bản quyền ca khúc “Say một đời vì em” - một sản phẩm được “ca sĩ AI” thể hiện, phủ sóng từ mạng xã hội đến nhiều hàng quán - đang tiếp tục gây tranh cãi. Ngay cả lĩnh vực văn học - lãnh địa tưởng chừng có ít cơ hội dành cho AI nhất thì mới đây, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều cũng cho biết, đã có những sản phẩm được phát hiện có sử dụng AI.

Liên quan đến các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật có được từ AI, nhất là những ca khúc do “ca sĩ AI” thể hiện, số đông các ý kiến ủng hộ đều cho rằng các sản phẩm này vừa có sự mới lạ và vẫn chạm đến cảm xúc, trái tim của người nghe, thậm chí có những kỹ thuật biểu diễn của AI còn tốt hơn của ca sĩ biểu diễn. Cùng với những kỳ vọng được gửi gắm vào AI là những dự đoán về sự xuất hiện của những ngôi sao ảo có thể cạnh tranh với nghệ sĩ thật trong tương lai không xa. Ở chiều ngược lại, nhiều ý kiến cho rằng, dù sao đó cũng chỉ là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo, của máy móc, không thể thay thế được con người, không nên ủng hộ xu hướng này.

Trao đổi với chúng tôi, NSND Phạm Ngọc Khôi, Phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho biết, quan điểm của Hội là nhạc sĩ phải là người thật, không thể là AI. Trong sáng tác âm nhạc, con người phải là trên hết. Trong tất cả các cuộc thi, cuộc vận động sáng tác của Hội Nhạc sĩ Việt Nam, tất cả những sản phẩm của AI đều không hợp lệ. Sản phẩm của AI chỉ để tham khảo, không thể định giá, mang ra mua bán. AI cũng là do con người điều khiển, sáng tạo dựa trên những dữ liệu là kết quả sáng tạo của con người. Về những sản phẩm âm nhạc từ AI đang được đông đảo cộng đồng đón nhận, Phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho rằng, đây là những sản phẩm mang tính giải trí và ông không ủng hộ, cổ súy cho xu hướng này.

Ngay cả sản phẩm của AI được cộng đồng thừa nhận có giá trị nghệ thuật thì cũng cần phải xem xét thật kỹ. Nếu chỉ ủng hộ các sản phẩm hàng loạt, thậm chỉ được “ra lò” sau một vài phút thì sẽ không cần phải có nhạc viện, không cần nghệ sĩ biểu diễn vì AI tự hát được. Nếu không cần đào tạo, học hành, chỉ cần có máy tính đi cóp nhặt ý tưởng để cho ra sản phẩm ngay thì con người sẽ có nguy cơ trở thành nô lệ của chính AI.

Xu hướng tất yếu

Không phản đối việc sử dụng AI trong sáng tạo nghệ thuật, Thượng tá, nhạc sĩ An Hiếu, Phó trưởng khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội cho rằng, khi chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ số, tất cả các hoạt động trong đời sống đều liên quan đến công nghệ thì âm nhạc nói riêng, nghệ thuật nói chung không nằm ngoài xu hướng này.

Nhạc sĩ An Hiếu còn cho biết, hiện nay, Khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, đã đưa ứng dụng công nghệ trong các chuyên ngành nghệ thuật vào nội dung giảng dạy. Đây cũng là hoạt động triển khai cụ thể chủ trương của Bộ Quốc phòng về bình dân học vụ số. Cùng với việc tham gia các lớp tập huấn, tất cả các giảng viên của trường đều phải tự cập nhật kiến thức, tự học tập và đưa vào các bài giảng của mình.

Nhạc sĩ An Hiếu, Phó Trưởng khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học văn hóa Nghệ thuật Quân đội.

Cũng theo nhạc sĩ An Hiếu, ứng dụng AI trong hoạt động nghệ thuật là xu hướng chung của thế giới và người làm nghệ thuật Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng này. Cá nhân nhạc sĩ An Hiếu cũng đã ứng dụng cả trong hoạt động đào tạo và sáng tạo nghệ thuật. Khi viết về một tác phẩm về một chủ đề, lĩnh vực nào đó và cần có những gợi ý mới mẻ, cần có những gợi mở về những hướng đi lạ hơn, mới hơn và làm mới cho chính mình, anh đã nhờ đến AI.

Về sản phẩm âm nhạc của AI đang thịnh hành hiện nay, nhạc sĩ An Hiếu cho rằng chủ yếu vẫn là sản phẩm mang tính chất giải trí, được công chúng chấp nhận khi thấy nó hay, “bắt tai”, thậm chí còn đón nhận hơn cả những sản phẩm chúng ta đầu tư rất nhiều. Đây cũng là chuyện bình thường trong đời sống nghệ thuật. “Chúng ta phải chấp nhận sự thật là sản phẩm của AI làm nhanh hơn, có những cái rất hiệu quả, rất mới mẻ và thị trường giải trí sẽ phải bị chia sẻ. Có những đề tài hóc búa với người nghệ sĩ nhưng với AI thì không đề tài nào là không làm được nếu được cung cấp dữ liệu”, nhạc sĩ An Hiếu thừa nhận.

GS.TS Bùi Hoài Sơn, ủy viên chuyên trách ủy ban Văn hóa và xã hội của Quốc hội.

