Khát vọng 'sếu đầu đàn' - Động lực mới cho kinh tế tư nhân Việt NamBài 4: Những kinh nghiệm quốc tế - Góc nhìn cho Việt Nam

7 giờ trướcBài gốc

Những tập đoàn như Samsung, Hyundai (Hàn Quốc) hay Toyota (Nhật Bản)… không chỉ là niềm tự hào quốc gia mà còn là biểu tượng toàn cầu về sức mạnh công nghệ, quản trị và tầm nhìn chiến lược. Kinh nghiệm phát triển kinh tế tư nhân tại các nước này đem lại nhiều bài học giá trị cho Việt Nam trên hành trình khơi dậy khát vọng vươn lên bằng sức mạnh của doanh nghiệp dân tộc.

Dây chuyền lắp ráp ô tô tại nhà máy của Thaco Kia (Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải).

Tập đoàn tư nhân - “xương sống” của nhiều nền kinh tế lớn

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, Trung Quốc là ví dụ điển hình về việc chuyển hướng chính sách để giải phóng sức mạnh khu vực kinh tế tư nhân. Năm 1980, Thâm Quyến, Chu Hải, Sán Đầu và Hạ Môn được chọn phát triển thành các đặc khu kinh tế. Chính phủ đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo môi trường kinh doanh minh bạch - ổn định, giảm rào cản pháp lý và chi phí không chính thức. Đặc biệt, doanh nghiệp tư nhân được tiếp cận tín dụng ưu đãi, giảm thuế, phí và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Thành quả của chính sách này là Thâm Quyến từ làng chài 30.000 dân sống rải rác trong các ngôi làng nhỏ trở thành trung tâm công nghệ mới với GDP tăng tới 24.500% trong giai đoạn 1978-2014.

Trung Quốc cũng xây dựng hệ sinh thái tài chính - công nghệ đồng bộ, từ các quỹ đầu tư mạo hiểm nhà nước đến trung tâm khởi nghiệp công nghệ cao. Nhà nước vừa là nhà đầu tư, vừa là nhà kiến tạo thị trường, dẫn dắt doanh nghiệp vào những ngành chiến lược như AI, bán dẫn, năng lượng xanh. Đồng thời, kiểm soát chặt các rủi ro hệ thống như bất động sản, tài chính phi chính thức, và các tập đoàn công nghệ lớn nhằm bảo đảm sự ổn định dài hạn của nền kinh tế.

Nhờ đó, từ nước thuộc nhóm có thu nhập thấp Trung Quốc chuyển mình thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Chính sách hỗ trợ khoa học - công nghệ cũng giúp nước này tạo ra hàng loạt doanh nghiệp khổng lồ về thương mại điện tử, logistics thông minh và số hóa toàn diện như Alibaba, Tencent, Huawei... Tính đến năm 2024, nước này có hơn 55 triệu doanh nghiệp tư nhân, chiếm 92,3% tổng số doanh nghiệp đăng ký, đóng góp 50% ngân sách, hơn 60% GDP, 70% đổi mới công nghệ và 80% việc làm thành thị.

Tương tự, ở Hàn Quốc, quá trình phát triển doanh nghiệp tư nhân bắt đầu từ những năm 60 của thế kỷ XX. Theo kinh nghiệm của Hàn Quốc, nhà nước đã có sự hậu thuẫn đặc biệt để hình thành nên những tập đoàn tư nhân lớn phát triển theo định hướng và dẫn dắt của nhà nước để đi theo đúng quy luật của thị trường.

Chính phủ Hàn Quốc tập trung công nghiệp hóa nhanh vào các lĩnh vực như thép, đóng tàu, hóa chất, điện tử tiêu dùng và xe hơi. Các chính sách hỗ trợ vốn vay để xuất khẩu, ưu đãi thuế, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đã góp công lớn trong sự hình thành và tăng trưởng nhanh chóng của dòng vốn tư nhân.

Nhờ các ưu đãi này, các Chaebol (tập đoàn gia đình lớn) bắt đầu xuất hiện. Những doanh nghiệp như Samsung, SK, Lotte, Hyundai... trở thành lực đẩy cho tăng trưởng nhanh chóng của kinh tế Hàn Quốc trong vài thập kỷ sau đó.

Nhiều doanh nghiệp vươn lên trong xây dựng năng lực công nghệ và đổi mới vững mạnh, nắm giữ bản quyền với những công nghệ then chốt trong phát triển công nghệ thế giới, như DRAM, CDMA... Hằng năm, doanh thu từ phí bản quyền công nghệ mà các công ty và tập đoàn quốc tế khác trên thế giới phải trả cho các công ty Hàn Quốc góp một phần không hề nhỏ vào doanh thu của công ty Hàn Quốc và GDP quốc gia.

Theo Tiến sĩ Trần Đình Thiên, hiện mô hình tư nhân Hàn Quốc là sự kết hợp của nhà nước định hướng chiến lược, lấy kinh tế tư nhân làm nền tảng, các Chaebol dẫn dắt tăng trưởng và sự cạnh tranh quốc tế làm động lực thúc đẩy. Chính sách phát triển doanh nghiệp tư nhân ở Hàn Quốc đã tạo động lực cho nền kinh tế nước này phát triển, trở thành thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) khá sớm.

Còn tại Nhật Bản, Zaibatsu - các tập đoàn kinh tế gia đình đa ngành như Mitsubishi, Mitsui, Sumitomo - là động lực chính giúp Nhật Bản vươn lên từ đống tro tàn sau Thế chiến thứ hai để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào thập niên 1970.

