Gỡ bỏ sợi dây níu chân start-up Việt

4 giờ trướcBài gốc

Thế hệ doanh nghiệp khởi nghiệp (start-up) tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ với nhiều ý tưởng sáng tạo và khát vọng chinh phục thị trường. Tuy nhiên, để biến ý tưởng thành hiện thực và đi xa hơn, họ phải đối mặt với những rào cản không nhỏ.

Hai "nút thắt" lớn nhất chính là vốn – dòng máu nuôi dưỡng mọi kế hoạch mở rộng và pháp lý – nền tảng để doanh nghiệp khởi nghiệp có thể đứng vững, minh bạch và phát triển bền lâu. Khi bài toán tài chính còn nan giải và hành lang pháp lý chưa thực sự phù hợp với đặc thù sáng tạo, hành trình khởi nghiệp vẫn đầy chông gai, đòi hỏi sự tháo gỡ từ cả chính sách lẫn thị trường.

Doanh nghiệp khát vốn, ngân hàng dè dặt

Chia sẻ với Người Đưa Tin, ông Đậu Văn Nam – Nhà sáng lập ECOFA Việt Nam cho biết, trong giai đoạn cần vốn mở rộng sản xuất, công ty đã tìm cách tiếp cận ngân hàng nhưng thực tế rất khó khăn.

Nguyên nhân là các start-up thường không đáp ứng điều kiện vay, bởi ngân hàng chỉ chấp nhận bất động sản, đất đai làm tài sản thế chấp. Các tư liệu sản xuất, hợp đồng, thậm chí là công nghệ, đều không được công nhận. Do đó, doanh nghiệp không thể vay vốn dưới danh nghĩa công ty.

Trong nhiều trường hợp, nhà sáng lập buộc phải đứng ra vay cá nhân, thế chấp sổ đỏ của gia đình hoặc tài sản riêng để tiếp cận vốn ngân hàng. Tuy nhiên, nguồn vốn này không lớn, lãi suất cao, và toàn bộ rủi ro dồn lên vai cá nhân. Đây là khó khăn điển hình mà nhiều start-up, trong đó có ECOFA, phải đối diện khi muốn phát triển và mở rộng sản xuất.

Ông Đậu Văn Nam – Nhà sáng lập ECOFA Việt Nam.

Cũng trong tình trạng tương tự như ECOFA, bà Đặng Thị Mỹ Linh – Quản lý vận hành Công ty TNHH Công nghệ Nông nghiệp Enfarm nhìn nhận, đầu tư vào nông nghiệp thông minh cần vốn rất lớn, không chỉ cho nghiên cứu phát triển công nghệ mà còn để triển khai hạ tầng tại nông hộ.

Tuy nhiên, ngân hàng thường yêu cầu tài sản đảm bảo trong khi start-up công nghệ như Enfarm chủ yếu chỉ có tài sản trí tuệ. Các quỹ đầu tư cũng thận trọng, bởi nông nghiệp là lĩnh vực dài hạn, rủi ro cao, nên việc gọi vốn gặp nhiều trở ngại.

Trong lĩnh vực công nghệ vốn đang được đẩy mạnh phát triển trong thời kỳ chuyển đổi số hiện nay, câu chuyện về nguồn vốn cũng không dễ dàng hơn.

Ông Lê Anh Tiến – CEO CTCP Công nghệ Chatbot Việt Nam chỉ ra đến ba rào cản vốn của start-up công nghệ bao gồm thiếu tài sản thế chấp và lịch sử tín dụng khiến việc vay ngân hàng gần như bất khả thi ở giai đoạn đầu.

Tiếp đó là các quỹ đầu tư mạo hiểm thường yêu cầu sản phẩm phải có lượng người dùng lớn, doanh thu ổn định hoặc ít nhất là bằng chứng thị trường rõ ràng. Bên cạnh đó, start-up thời điểm mới thành lập thường thiếu mạng lưới kết nối và kinh nghiệm gọi vốn, càng hạn chế cơ hội tiếp cận nguồn tài chính.

Bà Bùi Thị Cẩm Vân – Giám đốc Khối Dịch vụ doanh nghiệp Công ty TNHH Buymed cũng chỉ ra nghịch lý trong thị trường vốn khi nguồn vốn chính cho các doanh nghiệp truyền thống Việt Nam vẫn là vốn vay ngân hàng với yêu cầu tài sản đảm bảo chủ yếu là bất động sản.

Điều này khiến nhiều doanh nghiệp có dòng tiền tốt nhưng ít tài sản cố định khó tiếp cận vốn, trong khi một lượng lớn vốn lại "chôn" trong bất động sản, ít tạo giá trị gia tăng và đẩy giá nhà ngày càng cao. Cùng lúc đó, lãi suất vay cao hơn quốc tế khiến doanh nghiệp Việt dễ bị thâu tóm.

Nhiều doanh nghiệp có dòng tiền tốt nhưng ít tài sản cố định khó tiếp cận vốn.

Bên cạnh đó, thị trường Việt Nam hiện thiếu nguồn vốn dài hạn cho các công ty và mô hình mới.

"Ở Singapore có GIC, Malaysia có Khazanah… là những quỹ do Chính phủ góp vốn và thường đầu tư dài hạn 5–10 năm hoặc lâu hơn để nuôi dưỡng các doanh nghiệp công nghệ mới cho đến khi trưởng thành. Tuy nhiên Việt Nam hiện lại chưa có mô hình tương tự, trong khi đặc thù của doanh nghiệp dược – y tế là cần nguồn vốn "dài hơi" cho nghiên cứu và phát triển sản phẩm", bà Ngọc nói.

