Làm thế nào để có một bộ sách giáo khoa thống nhất ngay từ năm học tới?

3 giờ trướcBài gốc

Cả nước sẽ có một bộ sách giáo khoa thống nhất. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Đảm bảo cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng ngay từ năm học 2025-2026 là yêu cầu của Chính phủ với Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm triển khai Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Làm thế nào để thực hiện được yêu cầu này là một nhiệm vụ không đơn giản khi theo các chuyên gia, việc biên soạn một bộ sách phải mất nhiều năm. Phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus đã có cuộc trao đổi với Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Mạnh Hùng, Tổng chủ biên kiêm chủ biên sách giáo khoa Tiếng Việt - bộ Kết nối tri thức với cuộc sống về vấn đề này.

Ba phương án lựa chọn

- Thưa Phó Giáo sư, là chuyên gia đã tham gia biên soạn sách giáo khoa, theo ông, bộ sách thống nhất cần đáp ứng yêu cầu gì và Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể làm thế nào để có thể thực hiện nhiệm vụ có một bộ sách thống nhất ngay từ năm học 2026-2027?

Phó Giáo sư Bùi Mạnh Hùng: Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo việc cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất là “không thể chậm trễ hơn được nữa” nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh “mục tiêu cuối cùng là phải nâng cao chất lượng dạy và học”. Điều đó có nghĩa là một bộ sách giáo khoa thống nhất “phải nâng cao chất lượng dạy và học”. Muốn vậy, bộ sách giáo khoa mới cần có chất lượng ít nhất là ngang bằng các bộ sách giáo khoa hiện có.

Để có một bộ sách giáo khoa thống nhất, có thể có ít nhất 3 phương án: tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa mới hoàn toàn; chọn một trong ba bộ sách giáo khoa hiện có làm bộ sách dùng chung; chọn một số sách giáo khoa trong từng bộ sách để ghép lại thành bộ sách giáo khoa chung. Mỗi phương án đều có những ưu điểm và hạn chế riêng.

Phương án tốt nhất là biên soạn một bộ sách giáo khoa mới. Nhưng việc biên soạn bộ sách giáo khoa mới đòi hỏi phải có nhiều thời gian và huy động được đội ngũ tác giả đủ mạnh.

Về thời gian, dù có thể có sự hỗ trợ của AI để rút ngắn một số công đoạn, vẫn cần 4-5 năm để biên soạn một bộ sách giáo khoa mới cho 12 lớp, chưa kể thời gian dạy thực nghiệm, thẩm định…

Về tác giả, biên soạn sách đòi hỏi không chỉ kiến thức sâu rộng, kinh nghiệm và kỹ năng sư phạm, am hiểu chương trình và sách giáo khoa trong nước và quốc tế mà còn phải chấp nhận chịu rất nhiều áp lực. Vì vậy, số người đáp ứng tiêu chuẩn để biên soạn sách giáo khoa nhưng chưa tham gia biên soạn sách không còn nhiều do đa số đã tham gia biên soạn ba bộ sách giáo khoa hiện hành. Theo đó, việc huy động tác giả để biên soạn một bộ sách mới cho tất cả các môn của 12 lớp là một thách thức. Đây là nguyên nhân Bộ Giáo dục và Đào tạo đã từng kiến nghị để Bộ không tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa như Nghị quyết 88 của Quốc hội quy định.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Mạnh Hùng. (Ảnh: NVCC)

Tôi cho rằng để đáp ứng yêu cầu có một bộ sách thống nhất trong năm học tới, phương án chọn một bộ sách hoặc chọn các sách khác nhau trong các bộ để tạo một bộ thống nhất sẽ khả thi hơn. Việc này vừa giảm lãng phí nguồn lực, vừa không gây nhiều xáo trộn trong việc dạy và học ở các nhà trường, các bộ sách này cũng đã qua dạy thực tế trong trường học. Tuy nhiên, mỗi phương án cũng có những khó khăn riêng.

Nếu chọn một bộ trong ba bộ sách hiện hành để làm một bộ sách thống nhất, việc chọn một nào là một thách thức khi cả ba bộ đều đã đạt yêu cầu thẩm định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đã được Bộ phê duyệt, được các trường sử dụng. Vì vậy, việc lựa chọn một bộ cần đưa ra các tiêu chí khoa học, khách quan, minh bạch, thuyết phục để đảm bảo công bằng.

