Anh A Thiên, người Xơ Đăng, ở thôn Đăk Sia 1, xã Măng Ri cho biết, vài năm gần đây, thương lái vào tận xã thu mua ngũ vị tử. Để có thêm thu nhập, đến mùa ngũ vị tử là người dân trong thôn lại rủ nhau đi hái.
“Muốn tìm được những cây to, quả nhiều, chúng tôi phải vào sâu trong rừng, nằm ở độ cao từ 1.200m trở lên. Đi xa, vào rừng sâu nên mọi người đi theo nhóm để hỗ trợ nhau. Nếu thời tiết thuận lợi, chịu khó hái cũng được khoảng 20kg/ngày, mang về trung tâm xã là có thương lái thu mua ngay. Chúng tôi gọi ngũ vị tử là “lộc rừng”, giúp nhiều gia đình có thêm thu nhập, cải thiện cuộc sống”, anh Thiên bộc bạch.
Ngũ vị tử được người dân sử dụng ngâm đường lên men lấy nước uống.
Cũng như anh Thiên, từ cuối tháng 9 đến nay, hôm nào xong việc rẫy, anh A Khâm, ở thôn Mô Pảh, xã Tu Mơ Rông lại cùng với mấy anh em trong làng vào rừng hái ngũ vị tử. Anh Khâm cho biết, hái ngũ vị tử vất vả nhưng ai cũng cố gắng. Trung bình mỗi ngày, anh Khâm hái được khoảng 30kg ngũ vị tử. Với giá thương lái thu mua hiện nay, khoảng 25 nghìn đồng/kg, nếu chịu khó cũng có thêm thu nhập trang trải cuộc sống.
Có thêm nguồn thu từ “lộc rừng” nên đồng bào Xơ Đăng trong quá trình thu hái luôn có ý thức bảo vệ cây ngũ vị tử, bảo vệ rừng. “Chúng tôi thường nhắc nhở nhau không được chặt cây, rứt dây, để cây phát triển, cho nhiều quả vào các năm sau”, anh Khâm chia sẻ.
Ngũ vị tử là một loài dược liệu quý, có nhiều công dụng, thường mọc ở khu vực giáp ranh rừng non và rừng già, có khí hậu lạnh và ở độ cao từ 1.200 - 1.600m. Ngũ vị tử kết trái thành từng chùm, ra quả từ khoảng tháng Bảy, đến tháng cuối tháng Chín, đầu tháng Mười hằng năm là chín rộ.
Ngũ vị tử chín ngoài để ăn trực tiếp, còn dùng ngâm rượu, ngâm với đường làm nước uống, chế biến trà hoặc sấy khô để làm nguyên liệu chế biến các sản phẩm khác. Trên địa bàn 4 xã Tu Mơ Rông, Măng Ri, Đăk Sao, Đăk Tờ Kan hiện có khoảng 30ha cây ngũ vị tử.
Đây là nguồn nguyên liệu quý không chỉ để bán cho người dân có nhu cầu mua dùng để ngâm rượu, ngâm đường lấy nước mà còn được các hợp tác xã trên địa bàn chế biến thành các sản phẩm đưa vào nhà hàng, siêu thị.
Theo Giám đốc Hợp tác xã An Thành, ở xã Đăk Tờ Kan Cù Thị Hồng Nhung, mùa ngũ vị tử nào hợp tác xã cũng thu mua số lượng lớn để chế biến thành rượu ngũ vị tử, ngũ vị tử lên men, ngũ vị tử khô và làm nguyên liệu để chế biến ra các sản phẩm khác. Hiện nay, hợp tác xã đã có những sản phẩm rượu ngũ vị tử và rượu ngũ vị tử lên men đạt sản phẩm OCOP 3 sao.
Theo Phó Chủ tịch UBND xã Tu Mơ Rông Dương Đăng Khoa, năm nay ngũ vị tử được mùa nên người dân rất phấn khởi, chịu khó vào rừng thu hái để có thêm thu nhập. Xã đã chỉ đạo các tổ chức đoàn thể, các thôn tăng cường hướng dẫn người dân chú ý khâu an toàn trong thu hái, tuyệt đối không được chặt phá cây ngũ vị tử, chặt phá rừng.
“Phát huy nguồn lâm sản phụ dưới tán rừng, xã đã có chủ trương khoanh nuôi, bảo vệ, gìn giữ phát triển và khai thác hiệu quả loại dược liệu này trở thành sản phẩm đặc trưng như rượu ngũ vị tử, trà ngũ vị tử”, ông Dương Đăng Khoa cho biết.
Bài, ảnh: PHÚC NGUYÊN