Đại diện các doanh nghiệp đều bày tỏ kỳ vọng rằng hệ thống ngân hàng sẽ sớm có cơ chế tín dụng đặc thù cho start-up, chấp nhận tài sản trí tuệ, sáng chế, giải pháp công nghệ hoặc các giải thưởng chính thức như một loại tài sản thế chấp.

Song song, cần thêm quỹ đầu tư trong nước theo chuẩn quốc tế, sẵn sàng đầu tư mạo hiểm và có cơ chế đồng đầu tư với Nhà nước để chia sẻ rủi ro. Những giải pháp này sẽ mở ra dòng vốn mới, giúp start-up bớt phụ thuộc vào bất động sản và mở rộng cơ hội tiếp cận nguồn lực.

Giấc mơ lớn nhưngbị bó chặt bởi khungpháp lý chưa minh bạch

Bên cạnh vốn, vấn đề pháp lý cũng là thách thức lớn đối với những doanh nghiệp khởi nghiệp vốn non trẻ, còn ở giai đoạn sơ khai. CEO Chatbot Việt Nam Lê Anh Tiến nhận xét, dù pháp luật đã có nhiều đổi mới tích cực, các start-up vẫn vướng không ít rào cản.

Ông Tiến chỉ ra một trong những vướng mắc cốt lõi của start-up Việt là khung pháp lý chưa theo kịp chuẩn mực quốc tế, khiến việc tiếp cận vốn từ các quỹ nước ngoài gặp nhiều hạn chế. Nhà đầu tư quốc tế thường yêu cầu môi trường minh bạch, ổn định và phù hợp thông lệ như cam kết WTO hay các FTA.

Trong khi đó, tại Việt Nam, các quy định về tỉ lệ sở hữu nước ngoài trong một số lĩnh vực công nghệ còn hạn chế, thủ tục đăng ký đầu tư lại phức tạp hơn so với Singapore hay Thái Lan. Điều này khiến nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm tỏ ra do dự.

"Bên cạnh đó, hiện nay Việt Nam chưa có cơ chế rõ ràng cho các hình thức huy động vốn hiện đại như gọi vốn cộng đồng (equity crowdfunding – ECF). Thiếu cơ chế này khiến các start-up khó tiếp cận được nguồn vốn lớn từ các tổ chức, tập thể mà buộc phải dựa vào tự đầu tư từ nguồn nội lực hoặc các quỹ đầu tư mạo hiểm truyền thống", ông Tiến cho hay.

Ông Đỗ Minh Hiếu – Giám đốc Công ty TNHH Merdes Creative thì đánh giá, chính sách thuế tại Việt Nam cũng cần tiếp tục cải thiện để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp mới. Hiện nay, doanh nghiệp nhỏ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp 15% thay vì 20%.

Với các doanh nghiệp khởi nghiệp, trong hai năm đầu là giai đoạn khó khăn nhất, ông Hiếu đề xuất miễn hoặc giảm sâu thuế thu nhập doanh nghiệp để tạo dư địa phát triển, đồng thời duy trì mức VAT 8% nhằm hỗ trợ chi phí đầu vào.

Từ góc nhìn của đại diện Buymed, vấn đề không chỉ là thuế hay thủ tục mà còn ở tầm chiến lược. Bà Vân cho rằng Việt Nam cần sớm triển khai cơ chế sandbox để doanh nghiệp thử nghiệm mô hình mới, dưới sự giám sát và hỗ trợ của Nhà nước.

Đồng thời, cần thành lập quỹ đầu tư tư nhân có hỗ trợ từ Chính phủ, tập trung vào các doanh nghiệp tiềm năng thay vì đầu tư dàn trải. Đây sẽ là công cụ hữu hiệu để tạo ra những doanh nghiệp phát triển mạnh, đủ sức cạnh tranh trong khu vực và toàn cầu.

Tổng thể, tháo gỡ rào cản pháp lý và tạo cơ chế linh hoạt sẽ giúp start-up giảm chi phí tuân thủ, thu hút đầu tư quốc tế, mở rộng thị trường, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu phát triển công nghệ mới và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Từ những chia sẻ của doanh nghiệp, có thể thấy vốn và pháp lý là hai rào cản then chốt với thế hệ start-up Việt. Nếu không tháo gỡ, ý tưởng sáng tạo khó có cơ hội trưởng thành, còn thị trường trong nước bỏ lỡ cơ hội hình thành các doanh nghiệp dẫn dắt.

Trong bối cảnh kinh tế số, đổi mới sáng tạo là động lực phát triển, việc thiết kế cơ chế tín dụng đặc thù, xây dựng quỹ đầu tư dài hạn, hoàn thiện khung pháp lý theo chuẩn quốc tế là yêu cầu cấp bách. Đây không chỉ là hỗ trợ start-up mà còn là khoản đầu tư chiến lược của quốc gia, giúp nâng cao sức cạnh tranh, tránh tụt hậu so với các nước trong khu vực.

Thế hệ doanh nhân trẻ đã sẵn sàng với khát vọng vươn mình. Điều họ cần lúc này là dòng vốn linh hoạt và hành lang pháp lý minh bạch, để những ý tưởng táo bạo không chỉ dừng lại trên giấy, mà có thể trở thành doanh nghiệp Việt đủ sức cạnh tranh toàn cầu.

Nguyễn Hồng Nhung

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/go-bo-soi-day-niu-chan-start-up-viet-204251011103036543.htm