Góp ý kiến hiến kế xây dựng 1 bộ sách giáo khoa thống nhất

6 giờ trướcBài gốc

Trong chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Chính phủ yêu cầu bảo đảm từ năm học 2026-2027, sẽ có một bộ sách giáo khoa thống nhất dùng trên toàn quốc, đồng thời tiến tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Nhiều bộ sách vẫn còn bất cập

Một giờ học của cô trò Trường THCS Nguyễn Hiền, phường Tân Thới Hiệp, TP.HCM. Ảnh: NGUYỄN QUYÊN

Ông Nguyễn Văn Ngai, nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM chia sẻ những năm qua, chủ trương một chương trình - nhiều bộ sách giáo khoa đã được triển khai, với ba bộ sách chính thức đưa vào giảng dạy. Các bộ sách đã góp phần tích cực trong công cuộc đổi mới giáo dục, mang đến nhiều cách tiếp cận khác nhau, giúp giáo viên có thêm lựa chọn và học sinh được học tập trong môi trường linh hoạt hơn.

Tuy nhiên, thực tế cũng bộc lộ nhiều bất cập. Mỗi bộ sách có ưu điểm riêng, nhưng cũng tồn tại những điểm chưa hoàn thiện. Từ cách sử dụng ngôn ngữ đến việc trình bày nội dung vẫn còn gây tranh cãi. Một số bộ sách bị phản ánh có “hạt sạn”, khiến dư luận không khỏi lo ngại về chất lượng và tính nhất quán của tài liệu giảng dạy.

Ngoài ra, các địa phương áp dụng bộ sách khác nhau đã tạo ra sự xáo trộn và khó khăn nhất định trong việc tiếp cận kiến thức khi các em chuyển trường. Dù trên lý thuyết, sách giáo khoa chỉ là tài liệu tham khảo trong chương trình, nhưng thực tiễn cho thấy vai trò của sách trong quá trình học tập là rất lớn.

TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD&ĐT) đánh giá việc có nhiều bộ sách đem lại cơ hội lựa chọn và tạo ra cạnh tranh, qua đó khuyến khích sự nỗ lực đổi mới của các nhóm tác giả, nhà xuất bản. Giáo viên, nhà trường có thể chọn bộ sách phù hợp hơn với điều kiện dạy học của mình.

“Tuy nhiên, nhiều bộ sách chưa chắc đồng nghĩa với sự đa dạng, bởi nội dung và cấu trúc vẫn có thể khá giống nhau. Phụ huynh, giáo viên đôi khi rơi vào tình trạng lúng túng khi chọn lựa, chi phí xã hội để biên soạn và phát hành sách giáo khoa cũng lớn hơn. Nếu khâu thẩm định chưa thật sự chặt chẽ, sự chênh lệch về chất lượng giữa các bộ là điều khó tránh” - ông Vinh nhận định.

Bộ sách giáo khoa thống nhất tạo sự công bằng

Ở góc độ cán bộ quản lý, ông Nguyễn Văn Hùng, nguyên Hiệu trưởng Trường Tiểu học Mê Linh, TP.HCM, chia sẻ dù các bộ sách đều dựa trên một khung chương trình chung, nhưng cách trình bày nội dung, bố cục, phương pháp tiếp cận ở từng bộ sách giáo khoa lại khác nhau, dẫn đến sự thiếu đồng bộ và khó khăn trong việc đánh giá, hỗ trợ giáo dục trên toàn quốc.

Từ thực tế trên, ông Hùng cho rằng việc có một bộ sách giáo khoa thống nhất mang lại nhiều lợi ích như đảm bảo công bằng trong tiếp cận giáo dục, thống nhất trong kiểm tra, đánh giá. Đặc biệt tiết kiệm chi phí vì sách do Nhà nước biên soạn, cân nhắc việc sử dụng lại sách cũ, tránh tình trạng "mỗi năm một bộ mới" như hiện nay.

Cô trò Trường Tiểu học Đặng Thùy Trâm, phường An Hội Tây trong một giờ học. Ảnh: NGUYỆT NHI

Đồng quan điểm, TS Hoàng Ngọc Vinh khẳng định một bộ sách giáo khoa thống nhất tạo sự đồng bộ trong toàn hệ thống, từ Bắc vào Nam, từ thành thị đến vùng sâu vùng xa. Giáo viên ít bị lúng túng, phụ huynh và học sinh không phải so sánh hay tranh luận nhiều. Nhà nước cũng dễ quản lý, tiết kiệm nguồn lực trong biên soạn, in ấn, phân phối. Tuy nhiên, khó khăn là nhu cầu của từng vùng miền và sự khác biệt về năng lực học sinh có thể không được phản ánh đầy đủ.

“Nếu một bộ sách không được thiết kế theo chuẩn hiện đại, giàu tính mở thì nguy cơ cứng nhắc, thiếu chỗ cho sáng tạo trong dạy và học là điều phải tính đến” - ông Vinh nói.

Nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM Nguyễn Văn Ngai cũng bày tỏ sự đồng tình với chủ trương có một bộ sách giáo khoa thống nhất, bởi điều này xuất phát từ thực tế giảng dạy và nhằm tạo thuận lợi, bình đẳng trong giáo dục.

Ông Ngai cho rằng trước khi biên soạn bộ sách giáo khoa thống nhất, Hội đồng biên soạn cần có sự đánh giá, rà soát kỹ lưỡng các bộ sách hiện hành để chắt lọc những điểm tích cực, kế thừa các ưu điểm và loại bỏ những hạn chế. Đây là cơ sở để xây dựng một bộ sách hoàn chỉnh, ưu việt hơn, đồng thời tiết kiệm thời gian và công sức.

Giờ học tin học của học sinh Trường THCS Nguyễn Hiền, phường Tân Thới Hiệp. Ảnh: NGUYỄN QUYÊN

Về công tác biên soạn, ngoài các chuyên gia, nhà quản lý giáo dục, theo ông Ngai, cần có sự tham gia của những giáo viên đang trực tiếp giảng dạy - những người hiểu rõ nhu cầu thực tiễn, đối tượng học sinh và môi trường lớp học.

Bên cạnh đó, công tác thẩm định sách cần được đổi mới, cần tuyển chọn những người có chuyên môn vững, có kinh nghiệm, khách quan, trách nhiệm để đảm bảo chất lượng sách trước khi được đưa vào sử dụng.

Ngoài ra, bộ sách giáo khoa thống nhất cần chú ý đến sự đa dạng của đối tượng học sinh. Bởi khả năng tiếp cận kiến thức của các em khác nhau. Vì vậy, trong quá trình biên soạn, cần phân chia kiến thức thành nhiều mức độ: Kiến thức tối thiểu – phần lớn học sinh phải đạt được; kiến thức mở rộng – dành cho học sinh khá, giỏi. Điều này giúp tăng tính linh hoạt trong giảng dạy và phù hợp với nhiều trình độ khác nhau.

Là cán bộ quản lý, ông Đinh Văn Trịnh, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Hiền, phường Tân Thới Hiệp, TP.HCM, chia sẻ bộ sách phải được biên soạn một cách khoa học, cân đối về thời lượng và phù hợp với tâm lý lứa tuổi. “Không thể dồn nội dung từ nhiều bộ sách hiện có thành một bộ chung, mà cần được thiết kế lại, đảm bảo đủ thời lượng cho từng tiết học” - ông Trịnh nói.

Hơn nữa, khi biên soạn bộ sách dùng chung, cần đảm bảo tính kế thừa. Việc kế thừa từ những bộ sách hiện hành cần có sự chọn lọc, lấy tinh hoa, loại bỏ những bất cập đã bộc lộ trong quá trình sử dụng thực tế.

“Việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất không mâu thuẫn với chủ trương đa dạng hóa tài liệu dạy học. Bộ sách này có thể đóng vai trò như một "sách chuẩn”, là cơ sở chính để tổ chức giảng dạy, kiểm tra, đánh giá. Các bộ sách khác có thể được sử dụng như tài liệu tham khảo" - ông Trịnh cho hay.

Ở góc nhìn khác, ông Hoàng Ngọc Vinh nói: "Sự thống nhất phải đặt ở chương trình khung quốc gia, còn sách giáo khoa chỉ là công cụ để hiện thực hóa mục tiêu đó. Có thể có một bộ hoặc nhiều bộ, nhưng điểm mấu chốt là tất cả phải bảo đảm tiêu chuẩn khoa học, sư phạm, nhất là tính gợi mở, khuyến khích sự tò mò, sáng tạo, dẫn dắt học sinh tìm đến tài liệu tham khảo...

Như vậy, ngay cả một bộ sách thống nhất, nếu được biên soạn theo tinh thần hiện đại và linh hoạt, vẫn có thể bảo đảm sự đa dạng trong thực tiễn giảng dạy".

Cần thử nghiệm trước khi áp dụng đại trà

Mục tiêu của Bộ Chính trị là đưa bộ sách mới vào sử dụng ngay trong năm học tới. Để đảm bảo tiến độ cần có kế hoạch rõ ràng cho từng giai đoạn, từng đầu việc. Trong kế hoạch đó, phải xác định rõ nội dung cần làm, người chịu trách nhiệm và thời gian hoàn thành cụ thể.

Rút kinh nghiệm từ các lần biên soạn trước, việc thử nghiệm trên một số địa phương với điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau là rất cần thiết. Điều này sẽ giúp bộ sách được điều chỉnh kịp thời trước khi triển khai đại trà trên toàn quốc.

(Ông NGUYỄN VĂN NGAI, Nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM)

NGUYỄN QUYÊN - THANH THANH

Nguồn PLO : https://plo.vn/gop-y-kien-ke-xay-dung-1-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-post871215.html