'Mỏ vàng' của nền kinh tế số: Bảo vệ tài sản vô hình để nuôi dưỡng sáng tạo

4 giờ trướcBài gốc

Ngày 11/9 tại Hà Nội, Diễn đàn “Thể chế hóa đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình” đã diễn ra với sự tham gia của cơ quan quản lý, chuyên gia pháp lý, doanh nghiệp, hiệp hội và giới truyền thông.

Quang cảnh diễn đàn “Thể chế hóa đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình”.

Phát biểu khai mạc, ông Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam nhấn mạnh: Quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) không chỉ là công cụ pháp lý để bảo vệ sáng tạo, mà còn là “lá chắn” giúp doanh nghiệp trụ vững trên thương trường quốc tế. Đó cũng là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ông Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam.

Theo ông Luyến, dự thảo Luật SHTT sửa đổi dự kiến trình Quốc hội năm 2025 có đề xuất thành lập Tòa chuyên trách SHTT. Đây sẽ là bước đi cần thiết, nhằm tạo ra một nền tư pháp “hiểu đúng – hiểu sâu” trong bối cảnh tranh chấp ngày càng gia tăng.

Trong tham luận, Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm ví von: “Việt Nam đang sở hữu một mỏ vàng của nền kinh tế – đó chính là tài sản vô hình như thương hiệu, dữ liệu, phần mềm, thuật toán, giải pháp kỹ thuật...”.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm.

Giá trị loại tài sản này trên toàn cầu đã vượt 80 nghìn tỷ USD. Nhưng ở Việt Nam, nhiều ý tưởng vẫn chỉ dừng ở mức “ý tưởng”, chưa được thương mại hóa hay bảo vệ đúng mức.

Ông Tú chỉ ra 3 rào cản lớn là pháp luật còn phân mảnh, ngân hàng chưa chấp nhận IP làm tài sản thế chấp; thiếu hệ thống định giá và bảo hiểm IP.

Giải pháp được ông đề xuất gồm: Ghi nhận SHTT là loại tài sản có thể hạch toán, góp vốn, thế chấp; xây dựng thị trường định giá – giao dịch IP; tăng cường cơ chế bảo vệ quyền SHTT với chế tài đủ mạnh.

Ở góc độ học thuật, TS. Phạm Minh Huyền (Đại học Luật Hà Nội) cho rằng, việc thành lập Tòa SHTT tại Hà Nội và TPHCM sẽ là bước tiến lớn, nhưng vẫn còn khoảng trống: chưa có thẩm quyền hình sự, thiếu nhân sự chuyên môn, chưa có quy trình chuyên biệt.

TS. Phạm Minh Huyền, Đại học Luật Hà Nội phát biểu tại diễn đàn.

Bà Huyền nhấn mạnh: “Một cơ chế tài phán đầy đủ và chuyên nghiệp sẽ là chìa khóa bảo vệ sáng tạo, khuyến khích đổi mới, đồng thời nâng cao uy tín quốc gia”.

Từ kinh nghiệm Nhật Bản, Malaysia, Thái Lan, bà đề xuất Việt Nam bổ sung thẩm quyền hình sự cho Tòa SHTT, đào tạo thẩm phán chuyên sâu, xây dựng quy định biên chế tối thiểu và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong xét xử trực tuyến.

Thực tế cho thấy các vụ tranh chấp thương hiệu như Nhựa Bình Minh, gạo ST25, Công ty bảo vệ Long Hải đã chứng minh rằng doanh nghiệp Việt dễ bị xâm phạm và hành trình pháp lý để đòi lại quyền thường kéo dài, phức tạp.

Luật sư Mai Thị Thảo phát biểu tại diễn đàn.

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm chỉ ra 3 nghịch lý: Doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật; lợi nhuận từ vi phạm cao hơn nhiều so với mức xử phạt; 95% doanh nghiệp Việt là DNNVV – nhóm yếu thế nhất trong tranh chấp SHTT.

Bà kiến nghị: tăng mức bồi thường, mở rộng giám định độc lập, thành lập Quỹ hỗ trợ pháp lý SHTT cho DNNVV, đồng thời coi truyền thông và người tiêu dùng là tuyến đầu trong bảo vệ thương hiệu.

Ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc Eurohouse Việt Nam phát biểu tại sự kiện.

Từ thực tiễn của Eurohouse Việt Nam, ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc cũng bức xúc khi công ty bị xâm phạm kiểu dáng công nghiệp dù đã có kết luận giám định.

Ông cho rằng cần nâng cao hiệu lực thi hành kết luận giám định, tăng chế tài xử phạt, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời và công khai minh bạch thông tin xử lý vi phạm để răn đe.

Ở góc nhìn rộng hơn, TS. Vũ Ngọc Dương nhấn mạnh vai trò của tài sản vô hình trong kinh tế số. Ở nhiều quốc gia, dữ liệu số, crypto, NFT đã được luật hóa. Việt Nam dù có bước tiến với Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, nhưng vẫn còn nhiều “vùng xám pháp lý”.

Tại diễn đàn này, đại diện Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh - ông Bông Hoa Việt nêu lên "nỗi đau" của doanh nghiệp khi thương hiệu bị ngang nhiên xâm phạm. Ông Việt chia sẻ câu chuyện thương hiệu gần 50 năm tuổi liên tục bị xúc phạm từ các nhãn hiệu "na ná", "tương đồng" cho đến việc sử dụng trực tiếp dấu hiệu "Bình Minh" với một vài từ bổ sung phía sau. Ông Việt cho rằng, Việt Nam không thiếu luật, nhưng cơ chế thực thi còn bất cập như: xử lý chậm, thiếu tính răn đe, và chưa bảo vệ kịp thời quyền sở hữu trí tuệ. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến niềm tin đầu tư và môi trường kinh doanh. Câu chuyện thương hiệu bị đánh cắp không chỉ là nỗi đau của doanh nghiệp, mà còn là lỗ hổng thể chế. Từ đó, gắn với tinh thần Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68, đại diện doanh nghiệp kiến nghị: Hoàn thiện tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ với năng lực xét xử nhanh, hiệu quả; Tăng chế tài răn đe để ngăn chặn hành vi vi phạm biến thành "siêu lợi nhuận"; Mở rộng biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái kịp thời; Thành lập trung tâm hỗ trợ SHTT cho doanh nghiệp, tăng liên kết công - tư - truyền thông để tạo "lá chắn mềm" cho thương hiệu.

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam đang thiếu một “lá chắn pháp lý” đủ mạnh để bảo vệ thành quả trí tuệ trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, đặc biệt là khi nền kinh tế đang chuyển dịch nhanh sang các mô hình phi vật chất.

Từ các góc nhìn khác nhau, điểm chung của diễn đàn là muốn khuyến khích đổi mới sáng tạo, Việt Nam phải có một thể chế mạnh mẽ để bảo vệ quyền sáng tạo. Đây không chỉ là câu chuyện pháp lý mà còn là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.

Tiến Dũng

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/mo-vang-cua-nen-kinh-te-so-bao-ve-tai-san-vo-hinh-de-nuoi-duong-sang-tao-2441526.html