Hà Nội cần đầu tư thêm vỉa hè đủ tiêu chuẩn để người dân đi bộ an toàn, thuận lợi. (Ảnh VIẾT THÀNH)
Mục tiêu của quy hoạch nhằm xây dựng không gian đô thị - nơi mà người dân có thể tiếp cận mọi nhu cầu thiết yếu trong vòng 15 phút đi bộ hoặc đi xe đạp, nhất là ở khu vực trung tâm mở rộng và đô thị vệ tinh.
Đây là một phần của định hướng phát triển đô thị bền vững và thông minh. Theo định hướng này, Hà Nội sẽ tập trung vào việc cải thiện hạ tầng giao thông công cộng, tối ưu hóa sử dụng đất và thay đổi thói quen của người dân nhằm giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Mô hình “đô thị 15 phút” do Giáo sư Carlos Moreno đề xuất năm 2016, nhấn mạnh vào việc tiếp cận các dịch vụ thiết yếu (làm việc, giáo dục, y tế, thương mại, giải trí…) trong vòng 15 phút đi bộ hoặc xe đạp, thúc đẩy di chuyển bền vững và giảm phụ thuộc ô-tô.
Áp dụng mô hình này, thành phố Paris (Pháp) đã tiến hành mở rộng vỉa hè, tăng cây xanh, bố trí lại trường học và bệnh viện. Các kết quả có được đã chứng minh mô hình “đô thị 15 phút” giúp giảm khí thải, cải thiện sức khỏe cộng đồng và gia tăng gắn kết xã hội.
Với mỗi mô hình phát triển mới, câu hỏi đặt ra luôn là sự phù hợp. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, sự phù hợp của mô hình “đô thị 15 phút” với Hà Nội là rõ nét. Quy hoạch Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã định hướng hình thành các đô thị mới theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) kết hợp đô thị 15 phút.
Tại Hà Nội, mô hình “đô thị 15 phút” đã hiện diện tại một vài đại đô thị, mang tiện ích đến cư dân chỉ trong vài phút, góp phần giảm ùn tắc và ô nhiễm, phù hợp triết lý lấy người dân làm trung tâm, phát triển đô thị nhân văn, bền vững. Mục tiêu và ý nghĩa của mô hình là tạo không gian sống tiện nghi, phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống. Không chỉ giúp người dân dễ dàng tiếp cận với các khu vực mua sắm, dịch vụ y tế, giáo dục, giải trí, không gian công cộng gần nhà, mô hình này còn giúp người dân dễ dàng tiếp cận công việc. Đặc biệt với Hà Nội - một đô thị đang phải đối diện với quá nhiều áp lực về giao thông, môi trường, mô hình “đô thị 15 phút” sẽ giúp thành phố giải tỏa được “sức nóng” với việc phát triển, tăng cường sử dụng các phương tiện xanh, giao thông công cộng.
Kiến trúc sư Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhận định, Hà Nội có hơn 10 triệu dân, hằng năm dân số cơ học tăng rất mạnh, cho nên cần sớm phát triển và hoàn thiện hệ thống đường sắt đô thị; hệ thống đường vành đai 4, vành đai 5 cùng các tuyến đường xuyên tâm.
Theo Thạc sĩ, kiến trúc sư Vũ Hoàng Yến, giảng viên Trường đại học Kiến trúc Hà Nội, việc áp dụng mô hình “đô thị 15 phút” cần phải được điều chỉnh cho phù hợp điều kiện cụ thể của từng thành phố và khu vực, với sự tập trung vào việc phát triển cơ sở hạ tầng giao thông đa dạng, xây dựng đô thị xanh, và khuyến khích sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững. Nhiều chuyên gia khuyến nghị, cần chiến lược riêng cho từng khu vực, tránh áp dụng công thức chung. Những vấn đề cần lưu ý của Hà Nội là việc địa hình và quy hoạch hiện tại của thành phố đã “quen” với phân vùng chức năng tách biệt, khiến việc chuyển sang không gian đa chức năng khó khăn, đặc biệt ở khu phố cổ và đô thị cũ - nơi có mật độ dân cư cao.
Nhận định về chiến lược ưu tiên của Hà Nội trong thời gian tới, kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng, nên lấy trung tâm thành phố, với địa bàn phường Hoàn Kiếm, Cửa Nam làm điểm xuất phát, bởi đây sẽ là môi trường phát triển kinh tế-văn hóa-xã hội trọng điểm, nhưng phải trở thành vùng phát thải thấp. Những vấn đề cần giải quyết cho khu vực này là giao thông công cộng, hạ tầng kỹ thuật đô thị, hạ tầng năng lượng, bãi đỗ xe và không gian sinh kế.
Một vấn đề khác cần lưu ý là hạ tầng đi bộ và xe đạp còn hạn chế. Hà Nội đã đầu tư rất nhiều cho giao thông nhưng vẫn thiếu không gian an toàn cho người đi bộ, đi xe đạp. Khi vỉa hè đủ tiêu chuẩn đi bộ hiện diện ở mọi nơi, thì mới có thể tạo lập được “đô thị 15 phút” cũng như phát huy hiệu quả hệ thống giao thông công cộng.
Để áp dụng mô hình này, thành phố phải đầu tư hạ tầng giao thông công cộng; mở rộng vỉa hè, xây dựng mạng lưới đường xe đạp và không gian xanh; quy hoạch hỗn hợp chức năng đất đai, ưu tiên khu vực TOD quanh ga đường sắt đô thị; tăng cường sự tham gia của cộng đồng; xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ…
Cùng với chiến lược phát triển đô thị thông minh, hướng đến việc ứng dụng công nghệ, dữ liệu để nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân, việc áp dụng mô hình “đô thị 15 phút” sẽ giúp Hà Nội giải quyết vấn đề khoảng cách và khả năng tiếp cận tiện ích thiết yếu. Khi hai mô hình này được kết hợp, Hà Nội đang mở ra hướng đi chiến lược để kiến tạo một đô thị đáng sống, hiện đại, nhân văn và bền vững.
MINH THU