Phản đối từ Moscow và canh bạc tài chính của châu Âu

2 giờ trướcBài gốc

Phản ứng hiếm hoi và trực diện này cho thấy Brussels đang tiến rất gần tới một điểm không thể đảo ngược, nơi biện pháp trừng phạt kinh tế không còn mang tính tạm thời, mà trở thành một cấu phần chiến lược trong cấu trúc an ninh châu Âu.

Việc CBR chọn thời điểm này để lên tiếng không phải ngẫu nhiên. Ảnh: Reuters

Việc Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) chọn thời điểm này để lên tiếng không phải ngẫu nhiên. Trong những ngày đầu tháng 12, EU đang thảo luận phương án chấm dứt cơ chế gia hạn phong tỏa tài sản theo chu kỳ sáu tháng, thay bằng một khung pháp lý dài hạn, gắn việc dỡ bỏ phong tỏa với tiến trình hòa bình Ukraine. Điều đó đồng nghĩa với việc tài sản Nga, phần lớn là dự trữ quốc gia, có thể bị giữ lại trong nhiều năm, bất kể diễn biến ngắn hạn trên thực địa.

Với Moscow, đây không còn là sức ép chính trị có thể chịu đựng, mà là thách thức trực tiếp đối với nền tảng an ninh tài chính quốc gia. Từ góc nhìn của Brussels, logic đằng sau bước đi này mang tính thực dụng cao. Khi xung đột Ukraine bước sang năm thứ tư và chưa có dấu hiệu kết thúc, EU đối mặt với bài toán kép: Vừa phải duy trì hỗ trợ tài chính dài hơi cho Kiev, vừa phải bảo đảm tính ổn định nội khối trong bối cảnh ngân sách nhiều nước thành viên chịu áp lực lớn. Triển vọng viện trợ ổn định từ Mỹ ngày càng khó đoán càng khiến EU tìm kiếm những nguồn lực mà họ có thể tự kiểm soát.

Trong bức tranh đó, khối tài sản Nga bị phong tỏa tại châu Âu, ước tính lên tới hàng trăm tỷ USD, được nhìn nhận như một "đệm an toàn chiến lược", giúp EU duy trì đòn bẩy mà không cần liên tục đưa ra các quyết định ngân sách nhạy cảm. Tuy nhiên, chính sự chuyển dịch này đã làm thay đổi bản chất của biện pháp phong tỏa. Nếu trong giai đoạn đầu của xung đột, EU luôn nhấn mạnh tính chất khẩn cấp và tạm thời của việc đóng băng tài sản Nga, thì nay cách tiếp cận đã khác. Việc sử dụng lợi nhuận phát sinh từ tài sản bị phong tỏa để hỗ trợ Ukraine từ năm 2024 từng được coi là bước "nới lỏng có kiểm soát".

Nhưng khi EU tính đến việc giữ nguyên khối tài sản trong thời gian không xác định, ranh giới giữa phong tỏa và tước đoạt trên thực tế trở nên mờ nhạt. Phản ứng của CBR vì thế không chỉ là động thái mang tính pháp lý, mà còn là thông điệp chiến lược. Moscow cảnh báo rằng việc duy trì phong tỏa vô thời hạn sẽ phá vỡ niềm tin của các quốc gia vào hệ thống tài chính phương Tây, nơi dự trữ quốc gia vốn được coi là "vùng an toàn cuối cùng". Dù EU khẳng định đây là trường hợp đặc biệt, gắn với một cuộc xung đột cụ thể, lập luận này khó có thể trấn an hoàn toàn các nước đang nắm giữ dự trữ lớn tại châu Âu.

Thực tế, tranh luận về rủi ro pháp lý và uy tín tài chính đã âm ỉ trong nội bộ EU suốt thời gian qua. Các trung tâm lưu ký và thanh toán, đặc biệt là tại Bỉ - nơi nắm giữ phần lớn tài sản Nga bị phong tỏa - đối mặt nguy cơ trở thành tâm điểm của các vụ kiện kéo dài. Việc phong tỏa dự trữ quốc gia trong thời gian không xác định có thể tạo ra tiền lệ khó lường, khiến các nguyên tắc bảo vệ quyền sở hữu và tính trung lập của hệ thống tài chính bị đặt dấu hỏi. Dù vậy, những cảnh báo này dường như đang bị lu mờ trước áp lực địa chính trị ngày càng gia tăng.

