Kiên quyết xử lý vi phạm, nâng hiệu quả giám sát tàu cá, hướng tới gỡ 'thẻ vàng' IUU

17 giờ trướcBài gốc

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu kết luận. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN

Kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, tính đến 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc. Các địa phương đang rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như An Giang, Cà Mau…

Hiện cả nước đã có 28.164/28.431 tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (đạt 99,06%).

Hàng tuần, các địa phương rà soát, cập nhật danh sách tàu cá nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu VMS để các cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm (nếu có).

Hàng ngày, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cung cấp danh sách tàu cá hoạt động gần ranh giới, mất kết nối VMS gần ranh giới với các nước để theo dõi, liên lạc với chủ tàu, thuyền trưởng; cảnh báo không vi phạm khai thác IUU hoặc vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Tình trạng tàu cá vi phạm quy định về VMS đã giảm so với cùng kỳ năm 2024. Tính đến 30/6/2025, tàu từ 24 mét trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu (giảm 5.833 lượt tàu)/619 tàu (giảm 531 tàu), mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu (giảm 110 lượt tàu)/21 tàu (giảm 71 tàu), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu (giảm 5 lượt tàu)/4 tàu (giảm 3 tàu). Từ đầu năm 2025 đến nay, số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) được triển khai tại 94 điểm lên cá, tăng 32 điểm so với cùng kỳ năm 2024. Từ đầu năm đến 30/6/2025, có 95.806 lượt tàu xuất cảng (tăng 80.218 lượt tàu)/25.759 tàu (tăng 17.377 tàu), 90.121 lượt tàu cập cảng (tăng 81.344 lượt tàu)/23.407 tàu (tăng 19.405 tàu), sản lượng thủy sản khai thác qua cảng là 280.981 tấn (tăng 231.761 tấn)...

Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá...).

Một số địa phương chưa bố trí đủ nguồn lực (kinh phí, nhân sự, trang thiết bị....) để thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động khai thác tại cảng cá, triển khai hệ thống eCDT; tuần tra, kiểm soát tàu cá trên biển, tại các bãi ngang, cửa sông, cửa lạch, đảo...; chưa có biện pháp hiệu quả, ngăn chặn, xử lý tình trạng tàu cá không cập cảng chỉ định theo quy định để bốc dỡ sản phẩm thủy sản.

Số lượng tàu cá, doanh nghiệp sử dụng hệ thống eCDT vẫn còn thấp so với thực tế. Hiện mới có khoảng 25.000 tàu thực hiện rời, cập cảng trên eCDT.

Các lực lượng chức năng đang nỗ lực xử phạt triệt để vụ việc vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Kết quả xử phạt tàu cá vi phạm ngắt kết nối VMS trên biển, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển vẫn còn thấp so với vụ việc được phát hiện.

Việc cập nhật thông tin xử phạt vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản theo quy định tại địa phương chưa đầy đủ, kịp thời.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì Hội nghị. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN

“Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu (EC) nếu các hoạt động chống khai thác IUU được duy trì thực hiện và tiếp tục xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng như vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối VMS...”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến trao đổi.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, hiện nay các hệ thống dữ liệu như VMS (giám sát hành trình tàu cá), VNFishbase (cơ sở dữ liệu nghề cá) đã được kết nối và chia sẻ với nhiều lực lượng chức năng, bao gồm công an, biên phòng, cảnh sát biển, kiểm ngư Trung ương và địa phương. Dữ liệu này được sử dụng chung, góp phần hỗ trợ các cảng cá trong việc kiểm tra và giám sát hoạt động của tàu cá cập cảng. Việc kiểm tra nhật ký khai thác và hành trình của tàu cá hiện chỉ mất từ 5-10 phút/tàu. Nhờ các hệ thống điện tử, cán bộ tại cảng có thể đối chiếu thông tin hành trình, tọa độ khai thác và sản lượng với dữ liệu đã được tàu khai báo.

Tại cuộc họp, đại diện các địa phương kiến nghị nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và xử lý các hành vi vi phạm trong khai thác thủy sản; đề xuất xử lý nghiêm các hành vi cố tình vi phạm như tháo gỡ, ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS); đẩy mạnh khởi tố các vụ việc đủ điều kiện để tăng tính răn đe...

