Giữ hồn thổ cẩm Mường bên thác Mây xứ Thanh

2 giờ trướcBài gốc

Thác Mây (xã Thạch Quảng, Thanh Hóa) – thác nước “chín bậc tình yêu”, điểm nhấn cảnh quan gắn với không gian văn hóa Mường

Thổ cẩm – mạch nguồn văn hóa của người Mường Thạch Quảng

Trong ký ức của nhiều thế hệ người Mường ở Thạch Quảng, hình ảnh khung dệt gỗ mộc mạc đặt nơi hiên nhà hay sát bếp lửa là điều quen thuộc.

Xuất phát từ nhu cầu tự thân của đời sống và chiều sâu lịch sử, văn hóa, trước đây, hầu như nhà nào trong bản cũng có khung dệt, nhà nào cũng có người biết nghề.

Nghề dệt thổ cẩm không chỉ làm váy áo, chăn gối phục vụ sinh hoạt hằng ngày, mà còn gắn bó chặt chẽ với phong tục, tập quán, với những dấu mốc quan trọng trong cuộc đời mỗi người phụ nữ Mường.

Trong bộ trang phục truyền thống, bên khung cửi, người con gái Mường như phô diễn trọn vẹn vẻ đẹp dịu dàng, kín đáo mà quyến rũ.

Những dải cạp váy rực rỡ sắc màu, những tấm chăn, chiếc gối thổ cẩm không chỉ sưởi ấm những đêm đông vùng cao, ủ ấm giấc ngủ con trẻ, thắp lửa hạnh phúc lứa đôi, mà còn hàm chứa trong đó những giá trị văn hóa bền chặt, được trao truyền qua bao thế hệ.

Sinh ra, lớn lên rồi xây dựng tổ ấm trên vùng đất Nội Thành (xã Thạch Quảng), chị Quách Thị Vui là một trong những người phụ nữ vẫn ngày ngày gắn bó với khung dệt.

Cũng như bao cô gái Mường khác, ngay từ thuở nhỏ, chị đã được bà, mẹ cầm tay chỉ việc, truyền dạy từng đường thoi, sợi chỉ.

Từ năm 12 tuổi, chị Vui đã có thể dệt nên những hoa văn, họa tiết đẹp, đều tay. Chị chia sẻ chân thành: “Ngày trước, biết dệt thổ cẩm là một trong những tiêu chí quan trọng để chọn vợ của con trai Mường. Con gái trước khi về nhà chồng phải tự tay dệt chăn, gối, váy… mang theo, như một cách thể hiện sự khéo léo, siêng năng và biết gìn giữ truyền thống cha ông”.

Người phụ nữ Mường miệt mài dệt thổ cẩm bên khung cửi, gìn giữ nghề truyền thống của bản mường

Chính vì lẽ đó, thổ cẩm có vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của người Mường. Để làm ra một sản phẩm dệt truyền thống, người phụ nữ phải trải qua quy trình rất công phu, tỉ mỉ: từ trồng bông, nuôi tằm, ươm tơ, bật bông, kéo sợi đến dệt vải. Từng vòng quay của con xa đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn để sợi bông đều, mịn, không xơ rối.

Công đoạn nhuộm màu càng thể hiện trình độ và kinh nghiệm của người dệt, bởi màu sắc truyền thống đều được chiết xuất từ hoa, lá, vỏ cây rừng, qua ngâm, ủ, pha trộn mới cho ra những gam màu trầm ấm, hài hòa với thiên nhiên.

Hoa văn thổ cẩm Mường phong phú, đa dạng, phản ánh tình yêu thiên nhiên và thế giới quan của con người xứ Mường. Đó là hình mặt trời, cây hoa, hoa cà, hoa sen, những họa tiết hình học, hay hình ảnh con rồng, con rắn, con công… tất cả được sắp xếp theo quy luật hài hòa, cân đối.

Bởi vậy, chỉ cần một dải cạp váy trên hông người phụ nữ Mường cũng đủ sức gợi thương, gợi nhớ, làm say lòng người đối diện đó là tinh hoa núi rừng, là “hồn vía” bản mường kết tinh trong từng sợi chỉ.

Bảo tồn nghề dệt – giữ căn cốt văn hóa, mở lối phát triển bền vững

Nếu thổ cẩm truyền thống chứa đựng linh hồn văn hóa bản làng thì mỗi người phụ nữ Mường chính là một nghệ nhân dân gian. Họ không chỉ dệt vải, mà còn gửi gắm vào đó ký ức cộng đồng, niềm tin, khát vọng sống hài hòa với núi rừng, vũ trụ.

Tuy nhiên, cũng như nhiều giá trị văn hóa truyền thống khác, nghề dệt thổ cẩm ở Thạch Quảng đang đứng trước nguy cơ mai một khi nhịp sống hiện đại ngày càng lấn át, sản phẩm công nghiệp rẻ và tiện lợi hơn dần thay thế đồ thủ công.

Thực tế cho thấy, những sản phẩm văn hóa truyền thống từ thổ cẩm Mường đến các nghi lễ, lễ hội dân gian như cây bông trong lễ tục Kin Chiêng Boọc Mạy không chỉ là niềm tự hào về cội nguồn, mà còn là tiềm năng lớn để phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội địa phương.

Hoa văn thổ cẩm Mường được dệt thủ công tỉ mỉ, phản ánh đời sống, thế giới quan và bản sắc văn hóa bản mường

Khi được đặt trong không gian trải nghiệm, gắn với cảnh sắc thiên nhiên như thác Mây, bản Mường Thạch Quảng có đủ điều kiện để trở thành điểm đến hấp dẫn, nơi du khách không chỉ “xem” mà còn “chạm” vào văn hóa bản địa.

Trao đổi với phóng viên, lãnh đạo Sở VHTTDL Thanh Hóa khẳng định: “Việc bảo tồn và phát huy các nghề truyền thống, trong đó có nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Mường ở Thạch Quảng, là nhiệm vụ quan trọng nhằm gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Ngành sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương xây dựng các mô hình bảo tồn gắn với phát triển du lịch, hỗ trợ truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ, để di sản không chỉ được lưu giữ trong ký ức mà còn hiện diện sống động trong đời sống đương đại.”

TRẦN HOÀNG

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/dan-toc-ton-giao/giu-hon-tho-cam-muong-ben-thac-may-xu-thanh-193423.html