Hộ kinh doanh 'trở mình' trước giờ G bỏ thuế khoán

một giờ trướcBài gốc

Những thay đổi này đặt ra bài toán về công bằng thuế, khả năng duy trì sinh kế và động lực kinh doanh trong khu vực kinh tế truyền thống, nơi nhiều chuyên gia cho rằng ngưỡng 200 triệu đồng đã lỗi thời và cần điều chỉnh.

Các tiểu thương lo lắng khi sắp phải kê khai doanh thu, bỏ thuế khoán. Ảnh: P.U

Nỗi lo hàng tồn kho... trước "giờ G"

Từ 2026, hộ và cá nhân kinh doanh phải kê khai doanh thu, chi phí dựa trên hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Điều này buộc các tiểu thương chuẩn hóa sổ sách, nhưng phần lớn giao dịch hiện nay dựa vào quan hệ, thỏa thuận miệng, hoặc thanh toán tiền mặt, ghi chép sổ tay. Lượng hàng tồn kho hiện tại trở thành "điểm nóng" trong quá trình chuyển đổi.

Bà Thu Thanh, tiểu thương 20 năm bán quần áo ở chợ Tân Bình (TPHCM), nói: hàng nhập từ các xưởng nhỏ, chỉ ghi tay theo dõi. Nhiều lô vài chục đến vài trăm bộ không có hóa đơn. Vài năm nay sức mua giảm, hàng bán chậm khiến lượng tồn kho tăng. Nếu bỏ hàng thì lỗ, kê khai lại không được vì gần như toàn bộ không có hóa đơn.

Tại chợ An Đông, ông M. Tâm kinh doanh túi xách, giày dép nhập từ Quảng Châu, phần lớn hàng mua qua trung gian hoặc đường tiểu ngạch, không có hóa đơn đầu vào, thanh toán chủ yếu tiền mặt. "Bỏ thuế khoán thì không kê khai được hàng tồn kho, không biết phải làm sao", ông Tâm nói.

Các cửa hàng chuyên bán đồ cũ, đồ sưu tầm hay hàng nhập khẩu qua livestream cũng gặp tình trạng tương tự. Bà Ngọc Lan, chủ cửa hàng đồ gốm sứ Nhật Bản tại TPHCM, cho biết: "Hàng thu gom từ nhiều nguồn, hầu như không có hóa đơn chứng từ. Nếu phải kê khai theo thuế mới, toàn bộ hàng hóa hiện có không chứng minh được đầu vào".

Hoạt động mua bán tại chợ truyền thống, cửa hàng tạp hóa hay quán ăn lâu nay dựa nhiều vào quen biết và thỏa thuận miệng. Chứng từ giấy tay hiếm hoi không đáp ứng yêu cầu quản lý thuế, thậm chí có thể dẫn đến rủi ro pháp lý.

Các ban quản lý chợ tại TPHCM cho biết thời gian qua, nhiều tiểu thương đến hỏi cách kê khai hàng tồn kho, được hướng dẫn kê khai theo số lượng thực tế kèm sổ tay ghi chép nếu có, nhưng việc chấp nhận chính thức vẫn chờ cơ quan thuế.

Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc nhận định: nút thắt lớn nhất là hàng tồn kho không hóa đơn. Thời gian áp dụng thuế khoán, phần lớn họ không yêu cầu hoặc lưu hóa đơn mua hàng. Theo quy định, hàng hóa mua vào phải có chứng từ hợp pháp, trừ các trường hợp đặc biệt như mua của nông dân hay ngư dân...

Nếu không có hướng dẫn linh hoạt, hộ kinh doanh sẽ phải loại bỏ phần lớn hàng tồn kho, chịu lỗ, hoặc khai khống, dẫn đến rủi ro pháp lý. Đây là áp lực kép: vừa đòi hỏi tuân thủ chính sách, vừa tạo áp lực tài chính nặng nề.

Đề xuất nâng ngưỡng chịu thuế

Bên cạnh chứng từ, nhiều tiểu thương lo ngại chi phí vận hành sẽ tăng, thủ tục phức tạp khiến họ "đuối sức" khi chuyển đổi. Nhiều tiểu thương "đứng ngồi không yên" vì đang chật vật chuẩn bị chuyển đổi từ thuế khoán sang hóa đơn điện tử.

Nhiều hộ kinh doanh lớn tuổi còn gặp rào cản lớn khi phải thao tác trên ứng dụng xuất hóa đơn điện tử. Họ lo lắng nếu nhập sai số tiền sẽ dẫn đến chênh lệch doanh thu hoặc không biết phải xử lý thế nào khi khách trả lại hàng.

Tính đến tháng 10-2025, theo Cục Thuế (Bộ Tài chính), cả nước có 3,83 triệu hộ kinh doanh. Trong đó, khoảng 1,7 triệu hộ doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm được miễn thuế, 883.000 hộ doanh thu 200 triệu đến 3 tỉ đồng chịu tác động chính khi bỏ thuế khoán, 39.000 hộ doanh thu trên 3 tỉ đã áp dụng kê khai.

Đáng chú ý, ngưỡng miễn thuế 200 triệu đồng/năm được cho là quá thấp, chưa phản ánh chi phí thực tế, tạo bất bình đẳng với người lao động hưởng lương.

