Mới đây, tại hội nghị “Triển khai hoạt động hướng nghiệp cho HSSV trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” do Viện Nghiên cứu ứng dụng công nghệ và phát triểnnhân lực, nhân tài Việt Nam và Viện Nghiên cứu Danh nhân tổ chức, các giáo sư, tiến sĩ, các nhà khoa học đã bàn luận về vấn đề học ĐH của HSSV hiện nay.
Quang cảnh hội nghị
GS.TS Mai Văn Hưng (Trường ĐH Giáo dục, ĐHQG Hà Nội) cho rằng, đa số HSSV chỉ quan tâm đến “nghề” mà chưa chú ý đến “nghiệp”. “Nghề - Job" là thuật ngữ chung nhất đề cập đến bất kỳ hoạt động nào, là một vị trí hoặc vai trò cụ thể mà bạn nhận được thù lao, thu nhập.
"Nghề nghiệp - Work" là một lĩnh vực chuyên môn đòi hỏi đào tạo và chuyên môn. Còn "Sự nghiệp – Carrier" là sự tiến triển của công việc và kinh nghiệm trong một lĩnh vực đã chọn. Tóm lại, “Nghiệp” là mang đến cảm giác sâu sắc về mục đích và sự thỏa mãn trong công việc của một người, thường liên quan đến đam mê cá nhân hoặc mong muốn tạo ra sự khác biệt.
Kết quả nghiên cứu của Viện nghiên cứu xã hội Mỹ đã đưa ra 10 đặc điểm chính của người Việt Nam, trong đó, đặc điểm thứ 5 là: “Họ yêu thích kiến thức và hiểu biết nhanh, nhưng lại ít khi học từ đầu đến cuối, nên kiến thức của họ không có tính hệ thống hay cơ bản. Thêm vào đó, người Việt Nam không học chỉ để lấy kiến thức”.
Điều này được thực tế chứng minh qua việc học hành và lựa chọn nghề nghiệp của HSSV. Khi còn nhỏ, trẻ học vì áp lực của gia đình, bố mẹ; lớn lên, họ học vì danh vọng hoặc công việc tốt. Lên đến bậc ĐH, số người đi học để lấy kiến thức, học vì hiếu học là rất ít.
GS.TS Mai Văn Hưng chia sẻ về giáo dục hướng nghiệp cho HSSV
Theo GS.TS Mai Văn Hưng, còn lại, một số SV đi học vì danh dự của gia đình (trong gia đình có nhiều người học ĐH, bằng cấp cao), vì sức ép của cha mẹ (muốn học trường này nhưng cha mẹ muốn học trường khác); vì sĩ diện (bạn đi học ĐH, mình cũng phải học ĐH); vì triết lý học để đổi đời (cứ nghĩ rằng, học ĐH sẽ thành công; tuy nhiên không phải ai cũng biết áp dụng kiến thức để đổi đời); vì không biết làm gì, học gì; học vì đã trúng tuyển ĐH, vì học nghề...
GS Mai Văn Hưng đã chỉ ra những thách thức và hướng tiếp cận mới trong việc hỗ trợ HSSV lựa chọn và theo đuổi nghề nghiệp phù hợp. Việc này đòi hỏi sự phối hợp giữa các bên liên quan, cũng như sự chuyển đổi trong hệ thống giáo dục để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người học và xã hội.
Vì vậy trong nhà trường, cha mẹ, người định hướng nghề nghiệp cần nắm bắt năng lực của mỗi cá nhân – đó là tâm lý, sinh lý, phù hợp với một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có hiệu quả. Ví dụ, một người có năng lực trí tuệ vận động cơ thể thì chọn nghề thiên về thực hành như nấu ăn, trang trí, làm thủ công, nhảy múa, thể thao...
Người có năng lực trí tuệ về bản thân thường chọn nghề cần sự suy ngẫm, chiêm nghiệm, tưởng tượng, ghi chép, mơ mộng hoặc ở một mình, tận hưởng sự yên tĩnh...
Người có năng lực trí tuệ về người khác thường làm nghề liên quan đến giao tiếp, trò chuyện, lắng nghe, thương lượng, đàm phán, giảng dạy... phù hợp với môi trường tương tác, hợp tác, lãnh đạo, hỗ trợ cộng đồng...
Ngoài ra có những nghề phù hợp với người có năng lực về trí tuệ ngôn ngữ, trí tuệ logic – toán học, trí tuệ âm nhạc, trí tuệ không gian, trí tuệ tự nhiên...
Các nhà khoa học dự hội nghị
Làm sao để phát hiện ra năng lực, sở trường của mỗi HSSV? TS Giáp Bình Nga đã giới thiệu về nghiên cứu hệ thống trắc nghiệm hướng nghiệp bằng nhiều phương pháp và nhiều đối tượng. Như phương pháp trắc nghiệm Holland: Công cụ này đánh giá tính cách và sở thích nghề nghiệp phổ biến, giúp xác định 6 nhóm tính cách chính: Làm việc thực tế, nghệ thuật, quản lý, nghiên cứu, xã hội, nghiệp vụ... Ngoài ra còn có công cụ trắc nghiệm dành cho học sinh THCS, THPT...
Không chỉ học đại học mà còn có thể học nghề hoặc du học để nâng cao chất lượng đào tạo, ngôn ngữ là con đường mà HSSV có thể lựa chọn đề phát triển nghề nghiệp bản thân. “Cần có sự kết nối giữa nhà trường, gia đình và xã hội để hỗ trợ HSSV trong việc lựa chọn và theo đuổi nghề nghiệp, làm sao có thể phát triển các năng lực, sở thích cá nhân, đa dạng hóa các lựa chọn nghề nghiệp, không chỉ tập trung vào các nghề truyền thống”, GS Hưng kết luận.
Cũng tại Hội nghị, Chủ tịch Trung ương Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực, nhân tài Việt Nam Vũ Ngọc Phương đã công bố quyết định bổ nhiệm GS.TSKH.Phan Xuân Sơn làm Viện trưởng Viện Nghiên cứu Danh nhân.
TS.Nguyễn Thị Kim Oanh - Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Danh nhân cho biết, Viện Nghiên cứu Danh nhân được thành lập ngày 17.7.2021 với sứ mệnh nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp và những cống hiến xuất sắc của các Danh nhân đối với sự phát triển lịch sử văn hóa nhân loại; phát huy giá trị tư tưởng, sự nghiệp và những cống hiến của các danh nhân để xây dựng nền tảng văn hóa.
Viện Nghiên cứu Danh nhân đã quy tụ được nhiều nhà khoa học uyên thâm trong nghiên cứu khoa học cùng tham gia các hoạt động của Viện và đông đảo các thành viên cùng có tinh thần kính ngưỡng các Danh nhân.
Hội đồng Cố vấn gồm 8 thành viên: TS.Lê Doãn Hợp (nguyên Bộ trưởng Bộ TT-TT trước đây); TS.Thang Văn Phúc Chủ tịch Hội Kỷ lục gia Việt Nam (nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ); TS.Nhà báo Nhị Lê (nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản); Ông Nguyễn Phú Bình - Chủ tịch Hội Liên lạc với người nước ngoài ở Việt Nam (nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao)...
QUỲNH HOA