Nhận định câu chuyện về AI trong nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, đang mở ra một vấn đề đầy thú vị nhưng cũng nhiều tranh luận, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhấn mạnh: Chúng ta chứng kiến sự xuất hiện của những ca khúc AI, những giọng hát ảo có thể cất lên với cảm xúc được mô phỏng tinh vi đến mức khiến người nghe ngỡ như là thật. AI có thể trở thành một người bạn đồng hành đắc lực của nghệ sĩ, giúp họ gợi mở ý tưởng, thử nghiệm phong cách, mô phỏng âm thanh, phối khí, dựng hình ảnh hay tạo bối cảnh nhanh chóng hơn gấp nhiều lần so với cách làm truyền thống. Với những người sáng tạo độc lập, AI còn giúp giảm chi phí sản xuất, rút ngắn thời gian, mở rộng khả năng tiếp cận công chúng - nghĩa là dân chủ hóa quá trình sáng tạo. Một nghệ sĩ trẻ ở vùng quê giờ đây có thể tạo ra sản phẩm âm nhạc chất lượng, hòa trộn giữa giọng hát người thật và trí tuệ nhân tạo, để lan tỏa khắp thế giới. Đó là điều rất đáng mừng.

Con người vẫn phải là trung tâm và làm chủ công nghệ

Khuyến khích tận dụng công nghệ trong hoạt động nghệ thuật nhưng nhạc sĩ An Hiếu cũng cho rằng, nghệ sĩ không được phụ thuộc vào AI, không sử dụng tất cả những gì AI sản xuất ra mà chỉ tận dụng các gợi ý AI đưa ra để tham khảo. Khi sáng tạo, nghệ sĩ phải sử dụng ngôn ngữ của mình, đặc biệt là ngôn ngữ của người Việt để công chúng cảm nhận đấy là tác phẩm của Việt Nam, với màu sắc riêng có của Việt Nam với cá tính của chủ thể sáng tạo. Nếu bị phụ thuộc hoàn toàn vào AI thì con người không còn là chính mình nữa.

Nhiều sản phẩm được tạo ra từ AI thu hút lượng lớn người nghe, xem.

Nhạc sĩ An Hiếu còn cho biết, anh kịch liệt phản đối việc sử dụng AI sáng tác rồi mang tác phẩm đi dự thi. Hiện nay, trong các cuộc thi, cuộc vận động sáng tác đã xảy ra hiện tượng người ta đưa một bài thơ cho AI làm ra một bài nhạc rồi nhận mình là tác giả. Với các sản phẩm này, người có trình độ chuyên môn sẽ nhận ra ngay.

Trong đó, điểm dễ nhận ra nhất là tiếng Việt rất nhiều dấu còn sản phẩm AI thường bị ép lời, ép chữ vào nốt nhạc, lơ lớ như nghe ông Tây hát Chèo. Chưa kể, AI có thể bắt chiếc chính phong cách của người viết nhưng sẽ lặp lại khi sản xuất hàng loạt. Ngoài ra, bản quyền và những tranh chấp về bản quyền cũng là vấn đề cần được quan tâm khi sử dụng AI…

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng cho rằng, ngay cả khi khi AI có thể “sáng tác”, “hát”, “vẽ”, “diễn” và “viết” như con người thì AI vẫn chỉ là công cụ giúp con người tiến xa hơn trong nghệ thuật. Con người vẫn là trung tâm của sáng tạo. “Nếu chúng ta quá phụ thuộc vào công nghệ, sự sáng tạo của con người sẽ bị thui chột, cảm xúc thật sẽ bị thay thế bởi thuật toán. Nguy cơ mất việc của người trong nghề là có thật - đặc biệt với những công việc mang tính kỹ thuật hoặc lặp lại trong lĩnh vực sản xuất nội dung. Thậm chí, nếu không được kiểm soát, AI có thể làm thay con người trong khâu sáng tác, biểu diễn, thẩm định, khiến nghệ thuật trở nên lạnh lẽo, vô hồn”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nói.

Cũng theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, nghệ thuật không thể chỉ là sản phẩm của dữ liệu, mà phải là tiếng nói của tâm hồn. Công nghệ có thể thay thế lao động, nhưng không bao giờ thay thế được trái tim.

Vì vậy, điều cần thiết hiện nay không phải là “chống” AI, mà là đặt ra giới hạn và quy chuẩn sử dụng AI một cách có trách nhiệm. Nhà quản lý văn hóa cần sớm xây dựng hành lang pháp lý để xác định ranh giới giữa sáng tạo hỗ trợ bởi AI và sáng tạo thuần túy của con người; giữa sản phẩm gốc và sản phẩm do máy tạo ra. Phải có quy định rõ về bản quyền, quyền nhân thân, quyền sở hữu trí tuệ, bởi nếu không, các nghệ sĩ thật có thể bị đánh cắp chất giọng, phong cách hay hình ảnh mà không được bảo vệ. Đồng thời, cũng cần giáo dục công chúng nhận thức được đâu là giá trị thật, đâu là “bản sao kỹ thuật số”.

Minh Hà

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/kinh-te-van-hoa-the-thao/gioi-han-nao-cho-ung-dung-tri-tue-nhan-tao-trong-nghe-thuat--i785973/