Kinh tế tuần hoàn: Doanh nghiệp sẵn sàng, chính sách cần dẫn lối

2 giờ trướcBài gốc

Quang cảnh diễn đàn

Chính sách cần đi trước

Ngày 10/11/2025, tại Khách sạn Sheraton Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Diễn đàn “Thực hiện kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam: Chính sách và kết nối hành động”.

Phát biểu tại diễn đàn, Luật sư Phạm Hồng Điệp – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Shinec, người tiên phong phát triển Khu công nghiệp sinh thái Nam Cầu Kiền (Hải Phòng) khẳng định, doanh nghiệp Việt Nam rất sẵn sàng tham gia vào kinh tế tuần hoàn, bởi họ hiểu đây là xu thế tất yếu của toàn cầu. “Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc đều đã triển khai mạnh mẽ mô hình này. Với Việt Nam, các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP đã quy định chặt chẽ về tiêu chuẩn tái chế và môi trường. Nếu không đáp ứng, hàng hóa Việt Nam sẽ khó xuất khẩu,” ông Điệp nhấn mạnh.

Theo ông, Việt Nam không thiếu công nghệ, máy móc hay năng lực sản xuất, điều doanh nghiệp cần nhất hiện nay là hành lang pháp lý và chính sách nhất quán. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (có hiệu lực từ 2022) chỉ đề cập sơ lược đến kinh tế tuần hoàn. Nghị định 35/2022/NĐ-CP về khu công nghiệp, khu kinh tế cũng mới nhắc đến khu công nghiệp sinh thái, nhưng các quy định còn thiếu tính đồng bộ với Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư và nhiều luật khác.

Ông Điệp dẫn chứng, một địa phương muốn phát triển khu công nghiệp sinh thái phải có quy hoạch xử lý chất thải, tái chế, nhưng nhiều nơi chưa tích hợp nội dung này. “Chủ trương thì có, nhưng quy hoạch thiếu khiến dự án không thể triển khai,” ông nói. Do đó, ông đề xuất Quốc hội và Chính phủ cần ban hành một đạo luật riêng hoặc nghị định chuyên biệt về kinh tế tuần hoàn, nhằm tạo hành lang pháp lý thống nhất cho doanh nghiệp yên tâm đầu tư.

Một rào cản khác là thủ tục hành chính còn rườm rà. Ông Điệp cho biết, nhiều mô hình như DEEP C và Nam Cầu Kiền đã được quốc tế công nhận đạt chuẩn khu công nghiệp sinh thái toàn cầu, nhưng trong nước vẫn chưa được thừa nhận do vướng mắc pháp lý và tư duy quản lý cũ.

“Doanh nghiệp không thiếu ý tưởng, chỉ thiếu cơ chế”, ông nói.

Ông Điệp cảnh báo, nếu Việt Nam không nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý và tạo điều kiện phát triển, kinh tế tuần hoàn sẽ trở thành rào cản tăng trưởng ngay từ năm 2026, khi các tiêu chuẩn xanh và tái chế trở thành bắt buộc trong thương mại quốc tế.

TS. Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng ban Biến đổi khí hậu và các vấn đề toàn cầu (Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, Việt Nam đã có nghị quyết và kế hoạch quốc gia về kinh tế tuần hoàn, song việc triển khai còn thiếu tính hệ thống. “Cơ quan trung ương quản lý theo ngành dọc, còn địa phương quản lý theo lãnh thổ, nên thiếu sự phối hợp,” ông nhận định.

Theo TS. Linh, nhiều địa phương chưa coi kinh tế tuần hoàn là động lực tăng trưởng mới, trong khi đây là hướng đi có thể tạo việc làm, thu hút đầu tư và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Ông đề xuất cần phát huy vai trò của các trường đại học và viện nghiên cứu để xác định tiềm năng, cơ hội và lộ trình phù hợp cho từng vùng, từng ngành. Đồng thời, Nhà nước nên phân loại rõ hai nhóm doanh nghiệp: doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, công nghệ tuần hoàn và doanh nghiệp thực hành tuần hoàn trong sản xuất; từ đó có chính sách khuyến khích cụ thể để hơn 90% doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam có thể tham gia.