Nếu chọn một số sách trong từng bộ để ghép lại thành một sách sẽ có lợi thế là tận dụng các ưu điểm của từng bộ và tạo sự công bằng giữa các bộ sách. Có thể chọn theo từng sách hoặc theo môn. Tuy nhiên, cách này có thể không đảm bảo tính hệ thống, sự nhất quán giữa các môn, giữa các cấp học. Đối với một bộ sách giáo khoa quốc gia, đây là một hạn chế đáng kể. Việc phải lựa chọn các sách theo từng môn cũng sẽ phức tạp hơn vì phải xử lý nhiều hơn trong khi vẫn cần các tiêu chí khoa học, khách quan và minh bạch, thuyết phục.

Dù biên soạn sách mới hay chọn trong các sách hiện hành đều cần chỉnh sửa chương trình, nội dung sách cho phù hợp với bối cảnh mới, nhất là khi trí tuệ nhân tạo có những bước phát triển thần tốc.

Cần tiếp tục đổi mới thi, kiểm tra

- Khi có một bộ sách giáo khoa thống nhất thì các sách giáo khoa hiện nay sẽ ra sao, thưa ông?

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Mạnh Hùng: Tôi cho rằng chủ trương một bộ thống nhất không có nghĩa là một bộ sách giáo khoa duy nhất.

Khi có một bộ sách giáo khoa thống nhất, dù theo cách nào, thì các sách giáo khoa hiện có vẫn nên được tiếp tục lưu hành để nhà trường, giáo viên, học sinh tham khảo, nhằm tạo học liệu đa dạng. Đa dạng tài liệu là điều kiện quan trọng để phát triển hệ thống giáo dục theo hướng mở, linh hoạt.

Thí sinh dự thi Tốt nghiệp Trung học phổ thông. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Việc lưu hành một số tài liệu dạy học khác ngoài bộ sách giáo khoa thống nhất cũng giúp giảm nhẹ nguy cơ hệ thống giáo dục quay về mô hình một chương trình, một sách giáo khoa cũ với lối dạy học đóng khung trong một cách tiếp cận duy nhất như trước đây.

Tất nhiên, khi có một bộ sách giáo khoa thống nhất, các bộ sách hiện nay sẽ khó cạnh tranh. Tuy nhiên, nếu Nhà nước thực sự muốn phát triển một hệ sinh thái học liệu đa dạng, có lợi cho hệ thống giáo dục thì vẫn có thể có chính sách phù hợp.

- Việc có một bộ sách giáo khoa thống nhất thời gian tới có khiến giáo dục quay trở lại như trước đây cũng là lo ngại của nhiều người. Ông có lo ngại về vấn đề này?

Phó Giáo sư Bùi Mạnh Hùng: Việc dùng một bộ sách giáo khoa thống nhất có thể làm cho nhận thức về sách giáo khoa có nguy cơ quay về lối cũ.

Tuy nhiên, nếu Bộ Giáo dục và Đào tạo có sự chỉ đạo sát sao, nhất là trong công tác kiểm tra đánh giá, như tiếp tục quy định dùng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa trong khi ra đề kiểm tra, đề thi, thì sách giáo khoa sẽ chỉ là một trong nhiều tài liệu dạy học, không có tính chất pháp lệnh và độc tôn như trước.

Tôi tin rằng sau giai đoạn triển khai đa dạng hóa, xã hội hóa sách giáo khoa vừa qua, quan điểm về sách giáo khoa đã có sự thay đổi theo hướng hiện đại, coi sách giáo khoa chỉ là một trong các học liệu. Việc ra đề thi, kiểm tra, đánh giá cũng không thể chỉ xoay quanh sách giáo khoa như trước đây.

Vì vậy, việc thống nhất một bộ sách giáo khoa không đồng nghĩa với quay về xuất phát điểm trước khi thực hiện một chương trình, nhiều sách giáo khoa như nhiều người lo ngại.

- Xin trân trọng cảm ơn Phó Giáo sư!./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/lam-the-nao-de-co-mot-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-ngay-tu-nam-hoc-toi-post1063266.vnp