Về công nghệ, các địa phương đề xuất tích hợp các phần mềm hiện có, xây dựng hệ thống cảnh báo tự động khi tàu mất kết nối, bảo đảm tính liên thông giữa các lực lượng chức năng. Một số ý kiến đề xuất được phân cấp rõ ràng, chủ động xây dựng các dự án cụ thể phù hợp với đặc thù từng địa phương, đặc biệt trong việc quy hoạch cảng cá, vùng khai thác và quản lý đội tàu...

Bảo vệ nguồn lợi thủy sản và sinh kế lâu dài của ngư dân

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu kết luận. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần có sự chuyển đổi căn bản về tư duy và phương pháp tiếp cận để giải quyết tận gốc nguyên nhân của tình trạng vi phạm IUU, không chỉ để “đáp ứng EU”, mà còn phải khơi thông ngành kinh tế thủy sản Việt Nam, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và sinh kế lâu dài của ngư dân; duy trì xuất khẩu bền vững, giữ vững thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

“Chống IUU không thể là một cuộc vận động, một phong trào, càng không thể là một chiến dịch mang tính đối phó. Đây là trách nhiệm quốc gia”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Đến nay, hệ thống pháp luật về thủy sản, bảo vệ môi trường, bảo tồn biển đã có, Phó Thủ tướng thẳng thắn nêu rõ, vấn đề chủ yếu do tổ chức thực hiện còn hình thức, đối phó và thiếu thực chất. Do đó, Phó Thủ tướng yêu cầu tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là các nghị định liên quan đến chính sách hỗ trợ khai thác xa bờ và xử phạt vi phạm hành chính.

"Luật và nghị định phải đủ mạnh, rõ ràng, phân cấp triệt để cho địa phương trong quản lý tàu, kiểm tra cảng, xử lý vi phạm. Phải mở rộng đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý, bao gồm cả doanh nghiệp chế biến, thương mại. Cùng với đó là chế tài minh bạch, kịp thời, phân cấp rõ ràng, tránh đùn đẩy trách nhiệm", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo Phó Thủ tướng, một trong những yêu cầu cấp thiết là phải lượng hóa các mục tiêu: Không có tàu vi phạm vùng biển nước ngoài, có hệ thống giám sát hành trình đầy đủ, bảo vệ ngư trường và sinh kế. Mỗi bộ, ngành, địa phương cần có cơ chế đánh giá cụ thể, công khai, minh bạch, trách nhiệm hóa đến từng khâu.

Chuyển đổi số được nhấn mạnh là trụ cột để thực hiện giám sát, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát tàu cá. Phó Thủ tướng nêu rõ, dữ liệu cần được tích hợp đa mục tiêu, kết nối hệ thống VMS, nhật ký điện tử, dữ liệu dân cư, kiểm soát cảng cá, vệ tinh và định vị AIS. Cơ sở dữ liệu phải cho phép tương tác hai chiều, cảnh báo sớm, lưu vết hành trình, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và blockchain để bảo mật và xác minh thông tin. Việc giám sát tàu không chỉ để “xử lý” mà còn để “hướng dẫn, cảnh báo và hỗ trợ”.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu kết luận. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN

Bên cạnh đó, Việt Nam cần chủ động hợp tác với các tổ chức như Global Fishing Watch, WWF, EU và Hoa Kỳ để học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận giải pháp công nghệ.

Bộ Quốc phòng kết hợp giữa nhiệm vụ quốc phòng với giám sát khai thác thủy sản. Lực lượng cảnh sát biển, biên phòng, kiểm ngư phải phối hợp rõ ràng với chính quyền địa phương, thống nhất đầu mối xử lý và chịu trách nhiệm cụ thể.

Phó Thủ tướng đề nghị các địa phương xây dựng dự án cụ thể về chuyển đổi nghề cho ngư dân, đảm bảo an sinh xã hội; nắm rõ số lượng, thực trạng, nhu cầu vốn, đào tạo, sinh kế thay thế, từ phục hồi môi trường biển đến du lịch sinh thái, dịch vụ hậu cần nghề cá. Trung ương sẽ xem xét hỗ trợ bằng cơ chế, chính sách và ngân sách...

Diệp Trương (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/thoi-su/kien-quyet-xu-ly-vi-pham-nang-hieu-qua-giam-sat-tau-ca-huong-toi-go-the-vang-iuu-20250801172044665.htm