Khi rủi ro tim mạch nằm trong DNA của bạn

4 giờ trướcBài gốc

Theo các chuyên gia, cứ 250 người lại có một người mang gen FH, nhưng hơn 70% chưa từng được chẩn đoán. Điều đó đồng nghĩa, hàng triệu người đang sống với “quả bom hẹn giờ” trong cơ thể mà không hề hay biết.

“Chất sáp sống” và cái bẫy trong mạch máu

Cholesterol thực chất không xấu. Nó là một chất béo dạng sáp, cần thiết cho việc tạo hormone, vitamin D và cấu trúc màng tế bào. Cơ thể sử dụng “xe tải” lipoprotein để vận chuyển cholesterol đi khắp nơi, trong đó HDL là loại tốt, còn LDL là loại dễ gây tắc nghẽn mạch máu.

Vấn đề xảy ra khi lượng LDL quá nhiều. Những “xe tải” này bị mắc kẹt lại trong thành mạch, tạo thành các mảng bám. Cơ thể nhận diện đây là vật thể lạ, kích hoạt phản ứng viêm. Khi lớp mạch bị tổn thương, máu đông lại để “vá chỗ hở”, nhưng chính cục máu đông đó lại có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn, dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Tiến sĩ Stephen Kopecky, chuyên gia tim mạch tại Mayo Clinic, ví von: “Hãy tưởng tượng một chiếc dằm đâm vào da bạn. Nó đỏ, sưng và đau. Thành mạch khi chứa cholesterol cũng phản ứng tương tự, và đôi khi cái ‘dằm’ đó giết chết ta mà ta không hề biết.”

Khi “định mệnh” nằm trong gen

Với những người mắc FH, cơ thể không thể loại bỏ cholesterol dư thừa hiệu quả. Kết quả là mức LDL luôn cao gấp 2–4 lần người bình thường, ngay cả khi họ ăn uống rất khoa học.

Tiến sĩ Ashish Sarraju, bác sĩ tim mạch dự phòng tại Đại học Stanford, cho biết: “Nếu bạn có người thân mắc cholesterol cao, hoặc từng bị đau tim sớm (trước 50 tuổi với nam, 60 tuổi với nữ), bạn cần được xét nghiệm sớm. Bởi FH thường di truyền thẳng qua các thế hệ mà không hề được nhận ra.”

Một số dấu hiệu có thể gợi ý tình trạng này bao gồm sự xuất hiện của các nốt nhỏ màu vàng quanh mắt hoặc gân tay do cholesterol lắng đọng, vòng trắng mờ bao quanh mống mắt (arcus senilis), và mức LDL cao trên 190 mg/dL dù người bệnh vẫn duy trì chế độ ăn uống cũng như lối sống lành mạnh.

Trẻ em có cha hoặc mẹ mắc FH nên được kiểm tra cholesterol từ 9–11 tuổi. Với người trưởng thành, không có độ tuổi nào là “quá sớm” để kiểm tra sức khỏe tim mạch.

Khi biết sớm, bạn có thể chiến thắng

Chẩn đoán FH không phải bản án, mà là cơ hội để hành động. Theo bác sĩ Kopecky, chế độ ăn và tập luyện dù không “chữa” được gen, vẫn có thể giảm đến 80% nguy cơ tim mạch.

Ăn uống thông minh: Ưu tiên thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật, cá, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế tối đa thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn và đường tinh luyện. Giữ cân nặng ổn định và tránh hút thuốc.

Vận động hợp lý: Duy trì ít nhất 150 phút tập thể dục nhịp điệu mỗi tuần như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe. Với những người làm việc văn phòng, nên đứng dậy vận động nhẹ mỗi giờ để cải thiện tuần hoàn.

Điều trị y học: Người mắc Tăng Cholesterol Máu Gia Đình (FH) thường cần sử dụng thuốc, phổ biến nhất là statin, giúp giảm LDL và ổn định mảng xơ vữa. Trong các trường hợp nặng hơn, bác sĩ có thể chỉ định thêm thuốc ức chế PCSK9 – một tiến bộ mới trong điều trị cholesterol di truyền.

Biết gen, vượt gen

“Không ai chọn được DNA của mình,” Tiến sĩ Sarraju nói, “nhưng chúng ta có thể chọn cách phản ứng với nó.” Việc tầm soát sớm, kiểm tra định kỳ và tuân thủ điều trị giúp người mắc FH sống khỏe mạnh như bất kỳ ai khác.

Và trên hết, câu chuyện của cholesterol không chỉ là câu chuyện của y học, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm với di sản di truyền của chính mình, rằng đôi khi, sức khỏe không chỉ bắt đầu từ bữa ăn hôm nay, mà từ chính những sợi DNA được trao từ đời trước.

BẢO KHANH

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/doi-song/khi-rui-ro-tim-mach-nam-trong-dna-cua-ban-177302.html