Điều đáng chú ý là cách EU đang tái định nghĩa khái niệm an ninh. Trong tư duy mới, tài chính không chỉ là công cụ hỗ trợ chính sách, mà trở thành mặt trận trực tiếp của cạnh tranh chiến lược. Việc kiểm soát dòng vốn, dự trữ và các hạ tầng thanh toán được coi là lợi thế then chốt, cho phép EU duy trì sức ép lâu dài với Nga mà không cần leo thang quân sự. Chính vì vậy, đề xuất đóng băng tài sản Nga vô thời hạn không chỉ nhằm giải quyết bài toán trước mắt, mà còn nhằm khẳng định vai trò của EU như một chủ thể an ninh độc lập hơn trong trật tự toàn cầu đang phân mảnh.

Từ phía Nga, khả năng EU đi theo con đường này mở ra nhiều kịch bản phản ứng. Ngoài các biện pháp pháp lý quốc tế, Moscow có thể gia tăng sức ép đối với tài sản và lợi ích của châu Âu tại Nga, đồng thời đẩy nhanh chiến lược giảm phụ thuộc vào đồng euro và các định chế tài chính phương Tây. Những bước đi này, dù không mang lại hiệu quả tức thì, có thể góp phần làm sâu sắc thêm xu hướng phân mảnh tài chính toàn cầu, nơi các khối kinh tế lớn tìm cách xây dựng hệ sinh thái riêng để giảm thiểu rủi ro địa chính trị.

Không chỉ Nga, nhiều quốc gia khác cũng đang theo dõi sát sao diễn biến tại châu Âu. Với họ, câu hỏi đặt ra không phải là đúng - sai trong một cuộc xung đột cụ thể, mà là độ an toàn dài hạn của dự trữ quốc gia khi được đặt tại các trung tâm tài chính phương Tây. Nếu việc phong tỏa vô thời hạn trở thành thông lệ trong các cuộc đối đầu lớn, các nước có thể buộc phải điều chỉnh chiến lược dự trữ, đa dạng hóa điểm đến và tìm kiếm các cơ chế thanh toán thay thế. Về lâu dài, điều này có thể làm suy yếu vai trò trung tâm của châu Âu trong hệ thống tài chính toàn cầu. Ở chiều ngược lại, những người ủng hộ kế hoạch của EU cho rằng khối này không còn nhiều lựa chọn.

Trong một môi trường an ninh ngày càng bất ổn, việc duy trì các nguyên tắc pháp lý tuyệt đối có thể khiến châu Âu mất đi khả năng tự bảo vệ. Theo lập luận này, việc giữ nguyên tài sản Nga bị phong tỏa không phải là sự từ bỏ pháp trị, mà là sự điều chỉnh cần thiết để thích ứng với thực tế mới, nơi sức mạnh kinh tế và tài chính đóng vai trò ngày càng quyết định trong cạnh tranh chiến lược.

Dù lập luận nào chiếm ưu thế, rõ ràng EU đang đứng trước một phép thử lớn. Quyết định biến biện pháp phong tỏa tạm thời thành công cụ chiến lược dài hạn có thể giúp châu Âu duy trì sức ép với Nga và bảo đảm nguồn lực cho Ukraine trong những năm tới. Nhưng đồng thời, nó cũng buộc EU phải đối mặt với những hệ lụy sâu rộng về pháp lý, uy tín tài chính và vị thế toàn cầu. Phản ứng ngày 12/12 của CBR cho thấy cuộc tranh luận này không chỉ diễn ra trong các phòng họp tại Brussels, mà đã lan sang mặt trận rộng lớn hơn của trật tự tài chính quốc tế.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi lớn nhất không chỉ là liệu kế hoạch của EU có hiệu quả về mặt chiến lược hay không, mà là cái giá mà châu Âu sẵn sàng chấp nhận để đổi lấy cảm giác an ninh. Khi tài chính trở thành công cụ đối đầu, ranh giới giữa bảo vệ lợi ích và làm xói mòn nền tảng của hệ thống quốc tế trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/phan-doi-tu-moscow-va-canh-bac-tai-chinh-cua-chau-au-i790953/