PGS.TS Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, phát triển kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng nhanh không mâu thuẫn, nhưng trong ngắn hạn có thể “vênh nhau”. Để kinh tế tuần hoàn phát triển, cần nền tảng khoa học – công nghệ hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao, đây là những yếu tố cần thời gian tích lũy.

Ông Bá chỉ ra ba “nút thắt” cốt lõ là nâng cao nhận thức xã hội, thể chế hóa chủ trương của Đảng về khoa học – công nghệ, hội nhập, cải cách thể chế và liên kết Nhà nước – doanh nghiệp – người tiêu dùng.

“Việt Nam không nên chạy theo tăng trưởng hai con số như Trung Quốc từng làm, vì cái giá môi trường là quá lớn. Con đường đúng đắn là phát triển hài hòa giữa kinh tế, xã hội và sinh thái” m, ông Bá khẳng định.

Lan tỏa tư duy tuần hoàn

TS. Triệu Thanh Quang, Trưởng phòng Chiến lược và Chính sách phát triển bền vững (Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững) chia sẻ, nhiều mô hình tuần hoàn đang hình thành tự nhiên từ nông dân. Điển hình là mô hình nuôi ruồi lính đen, tận dụng rác thải hữu cơ và phụ phẩm nông nghiệp để nuôi ấu trùng, phục vụ chăn nuôi và sản xuất phân bón.

“Người nông dân đang biến chất thải thành tài nguyên, tạo chu trình sản xuất khép kín và bền vững”, ông Quang nói.

Theo ông Quang, truyền thông về kinh tế tuần hoàn cần đơn giản, gần gũi, tránh lý thuyết hàn lâm. Mỗi hộ nông dân, doanh nghiệp nhỏ đều có thể tham gia – từ việc tái sử dụng phụ phẩm làm phân bón đến tạo viên nén sinh khối.

TS. Triệu Thanh Quang cho rằng, ba yếu tố cốt lõi để kinh tế tuần hoàn đi vào đời sống là nhận thức đúng – mô hình phù hợp – công nghệ đồng hành.

Ở góc độ học thuật, PGS.TS Nguyễn Danh Nguyên, Hiệu trưởng Trường Kinh tế (Đại học Bách khoa Hà Nội), nhấn mạnh vai trò của các trường đại học trong đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.

Đại học Bách Khoa cùng nhiều trường đã đưa nội dung kinh tế xanh, phát triển bền vững vào chương trình đào tạo, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu về vật liệu mới, xử lý chất thải và chuỗi cung ứng tuần hoàn.

“Liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp là cầu nối quan trọng để biến tri thức thành hành động”, ông Nguyên nói.

Tuy nhiên, ông Nguyên cũng thừa nhận, các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu gia công trong chuỗi toàn cầu, nên thiếu vai trò dẫn dắt. Vì vậy, cần chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tàu chuyển đổi xanh, kéo theo chuỗi cung ứng cùng tham gia.

Theo GS.TS Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng, mà là kiến trúc phát triển mới trong thời kỳ chuyển đổi kép – số và xanh. Đây là con đường giúp Việt Nam giảm phụ thuộc tài nguyên, cắt giảm phát thải, nâng cao hiệu suất năng lượng và mở ra các chuỗi giá trị bền vững.

Quyết định 222/QĐ-TTg ngày 23/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 đã cụ thể hóa các mục tiêu trong Luật Bảo vệ môi trường 2020, Chiến lược tăng trưởng xanh và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu.

“Đây không chỉ là chính sách, mà là lộ trình phát triển quốc gia. Kinh tế tuần hoàn phải được nhìn nhận như một hệ sinh thái – nơi Nhà nước định hướng, doanh nghiệp hành động, và tri thức khoa học làm nền tảng”, GS.TS Lê Văn Lợi nhấn mạnh.

Hải Yến

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/kinh-te-tuan-hoan-doanh-nghiep-san-sang-chinh-sach-can-dan-loi-173344.html