Mỹ - Âu 'sứt mẻ' vì tầm nhìn hậu chiến Ukraine

một giờ trướcBài gốc

Các nhà lãnh đạo châu Âu và Ukraine nhóm họp tại London trong tuần này. Ảnh: Reuters

Những tuần gần đây, chính quyền ông Trump đã chuyển cho châu Âu một loạt tài liệu phác thảo tầm nhìn của Mỹ về việc tái thiết Ukraine và đưa Nga tái hội nhập nền kinh tế toàn cầu. Những đề xuất này đã làm dấy lên cuộc tranh cãi gay gắt tại bàn đàm phán giữa Mỹ và châu Âu.

Theo mô tả của quan chức hai phía, các tài liệu nêu chi tiết kế hoạch để các công ty tài chính và doanh nghiệp Mỹ tiếp cận khoảng 200 tỷ USD tài sản Nga bị đóng băng nhằm thực hiện dự án tại Ukraine như trung tâm dữ liệu quy mô lớn được vận hành bằng điện từ nhà máy hạt nhân hiện do lực lượng Nga kiểm soát.

Một tài liệu khác phác thảo kế hoạch tái hòa nhập nền kinh tế Nga, bằng cách để các công ty Mỹ đầu tư vào những ngành chiến lược như khai thác đất hiếm, khoan dầu ở Bắc Cực, và hỗ trợ khôi phục dòng chảy năng lượng của Nga sang Tây Âu và các thị trường khác.

Sau khi xem tài liệu, một số quan chức châu Âu cảm thán rằng họ không biết có nên nhìn nhận nghiêm túc các đề xuất của Mỹ hay không. Có người so sánh chúng với ý tưởng của Tổng thống Trump muốn biến Dải Gaza thành khu nghỉ dưỡng.

Người khác đánh giá các thỏa thuận năng lượng Mỹ - Nga mà Washington đang đề xuất không khác gì phiên bản kinh tế của hội nghị Yalta năm 1945, nơi các nước thắng trận trong Thế chiến II chia nhau châu Âu.

Hôm 8-12, trong lúc nhóm họp với lãnh đạo Đức, Anh và Ukraine, Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã nói rằng ông “hoài nghi về các đề xuất của Mỹ”. Nhà Trắng khẳng định ông Trump và đội ngũ chỉ đang tìm cách đạt thỏa thuận chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài quá lâu.

Vụ nổ máy bay không người lái thắp sáng bầu trời Kyiv, thủ đô Ukraine hôm 6/12. Ảnh: Reuters.

Hai tầm nhìn ngược chiều

Kể từ khi chiến sự bùng nổ vào năm 2022, châu Âu đã và đang tìm cách giảm phụ thuộc khí đốt Nga, nhằm cắt giảm nguồn tiền nước này dành cho chiến dịch quân sự. Họ không muốn nối lại việc mua năng lượng từ quốc gia mà họ coi là mối lo ngại lớn.

Giới chức châu Âu đang muốn dùng chính số tài sản Nga bị đóng băng để cho chính phủ Ukraine vay mua vũ khí và duy trì hoạt động. Họ lo ngại cách tiếp cận của Mỹ có thể tạo cho Nga khoảng nghỉ cần thiết để thúc đẩy kinh tế và tăng cường năng lực quân sự.

Một đánh giá mới của cơ quan tình báo phương Tây, cho rằng Nga nếu xét từ góc độ lý thuyết đã rơi vào suy thoái 6 tháng qua. Những thách thức trong việc vận hành nền kinh tế thời chiến trong khi kiểm soát giá cả đang tạo ra rủi ro hệ thống cho lĩnh vực ngân hàng nước này.

Vào tuần trước, Nghị viện châu Âu và các chính phủ thành viên đã hoàn tất thỏa thuận lập pháp để loại bỏ hoàn toàn khí đốt đường ống của Nga trong vòng hai năm. Mạng lưới đường ống khổng lồ có từ thời Liên Xô gần như đã bị dừng hoạt động hoặc bị thợ lặn Ukraine phá hủy.