Bà Hồng Thy, chủ shop thời trang tại TPHCM, cho biết doanh thu bình quân 1,5-1,8 triệu đồng/ngày, tương đương 45-50 triệu đồng/tháng, nhưng sau khi trừ chi phí nhập hàng, tiền thuê mặt bằng 13 triệu, điện nước, lợi nhuận ròng chỉ còn 9-10 triệu đồng.

Mức này thấp hơn mức giảm trừ gia cảnh cho một cá nhân làm công ăn lương. "Doanh thu cao trên giấy nhưng lợi nhuận thực nhận không tương xứng nghĩa vụ thuế", bà Thy nói. Trường hợp của bà Thy không cá biệt. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ như cửa hàng tạp hóa, quán ăn... ở các thành phố lớn đều có doanh thu vượt mức 200 triệu đồng một năm nhưng chi phí đầu vào, thuê mặt bằng và giá nguyên liệu cao dẫn đến tiền lời thấp.

Các chuyên gia còn chỉ ra hộ kinh doanh không vận hành như doanh nghiệp mà là cấu trúc kinh tế - xã hội gia đình, nơi 2-4 thành viên lao động cùng, chia sẻ chi phí sinh hoạt và khấu hao tài sản. Lấy tổng doanh thu làm căn cứ tính thuế dễ gây sai lệch, đặc biệt với hộ có biên lợi nhuận thấp, chi phí vận hành cao hoặc sử dụng lao động gia đình.

Một chuyên gia thuế phân tích, không ít hộ doanh thu lớn nhưng lợi nhuận ròng rất mỏng, chỉ đủ nuôi sống các thành viên. Nếu không tính đúng - đủ, thuế sẽ trở thành gánh nặng, triệt tiêu động lực kinh doanh và ảnh hưởng khả năng tái đầu tư, thậm chí an sinh của các hộ lao động tự do.

Một doanh nghiệp gốm sứ lo hàng tồn kho. Ảnh: XL

Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn Thuế Trọng Tín, đề xuất ngưỡng doanh thu 1 tỉ đồng là hợp lý, phần nào tạo sự công bằng, bình đẳng. Mức này cũng phù hợp với quy định hộ kinh doanh từ 1 tỉ đồng trở lên phải dùng máy tính tiền kết nối cơ quan thuế, tạo đồng bộ và thuận tiện cho người nộp thuế.

Quan điểm này cũng được nhiều đại biểu Quốc hội chia sẻ khi thảo luận dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi. Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu mức 200 triệu đồng/năm quá thấp, hộ kinh doanh tạp hóa hay bán đồ ăn sáng lợi nhuận tối đa 50%, chỉ thu về 7-8 triệu đồng/tháng, chưa đủ chi phí sinh hoạt gia đình.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cũng cho rằng đánh thuế trên doanh thu là không hợp lý. Ông đề xuất cần thay đổi mức khởi điểm thuế, đối với người bán hàng, đại lý, mức tối thiểu phải 1,5 tỉ đồng; nhóm ngành dịch vụ, mức tối thiểu 500 triệu; nhóm sản xuất, kinh doanh vật liệu tối thiểu 1 tỉ, nhằm đảm bảo thu nhập trên 260 triệu/năm mới chịu thuế.

Chuyên gia cảnh báo, dựa vào doanh thu để tính thuế sẽ thiếu công bằng, bởi doanh thu cao chưa hẳn tương ứng lợi nhuận thực tế. Cần xây dựng công thức tính thuế dựa trên lợi nhuận ròng, khấu trừ chi phí hợp lý và chia theo số lao động trong gia đình, đảm bảo "đánh thuế theo khả năng nộp thuế, không đánh thuế vào sinh kế".

Trong bối cảnh này, việc nâng mức khởi điểm chịu thuế cho hộ kinh doanh không chỉ đảm bảo công bằng, mà còn giúp hàng triệu tiểu thương an tâm kinh doanh, duy trì sinh kế và khuyến khích mở rộng đầu tư. Đây là cơ hội để hộ kinh doanh từng bước chuyển đổi từ mô hình truyền thống lệ thuộc thủ công và quan hệ cá nhân, sang phương thức quản lý minh bạch, kê khai hóa đơn chứng từ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương và quốc gia.

Bỏ thuế khoán là bước cần thiết để hiện đại hóa quản lý thuế, minh bạch nguồn gốc hàng hóa và doanh thu, tạo môi trường cạnh tranh công bằng. Tuy nhiên, hàng triệu tiểu thương đang đứng giữa hai ngã rẽ: tuân thủ quy định mới hoặc đối mặt rủi ro pháp lý, chi phí cao và áp lực tài chính.

Để chính sách thuế thực sự hỗ trợ, cơ quan quản lý cần hướng dẫn kê khai hàng tồn kho thiếu chứng từ, điều chỉnh ngưỡng doanh thu chịu thuế, khuyến khích đánh thuế dựa trên lợi nhuận ròng, chi phí hợp lý và lao động gia đình. Đây là bước đi quan trọng bảo vệ sinh kế hộ kinh doanh nhỏ, duy trì nguồn thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Ngày 19-11, tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định sẽ tính toán lại ngưỡng doanh thu khởi đầu áp dụng thuế với hộ kinh doanh, phù hợp thực tế và tạo công bằng với nhóm lao động có thu nhập từ tiền công. Quá trình sửa đổi luật cũng sẽ xem xét nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế với người làm công ăn lương, từ đó xác định chính sách thuế với hộ kinh doanh hợp lý hơn.

Lê Hoàng

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/ho-kinh-doanh-tro-minh-truoc-gio-g-bo-thue-khoan/