Mạng xã hội là công cụ giúp kết nối mọi người, mà còn có tác động sâu sắc đến cách thức giao tiếp, xây dựng mối quan hệ, và đặc biệt là hình thành nhận thức và hành vi của giới trẻ. Tuy nhiên, cùng với những mặt tích cực, mạng xã hội cũng mang lại tác động tiêu cực mà chúng ta cần nhận diện và có cách sử dụng phù hợp.
Giới trẻ là đối tượng tham gia mạng xã hội nhiều nhất
Một trong những tác động rõ rệt nhất của mạng xã hội là sự thay đổi trong cách thức giao tiếp. Trước đây, giao tiếp giữa con người chủ yếu diễn ra trực tiếp, thông qua các cuộc trò chuyện, gặp gỡ mặt đối mặt.
Tuy nhiên, ngày nay, nhờ vào sự phát triển của mạng xã hội, giới trẻ có thể giao tiếp với nhau qua các tin nhắn, video call hay các bình luận trên các bài đăng.
Sự xuất hiện của các nền tảng như Facebook, Instagram, Twitter đã giúp các bạn trẻ dễ dàng kết nối với bạn bè, người thân và thậm chí là các cá nhân hay nhóm người ở khắp nơi trên thế giới.
Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo những thay đổi trong cách thức giao tiếp của giới trẻ. Giao tiếp trực tuyến có thể giúp giảm bớt sự rào cản về không gian và thời gian, nhưng cũng làm giảm đi tính chân thật và sự gần gũi của các cuộc trò chuyện trực tiếp.
Những tin nhắn ngắn gọn, thậm chí là các emoji, thay vì lời nói chân thành, đang dần trở thành hình thức giao tiếp chủ yếu của giới trẻ. Điều này dẫn đến một vấn đề: mặc dù bạn có thể trò chuyện với nhiều người, nhưng lại thiếu đi sự sâu sắc và gắn kết thực sự.
Mạng xã hội tác động đến việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội. Trước đây, các mối quan hệ chủ yếu được hình thành qua các cuộc gặp gỡ trực tiếp, nhưng với sự phát triển của công nghệ, các mối quan hệ giờ đây có thể nảy sinh qua các nền tảng trực tuyến.
Giới trẻ có thể kết nối và xây dựng mối quan hệ với những người ở xa mà không gặp phải bất kỳ khó khăn nào. Điều này giúp họ mở rộng mạng lưới bạn bè mà còn tạo cơ hội giao lưu, học hỏi những giá trị văn hóa mới.
Tuy nhiên, việc giao tiếp qua mạng xã hội đôi khi lại gây ra những hiểu lầm và thiếu sự gắn kết thực sự. Mối quan hệ trên mạng có thể thiếu đi sự chân thành và đáng tin cậy, bởi những gì chia sẻ trên mạng xã hội không hoàn toàn phản ánh đúng con người thật của bạn.
Mặt khác, với sự xuất hiện của các ứng dụng hẹn hò, các mối quan hệ tình cảm có thể phát triển nhanh chóng nhưng lại dễ dàng tan vỡ do thiếu sự giao tiếp trực tiếp và hiểu biết lẫn nhau.
Tình trạng một người dành quá nhiều thời gian cho các mạng xã hội. (Ảnh: Nguồn Intornet)
Mặc dù mạng xã hội có những tác động tiêu cực, nhưng không thể phủ nhận rằng nó cũng mang lại rất nhiều lợi ích cho giới trẻ. Một trong những lợi ích rõ rệt nhất là khả năng kết nối xã hội.
Nhờ vào mạng xã hội, giới trẻ có thể giữ liên lạc với bạn bè, người thân dù ở bất kỳ đâu trên thế giới. Điều này giúp tạo ra những cơ hội học hỏi và chia sẻ thông tin, từ đó thúc đẩy sự phát triển cá nhân.
Ngoài ra, mạng xã hội còn là một công cụ hữu ích trong việc tạo cơ hội nghề nghiệp. Các nền tảng như LinkedIn hay các nhóm nghề nghiệp trên Facebook giúp giới trẻ tìm kiếm việc làm, kết nối với các chuyên gia trong ngành, hoặc tham gia vào các dự án cộng đồng.
Mạng xã hội cũng trở thành công cụ quảng bá cá nhân, giúp các bạn trẻ xây dựng thương hiệu cá nhân và thu hút cơ hội nghề nghiệp trong tương lai.
Một mặt tích cực khác của mạng xã hội là khả năng lan tỏa các thông điệp tích cực và nâng cao nhận thức xã hội. Các chiến dịch từ thiện, các phong trào xã hội hoặc những vấn đề môi trường, nhân quyền, v.v... đều được truyền tải rộng rãi thông qua các nền tảng mạng xã hội. Nhờ vào mạng xã hội, giới trẻ có thể dễ dàng tiếp cận các thông tin bổ ích và tham gia vào các hoạt động cộng đồng.
Thực tế, nhiều bạn trẻ có thể cảm thấy cô lập và lạc lõng vì không có những mối quan hệ trực tiếp, thân thiết. Việc chỉ giao tiếp qua mạng xã hội khiến cho cảm giác về sự kết nối không thực sự vững chắc, dễ dẫn đến cảm giác thiếu thốn tình cảm và thiếu sự thấu hiểu.
Mạng xã hội có thể tạo ra một "văn hóa hoàn hảo" với những bức ảnh, video được chỉnh sửa, khoe khoang về cuộc sống xa hoa, thành công, điều này tạo ra một áp lực đối với giới trẻ, khiến bạn cảm thấy không hài lòng với cuộc sống của chính mình. Lo lắng và so sánh bản thân với những hình mẫu không thực tế trên mạng.
Mạng là một môi trường dễ dàng phát tán thông tin, và không phải lúc nào thông tin được chia sẻ cũng chính xác. Giới trẻ, đặc biệt là những người chưa có đủ kiến thức và kỹ năng phân tích, có thể bị lừa dối hoặc bị ảnh hưởng bởi những thông tin sai lệch.
Trước hết, cần nhận thức được rằng mạng xã hội chỉ là một phần trong cuộc sống, không phải là tất cả. Cần duy trì các mối quan hệ ngoài đời thực, giao tiếp trực tiếp để không cảm thấy cô đơn và thiếu thốn tình cảm.
Giới trẻ cần xây dựng một thói quen sử dụng mạng xã hội hợp lý, tránh lãng phí thời gian vào các hoạt động không có ích, và luôn kiểm tra tính xác thực của các thông tin trước khi chia sẻ. Việc sử dụng mạng xã hội một cách có chọn lọc, chỉ theo dõi những nguồn thông tin đáng tin cậy, sẽ giúp giảm thiểu những tác động tiêu cực từ việc bị lừa dối hoặc tiếp nhận những thông tin sai lệch.
Giới trẻ cần phải luôn tự tạo cho mình một thái độ tích cực và không so sánh bản thân với những hình mẫu ảo trên mạng xã hội. Việc duy trì một tâm lý vững vàng sẽ giúp bạn tránh được những cảm giác tự ti và áp lực xã hội.
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, đã và đang có ảnh hưởng sâu rộng đến hành vi và nhận thức của giới trẻ. Nó vừa mang lại những cơ hội mới, vừa tạo ra không ít thử thách.
Chính vì vậy, việc sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, có trách nhiệm và lành mạnh là rất quan trọng để giới trẻ có thể tận dụng được những lợi ích mà công nghệ mang lại không bị rơi vào những tác động thiếu tích cực.
Lập Nguyễn