Trong khi đó, nhóm đàm phán Mỹ chủ trương “kinh doanh để đổi lấy hòa bình”, cụ thể là giữa các bên cần diễn ra hoạt động kinh tế chung và phụ thuộc lẫn nhau về năng lượng. Chẳng hạn, các trung tâm dữ liệu của Ukraine có thể lấy điện từ nhà máy Zaporizhzhia hiện do Nga kiểm soát, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu.

Một quan chức Mỹ tham gia đàm phán nói rằng cách làm của châu Âu sẽ nhanh chóng khiến số tài sản bị đóng băng cạn kiệt. Thay vào đó, Washington muốn mời các lãnh đạo Phố Wall và các tỉ phú đầu tư tư nhân điều hành dòng tiền để tăng quy mô nguồn lực. Một quan chức tham gia đàm phán nói số tiền này có thể tăng lên 800 tỷ USD dưới sự quản lý của Mỹ.

“Quan điểm của chúng tôi là chỉ chúng tôi mới thực sự hiểu rõ cách tạo tăng trưởng tài chính”, vị này nói.

Lực lượng Ukraine gần tiền tuyến. Ảnh: Reuters.

Sự đổi vai sau nửa thế kỷ

Cuộc tranh cãi trên bàn đàm phán giờ không chỉ xoay quanh vấn đề biên giới mà ngày càng liên quan tới lợi ích kinh doanh. Nó không chỉ đặt Nga đối đầu Ukraine mà còn khiến Mỹ mâu thuẫn lợi ích với các đồng minh truyền thống ở châu Âu.

Trước đó, Wall Street Journal từng đưa tin một số doanh nghiệp Mỹ gần gũi với chính quyền ông Trump đang tìm cách hưởng lợi từ kế hoạch hòa bình của Washington.

Cuộc tranh cãi này cũng đang lật ngược gần nửa thế kỷ chính sách chung của Mỹ và châu Âu về Moscow. Từ thời Tổng thống Ronald Reagan đến nhiệm kỳ đầu của ông Trump, các đời lãnh đạo Mỹ đều gây sức ép buộc châu Âu phải suy nghĩ lại về việc phụ thuộc vào hàng hóa từ Nga, chủ yếu là khí đốt.

Trong thời gian đó, châu Âu theo đuổi chính sách “Thay đổi thông qua giao thương”. Họ tin rằng quan hệ kinh tế giữa phương Tây và Moscow sẽ ngăn cản chiến tranh, thậm chí giúp lan tỏa giá trị phương Tây vào Nga.

Nhưng hiện nay, chính châu Âu lại là phía muốn đoạn tuyệt với Nga, trong khi Mỹ muốn níu lại.

Nếu tầm nhìn của Mỹ thắng thế, nó sẽ lấn át kế hoạch riêng của châu Âu nhằm củng cố chính phủ Ukraine và duy trì cô lập kinh tế Nga. Kết quả là các bên đang có cuộc chạy đua “căng thẳng” để đạt lợi thế trước khi Mỹ áp đặt phương án của riêng mình.

Lịch trình ngoại giao và các hội nghị trong những tuần gần đây cho thấy cuộc đua ấy đang tiến nhanh đến cao trào.

Steve Witkoff, Đặc sứ Nga của ông Trump, và con rể ông là Jared Kushner đã tham vấn các lãnh đạo Phố Wall để tìm ra cách khôi phục nền kinh tế Ukraine.

Trong các buổi trình bày với phía Ukraine, họ cho biết kế hoạch này có thể bao gồm đề xuất cựu binh có thể rời chiến trường và nhận mức lương tương đương vị trí tại thung lũng Silicon khi vận hành các trung tâm dữ liệu tiên tiến do công ty Mỹ xây dựng.

Lãnh đạo châu Âu sẽ nhóm họp tại Paris cuối tuần này. Đầu tuần sau, họ sẽ lại họp tại Berlin. Ông Witkoff và ông Kushner sẽ tham gia các buổi này theo hình thức trực tuyến.

Lạc Chi

Nguồn Znews : https://znews.vn/my-au-sut-me-vi-tam-nhin-hau-chien-ukraine-post1610586.html