Định hướng của Nhật Bản là biến Zaibatsu thành “xương sống” kinh tế thông qua các khoản cấp tín dụng dài hạn, lãi suất thấp và bảo hộ thị trường nội địa, giúp các tập đoàn như Toyota, Sony mở rộng quy mô. Điển hình, ngành công nghiệp ô tô được ưu tiên phát triển linh kiện cấp I và II, giúp Nhật Bản vượt qua Mỹ vào năm 1967, trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn thứ hai thế giới.

Báo cáo của OECD năm 2023 cho thấy, khu vực kinh tế tư nhân Nhật Bản đóng góp hơn 80% GDP, với 3,8 triệu doanh nghiệp, trong đó 99% là doanh nghiệp vừa và nhỏ hỗ trợ mạng lưới Zaibatsu, Keiretsu…

Những bài học cho Việt Nam

Việt Nam đã có những hình mẫu bước đầu - các “sếu đầu đàn” đang bay lên bằng chính đôi cánh nội lực, nhưng cũng không thể tách rời khỏi môi trường chính sách ngày càng cải thiện. Điển hình như Vingroup, tập đoàn tư nhân duy nhất tại Việt Nam đầu tư bài bản từ công nghệ, giáo dục đến sản xuất ô tô, công nghệ cao. Thương hiệu VinFast hiện là biểu tượng của khát vọng công nghiệp hóa trong thời đại số. Hay Thaco, dẫn đầu ngành công nghiệp ô tô, đầu tư bài bản vào khu công nghiệp phụ trợ, logistics, cơ khí - là một trong số ít doanh nghiệp Việt đủ tầm quy hoạch “thành phố công nghiệp”.

Những tập đoàn này không chỉ tạo giá trị nội tại, mà còn hình thành hệ sinh thái vệ tinh, định hình ngành nghề, nâng cấp chuỗi giá trị và chuẩn hóa thị trường - vai trò mà một chính sách hay một cơ quan nhà nước khó thể làm đơn lẻ.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hệ thống pháp luật minh bạch, ổn định và công bằng là yếu tố then chốt để thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài. Tại Việt Nam, việc này đang đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của cả cơ quan nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp trong việc xây dựng và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ kinh doanh. Đặc biệt, cần có sự đồng thuận và hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan để bảo đảm rằng các chính sách được triển khai một cách hiệu quả và kịp thời, phù hợp với bối cảnh phát triển của nền kinh tế trong nước.

Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore cho rằng, một trong những chính sách để phát triển kinh tế tư nhân là lập bản đồ cải biến các ngành công nghiệp, tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng đột phá, đẩy mạnh đổi mới công nghệ, sáng tạo và hội nhập quốc tế. Từ đó, Nhà nước sẽ tận dụng các doanh nghiệp tinh nhuệ để phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ và nâng cao giá trị gia tăng.

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Việt cũng cho rằng, trọng tâm của chính sách phát triển kinh tế tư nhân là sự chọn lọc. Không chỉ chọn lọc ngành, mà các công trình trọng điểm cũng cần ưu tiên phát triển theo giai đoạn, dựa trên nguồn lực thực tế. Cần xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tư nhân, hỗ trợ doanh nghiệp dựa trên mức độ đóng góp thực tế cho ngân sách, việc làm và xã hội.

Từ mô hình Trung Quốc, Tiến sĩ Cấn Văn Lực cho rằng, để khơi thông tiềm năng khu vực tư nhân Việt Nam cần kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch - ổn định - bình đẳng; bảo đảm cạnh tranh lành mạnh giữa các khu vực kinh tế, giảm chi phí tuân thủ và rào cản gia nhập thị trường. Cải cách thể chế và thủ tục hành chính mạnh mẽ, tập trung vào các nút thắt như cấp phép đầu tư, thuế, đất đai, tín dụng và bảo hiểm xã hội. Phát triển hệ sinh thái tài chính cho đổi mới sáng tạo, bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, chương trình tín dụng xanh và chuyển đổi số; tăng cường liên kết doanh nghiệp - viện nghiên cứu - trường đại học, phát triển các cụm liên kết ngành và trung tâm đổi mới sáng tạo vùng. Cùng với đó, quản trị rủi ro kinh tế vĩ mô hiệu quả, kiểm soát chặt các lĩnh vực nhạy cảm như bất động sản, tài chính phi chính thức và công nghệ số mà không triệt tiêu động lực thị trường…

Phát triển khu vực kinh tế tư nhân không chỉ là yêu cầu thực tiễn, mà còn là trụ cột chiến lược trong quá trình hiện đại hóa đất nước. Từ những bài học kinh nghiệm quý báu của Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản có thể thấy, sự phát triển mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân không phải là kết quả ngẫu nhiên, mà là thành quả của tầm nhìn chiến lược, chính sách nhất quán và môi trường thể chế thuận lợi do Nhà nước kiến tạo. Tiếp thu những kinh nghiệm này, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để khơi dậy tiềm năng to lớn từ khu vực tư nhân…

(Còn nữa)

Nhóm phóng viên

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/khat-vong-seu-dau-dan-dong-luc-moi-cho-kinh-te-tu-nhan-viet-nam-bai-4-nhung-kinh-nghiem-quoc-te-goc-nhin-cho-viet-nam-715800.html